Ήταν το 1973 όταν οι Τζον Φ. Μίτσελ και Μάρτιν Κούπερ της Motorola κράτησαν στα χέρια τους το πρώτο μοντέλο κινητού τηλεφώνου, που ζύγιζε περίπου δύο κιλά και δεν μπορούσε να διατεθεί στο εμπόριο. Δέκα χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε το πρώτο εμπορικά διαθέσιμο κινητό τηλέφωνο και από την αρχή φάνηκε ότι η παραγωγή του θα ήταν μαζική.
Από το 1983 έως το 2014, οι παγκόσμιες συνδρομές κινητής τηλεφωνίας έφτασαν τα επτά δισεκατομμύρια, δηλαδή μία συνδρομή για κάθε κάτοικο του πλανήτη.
Είμαστε όλοι χρήστες
Το κινητό άλλαξε σχήμα, χώρεσε στις τσέπες και στις καρδιές μας, ακολούθησε τις τάσεις της μόδας. Φθηνή ή ακριβή, αυτή η ολοένα και μικρότερη σε όγκο και σχήμα συσκευή έχει εισβάλει στην καθημερινότητά μας. Σχεδόν έχει αλλάξει χρήση… Είναι το ρολόι μας, το ξυπνητήρι μας, ο υπολογιστής μας, ο κατάσκοπός μας. Μας οδηγεί με ασφάλεια στον προορισμό μας. Ομως η υπερβολική χρήση του κινητού τηλεφώνου μάς… «αρρωσταίνει».
@AP Photo/John Bazemore, File
«Τα κινητά τηλέφωνα όπως και κάθε σύγχρονη εφαρμογή αποτελούν ένα μεγάλο βοηθητικό εργαλείο για τον άνθρωπο. Μπορεί να καλέσεις για βοήθεια στη μέση του πουθενά, να επικοινωνήσεις με το παιδί σου για να δεις ότι είναι καλά ή αν χρειάζεται κάτι, να δούμε τα μέηλ μας κλπ.
Όπως όμως με όλες τις σύγχρονες εφαρμογές έχει να κάνει με τον τρόπο που εμείς το χρησιμοποιούμε. Υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν απέραντη μοναξιά, είναι στο νοσοκομείο και χρησιμοποιούν το κινητό για παρέα ή ως αγχολυτικό. Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που έχουν οικογένειες, συντρόφους, παιδιά και αντί να είναι μαζί τους είναι με το κινητό τους, μπροστά σε μια οθόνη. Τότε μιλάμε για κατάχρηση, εξάρτηση και αλλοτρίωση των ανθρώπινων σχέσεων», μας λέει η ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια Gestalt, Ιωάννα Ρίζου.
Οι ανθρώπινες σχέσεις πια συμβαίνουν, διαδραματίζονται, σε μια οθόνη, είτε αφορά στη χρήση μηνυνάτων, στο κινητό, στο τικ-τοκ ή στο instagram. Δεν υπάρχη ζωντανή επαφή, αλληλεπίδραση. Και φυσικά ο κορονοϊός απογείωσε τις εφαρμογές, λέει η κ. Ιωάννα Ρίζου.
Τα παιδιά της Covid-19 πάσχουν από την κοινωνική απομόνωση
Μπορεί να γεννήθηκαν με το κινητό στην κούνια τους, αλλά δυστυχώς τα παιδιά και οι έφηβοι είναι οι πιο ευάλωτοι χρήστες του κινητού τηλεφώνου, αφού το smartphone είναι «ενσωματωμένο» στο σώμα τους. Σαν τσιπάκι, όπου κι αν βρίσκονται: στο σπίτι, στο σχολείο, στον δρόμο, στο κρεβάτι τους, στο μπάνιο. Και μπορεί τα ποσοστά θνησιμότητας της Covid-19 να επηρέασαν λιγότερο παιδιά και εφήβους, ο περιορισμός όμως στο σπίτι και τα άλλα μέτρα ελέγχου των λοιμώξεων είχαν τις πιο αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις στις σχολικές ηλικίες.
@AP Photo/Mark Lennihan
Η κ.Ρίζου προτείνει στους γονείς να δίνουν αρχικά στα παιδιά τους, στο δημοτικό, κινητά χωρίς εφαρμογές. Στο γυμνάσιο όμως, αφού όλοι οι συμμαθητές του θα έχουν κινητά με όλες τις σύγρονες εφαρμογές και θα είναι ο τρόπος που επικοινωνούν τα παιδιά μεταξύ τους, ανταλλάσουν σημειώσεις, θα είναι αδύνατον το παιδί να μην έχει κινητό.
Η ζωή μέσα από το κινητό μου
Έρευνα στην Ιταλία έδειξε ότι η κατάχρηση των κινητών, λόγω της πανδημίας το 2019, από παιδιά και εφήβους, οι οποίοι περνούσαν περισσότερο χρόνο στο σπίτι, είχε δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία και στην κοινωνική τους ζωή.
