Σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις του δέρματος: τι είναι και πώς αντιμετωπίζονται;

*Του Γ. Επιτροπάκη

Τι είναι ο σταφυλόκοκκος;

Ο Σταφυλόκοκκος ανήκει στο γένος των βακτηρίων που είναι θετικoί κατά Gram κόκκοι. Κάτω απο το μικροσκόπιο το βακτήριο του σταφυλόκοκκου φαίνεται σε ομάδες που μοιάζουν με τσαμπί σταφυλιού που σχηματίζονται όταν οι κόκκοι διαιρούνται τυχαία, εκεί οφείλει και την ονομασία του.

Το γένος του σταφυλόκοκκου περιλαμβάνει 31 διαφορετικά είδη βακτηρίων. Τα περισσότερα είναι ακίνδυνα και ζουν κυρίως στο δέρμα και στους βλεννογόνους αδένες του ανθρώπου. Επικίνδυνο είδος είναι ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος που προκαλεί και δερματικές λοιμώξεις.

O  χρυσίζων σταφυλόκοκκος (Staphylococcus aureus) είναι ένα μικρόβιο που μπορεί να βρίσκεται στο δέρμα πολλών παιδιών και ενηλίκων, χωρίς να προκαλεί προβλήματα (φορείς σταφυλόκοκκου). Υπολογίζεται ότι 20% του υγιούς πληθυσμού έχει μόνιμη φορεία και 60% διαλείπουσα .

O σταφυλόκοκκος αποτελεί το σημαντικότερο αίτιο βακτηριακής λοίμωξης στην κοινότητα και το σοβαρότερο αίτιο νοσοκομειακής βακτηριαιμίας.

Η συχνότερη εστία αποικισμού από σταφυλόκοκκο είναι η πρόσθια ρινική κοιλότητα((η «φωλιά» του είναι στα ρουθούνια της μύτης),μπορεί να απομονωθεί ωστόσο και από άλλες περιοχές του δέρματος 

Πρόσφατη μελέτη σε συγγενείς ασθενών με δερματική λοίμωξη από σταφυλόκκοκο έδειξε ότι η βουβωνική περιοχή αποικίζεται σχεδόν όσο συχνά αποικίζεται και η ρινική κοιλότητα. Παρότι ο μηχανισμός αποικισμού δεν είναι απόλυτα γνωστός, υπάρχει μια σειρά προδιαθεσικών παραγόντων που ευνοούν αυτή τη διαδικασία, όπως:
α/ η μικρή ηλικία
β/ η πρόσφατη χρήση αντιβιοτικών
γ/ η πρόσφατη νοσηλεία σε Νοσoκομείο
δ/ το χρόνιο νόσημα όπως, σακχαρώδης διαβήτης, νεφρική ανεπάρκεια, ανοσοκαταστολή 
ε/ άλλοι παράγοντες όπως, συγχρωτισμός, σπόρ επαφής, κακές συνθήκες υγιεινής, εποχικότητα (καλοκαιρινοί μήνες), δήγματα εντόμων.. 
Υπό ορισμένες συνθήκες, ο σταφυλόκοκκος που «ζει ήσυχα» στο δέρμα, μπορεί να «φουντώσει» και να προκαλέσει λοίμωξη .Τέτοιες συνθήκες είναι : οι τραυματισμοί του δέρματος π.χ. από γρατζουνιές ή  τσιμπήματα εντόμων, η παρουσία εκζέματος που καθιστά το δέρμα ευαίσθητο, ξηρό και τραυματισμένο από το ξύσιμο, καθώς επίσης  η ζέστη και η υγρασία κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Πώς μεταδίδεται ο σταφυλόκοκκος;

• από επιφάνειες και αντικείμενα, που έχουν μολυνθεί με σταφυλόκοκκο
• από την επαφή με άλλα άτομα που έχουν σταφυλοκοκκική δερματική λοίμωξη
• από τη συχνή επαφή με κάποιον φορέα σταφυλόκοκκου

Οι πιο συχνές λοιμώξεις που προκαλούνται στο δέρμα είναι:

• το μολυσματικό κηρίο ( μελιτόχροες εφελκίδες,πολλές βλάβες στο δέρμα του με κιτρινωπό ή πορτοκαλοκίτρινο λέπι που κολλάει πάνω στην υγρή βλάβη),
• η θυλακίτιδα- Λοίμωξη του επιπολής δέρματος, κυρίως του χορίου 
• ο δοθιήνας--Λοίμωξη του εν τω βάθει δέρματος
• η κυτταρίτιδα και ερυσίπελας --λοίμωξη του υποδόριου ιστού 
• το σύνδρομο τοξικού σοκ (σοβαρή κατάσταση με πυρετό και εξάνθημα).

Πώς θεραπεύεται ο σταφυλόκοκκος;

Ο γιατρός μπορεί να διακρίνει εάν πρόκειται για σταφυλοκοκκική δερματική λοίμωξη. Μπορεί να πάρει καλλιέργεια και να δώσει την απαραίτητη αντιβιοτική θεραπεία. 

Κάποιες φορές μπορεί να χρειαστεί να διερευνηθεί και η φορεία στο περιβάλλον του ασθενούς, ειδικά στις περιπτώσεις  που εμπλέκονται ανθεκτικοί σταφυλόκοκκοι (MRSA). Εάν η δερματική βλάβη είναι μικρή, αρκεί η τοπική εφαρμογή αντιβιοτικής κρέμας, εάν οι βλάβες είναι πολλές, μεγάλες και διάσπαρτες στο σώμα του ασθενούς πρέπει να ληφθεί αντιβίωση από το στόμα.  Σπάνια, και εάν το παιδί έχει πυρετό, μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία.

Μετά τη θεραπεία, μπορεί ο ασθενής να ξαναπάθει δερματική λοίμωξη;

Αυτό συμβαίνει όταν δεν τηρούνται οι κανόνες υγιεινής, υπάρχει κάποιος φορέας στο στενό  οικογενειακό περιβάλλον πχ αδερφόςι ή γονέας ή όταν το αντιβιοτικό δεν κατάφερε να «σκοτώσει» το σταφυλόκοκκο εντελώς, επειδή αυτός ανήκει στα ανθεκτικά στελέχη (MRSA) ή στην παρουσία άλλου παθογόνου εκτός  του σταφυλοκόκκου (στρεπτόκοκκος) ή στην ύπαρξη βαθύτερης βλάβης στο δέρμα.

Σε περίπτωση αποτυχίας της θεραπείας είναι απαραίτητη η καλλιέργεια πύου από την δερματική βλάβη με σκοπό να περιγραφούν τα χαρακτηριστικά του/των παθογόνων που συμμετέχουν στην λοίμωξη του δέρματος .

Τι πρέπει να προσέχουμε για να μην πάθει ο ασθενής δερματική λοίμωξη από σταφυλόκοκκο;

Η τήρηση των κανόνων υγιεινής είναι το καλύτερο μέτρο για την πρόληψη των δερματικών λοιμώξεων από σταφυλόκοκκο. Το καλό πλύσιμο των χεριών, η χρήση προσωπικών ειδών υγιεινής, το κόψιμο των νυχιών, η ενυδάτωση του δέρματος , η αποφυγή της στενής επαφής με τραύματα άλλων ανθρωπων και η προστασία από τα τσιμπήματα των εντόμων με εντομοαπωθητικά και κατάλληλο ρουχισμό, είναι μέτρα που σίγουρα  βοηθούν στην αποφυγή τους.

Τα άτομα που έχουν δερματική λοίμωξη, θα πρέπει  να λαμβάνουν τη σωστή θεραπεία και να καλύπτουν τις ανοικτές πληγές τους όταν χρειάζεται να συνευρίσκονται με άλλους ανθρώπους. Εκπαίδευση στη  χρήση χωριστών πετσετών, οδοντόβουρτσας και οικιακών σκευών μεταξύ των μελών της οικογενείας, καθημερινό μπάνιο με ζεστό νερό συχνή αλλαγή σκεπασμάτων καθώς και μπάνιο με ελαφριά αντισηπτικά διαλύματα βοηθούν όχι μόνο στη θεραπεία αλλά και στην εκρίζωση του μικροβίου από τους αποικιστές.

Οι σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις είναι πιο συχνές στα θερμά κλίματα.

Τα  παιδιά παρουσιάζουν επαναλαμβανόμενες δερματικές βλάβες, κυρίως λόγω της δραστηριότητάς τους (αμιχές, τραύματα) και της επαφής τους με άλλα παιδιά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όπου το δέρμα είναι εκτεθειμένο και με πολλές λύσεις της συνεχείας του.

*ΕΠΙΤΡΟΠΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΕΙΔΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ
ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΣ -ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΛΟΓΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΔΑΕ- Ελληνικής Δερματολογικής & Αφροδισιολογικής Εταιρείας
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΔΕ- Ελληνικής Εταιρείας ΔΕΡΜΑΤΟΣΚΟΠΗΣΗΣ