Σύμφωνα με την έρευνα, τα παιδιά περνούσαν πολύ περισσότερες ώρες την ημέρα με το smartphone ή το τάμπλετ, αφού ήταν απαραίτητο για την επικοινωνία, τη μάθηση και την ψυχαγωγία. Ταυτόχρονα ο χρόνος μεταξύ αφύπνισης και έναρξης χρήσης ήταν μικρότερος κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με το 56% των παιδιών να αναφέρει την πρώτη χρήση μέσα στο πρώτο πεντάλεπτο από την ώρα που ξυπνούσανε. Η συχνότητα της νυχτερινής χρήσης ήταν επίσης αυξημένη. Παιδιά και έφηβοι δήλωσαν ότι χρησιμοποιούσαν smartphone μετά τα μεσάνυχτα τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα, γεγονός που δεν συνέβαινε πριν από την περίοδο της πανδημίας. Πολλά παιδιά ανέφεραν ότι χρησιμοποιούσαν το τηλέφωνό τους επειδή αισθάνονταν πλήξη, ήθελαν να ανακουφιστούν από το άγχος, από συνήθεια, ή για να επικοινωνήσουν.
Η ενασχόληση με το κινητό έχει επιπτώσεις και στη σχολική διαδικασία καθώς τα παιδιά παρουσίασαν «επιφανειακή προσέγγιση στη μάθηση», «απόσπαση προσοχής», «αλλαγή στη διάθεση», «απώλεια ενδιαφέροντος».
Αλλά και οι γονείς, σύμφωνα με την έρευνα, κράτησαν μια περισσότερο ανεκτική στάση κατά τη διάρκεια της πανδημίας όσον αφορά την επιτήρηση των παιδιών σε σχέση με το κινητό τους τηλέφωνο.
Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα παιδιά να εμφανίσουν προβλήματα όπως ξηροφθαλμία, θολή όραση, αίσθημα κόπωσης, μυοσκελετική επιβάρυνση, μυϊκούς πόνους. Τα σημαντικότερα πάντως προβλήματα ήταν οι διαταραχές στον ύπνο και οι ψυχολογικές διαταραχές.
Η υπερβολική χρήση των smartphone δεν περιλαμβάνεται ως εθισμός στις έως τώρα εκδόσεις της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Ωστόσο παρουσιάζει τόσο σε παιδιά όσο σε ενήλικες, τα ίδια χαρακτηριστικά με τους μη χημικούς εθισμούς και με τον εθισμό στα διαδικτυακά παιχνίδια.
Εθισμένος στο κινητό;
Πώς θα καταλάβετε αν το παιδί είναι εθισμένο στο κινητό τηλέφωνο
- Είναι συνεχώς απασχολημένο με το κινητό, σε σημείο εμμονής
2. Παρουσιάζει συμπτώματα στέρησης όταν του αφαιρείται η συσκεύη (άγχος, στενοχώρια, εκνευρισμός).
3. Κάθε μέρα περνάει όλο και περισσότερες ώρες με το κινητό
4. Δεν μπορεί να το αφήσει παρόλο που προσπαθεί να το χρησιμοποιεί λιγότερο
5. Απώλεια ενδιαφέροντος για άλλες δραστηριότητες ή ψυχαγωγία λόγω της ενασχόλησης με το τηλέφωνό του
6. Λέει ψέματα σε σχέση με το χρόνο που περνάει στο smartphone και τα διαδικτυακά παιχνίδια
7. Καταφεύγει στο κινητό για να ξεφύγει ή να ανακουφιστεί από αρνητικά συναισθήματα.
Εάν το παιδί προυσιάζει τουλάχιστόν πέντε από τα παραπάνω χαρακτηριστικά σταθερά, σε διάστημα έξι μηνών, τότε οδηγείται σε κατάχρηση και εθισμό και ίσως πρέπει να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό για να το βοηθήσει.
Ο εθισμός στα κινητά τηλέφωνα, όπως και στα διαδικτυακά παιχνίδια μπορεί να συνυπάρχει με διάφορες άλλες ψυχιατρικές διαταραχές, ιδίως στην εφηβεία, οπότε απαιτείται συστηματική ψυχοθεραπευτική παρέμβαση.
@AP Photo/Kirsty Wigglesworth
«Το κλειδί πάντως για το πως θα χρησιμοποιήσουν τα παιδιά το κινητό τους τηλέφωνο είναι το πως το χρησιμοποιούν οι γονείς», επισημαίνει η κ.Ιωάννα Ρίζου. «Εάν οι γονείς τους ασχολούνται συνεχώς με το κινητό, είναι συνεχώς στο facebook και επικοινωνούν με τους φίλους τους, προφανώς το παιδί θα δει αυτό τον τρόπο χρήσης. Εάν οι γονείς καθονται στο τραπέζι, διαβάζουν βιβλία, ακούνε μουσική, αλληλεπιδρούν, παίζουν μαζί του, κάνουν εκδρομές τότε σίγουρα το παιδί θα μειώσει το χρόνο στον οποίο βρίσκεται και το ίδιο στο κινητό», καταλήγει.
