Νοσοκομειακές Λοιμώξεις: Οι επεμβάσεις που βρίσκονται στην κορυφή της λίστας κινδύνου

Την Ετήσια επιδημιολογική έκθεση για το 2018-2020 σχετικά με τις νοσοκομειακές λοιμώξεις δημοσίευσε πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), βασισμένη σε δεδομένα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Επιτήρησης (TESSy) και του ίδιου του ECDC για 13 ευρωπαϊκές χώρες και τις 19.680 συνολικά λοιμώξεις από 1.255.958 χειρουργικές επεμβάσεις.

• Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις σχετίζονται με μεγαλύτερης διάρκειας νοσηλείες, επιπλέον χειρουργικές επεμβάσεις, νοσηλεία σε μονάδες εντατικής θεραπείας και υψηλότερη θνησιμότητα. Η έκθεση αποτυπώνει το σοβαρό πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής και εντοπίζει τις χειρουργικές επεμβάσεις με τα μεγαλύτερα ποσοστά λοιμώξεων από το νοσοκομειακό περιβάλλον.

Ειδικότερα, τα στοιχεία για τις εννέα επεμβάσεις που περιλαμβάνει το πρωτόκολλο επιτήρησης έδειξαν σημαντική διακύμανση, με τα ποσοστά να διαμορφώνονται (σε φθίνουσα πορεία) ως εξής:

• 9,5% ανοικτή κολεκτομή (παχύ έντερο)
• 6,7% λαπαροσκοπική κολεκτομή (παχύ έντερο)
• 3,8% ανοικτή χολοκυστεκτομή
• 1,9% ανοιχτής καρδιάς (bypass)
• 1,5% λαπαροσκοπική χολοκυστεκτoμή
• 1,3% καισαρική τομή
• 1,2% αρθροπλαστική ισχίου
• 0,7% επεμβάσεις σπονδυλικής στήλης
• 0,6% αρθροπλαστική γόνατος

Πέρα από την κορυφαία θέση που κατέχουν οι επεμβάσεις παχέος εντέρου στις χειρουργικές λοιμώξεις, η μελέτη αναφέρει ακόμα ότι:

• τα συχνότερα παθογόνα ήταν οι Εντερόκοκκοι (17,6%), το Escherichia coli (17,2%) και το Staphylococcus aureus (15,2%)
• οι παθογόνοι μικροοργανισμοί πίσω από τις λοιμώξεις διέφεραν ανάλογα με τον τύπο της χειρουργικής επέμβασης
• σε σύγκριση με το 2018-2019, το 2020 μειώθηκαν σημαντικά τόσο ο αριθμός των χωρών αναφοράς όσο και ο αριθμός των αναφερόμενων επεμβάσεων, με αποτέλεσμα η εικόνα να είναι θολή.

Η έκθεση του ECDC είναι διαθέσιμη εδώ.

Ευρωπαϊκός συναγερμός για υπερανθεκτικά E. Coli 

Μια ακόμα ανησυχητική έκθεση δημοσιεύεται στη σελίδα του ECDC σχετικά με την αύξηση των ανθεκτικών στις καρβαπενέμες στελεχών Escherichia Coli το διάστημα 2012-2022. Οι ειδικοί υπογραμμίζουν τα στελέχη E. coli με το γονίδιο ανθεκτικότητας blaNDM-5 έχουν ήδη εδραιωθεί και αποτελούν νέα απειλή για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ).

Πέρα από τις καρβαπενέμες, αντιβιοτικά τελευταίας λύσης, τα στελέχη E. coli με το γονίδιο blaNDM-5 αποδείχθηκαν ανθεκτικά και σε άλλες ομάδες αντιβιοτικών όπως οι αμινογλυκοσίδες, οι φθοριοκινολόνες και η τριμεθοπρίμη-σουλφαμεθοξαζόλη, γεγονός που περιορίζει περαιτέρω τις διαθέσιμες επιλογές για τη θεραπεία ασθενών με λοίμωξη από E. coli, τόσο στην υγειονομική περίθαλψη όσο και στην κοινότητα.

Το ECDC εκπέμπει συναγερμό για το μέλλον των ευρωπαϊκών συστημάτων υγείας. Μολονότι το 85% των 874 στελεχών E. coli με το γονίδιο blaNDM-5 που απομονώθηκαν σχετίστηκε με ταξίδια ή/και νοσηλεία σε χώρες εκτός ΕΕ/ΕΟΧ, κυρίως Αφρική και Ασία, υπάρχουν περιπτώσεις συστάδων (clusters) που υποδεικνύουν πιθανή μετάδοση εντός της χώρας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα εν λόγω βακτηριακά στελέχη εξαπλώνονται γρήγορα και σε μεγάλη γεωγραφική κλίμακα, με μεγάλο κίνδυνο οι λοιμώξεις από E. coli ανθεκτικά στις καρβαπενέμες να πολλαπλασιαστούν μέσα σε λίγα χρόνια.

«Κάθε χρόνο, περισσότεροι από 35.000 άνθρωποι στην Ευρώπη πεθαίνουν από λοιμώξεις ανθεκτικές στα αντιμικροβιακά, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ECDC. Ο αντίκτυπος της μικροβιακής αντοχής στην υγεία είναι συγκρίσιμος με τον συνδυασμό από τους κινδύνους της γρίπης, της φυματίωσης και του HIV/AIDS» καταλήγει το ECDC.

Αρνητικές «πρωτιές» για την Ελλάδα

Πέρυσι, δημοσιεύτηκε η έκθεση «Πρόληψη της μικροβιακής αντοχής και προώθηση της ορθολογικής χρήσης αντιμικροβιακών ουσιών στα νοσοκομεία στην Ελλάδα: EVIPNet σύνοψη ερευνητικών δεδομένων, Νούμερο 10», η «πρώτη σύνοψη ερευνητικών δεδομένων (‎Evidence Policy Brief-EBP)‎ που συντάσσεται στην Ελλάδα στο πλαίσιο του World Health Organization (‎WHO)‎ Evidence-Ιnformed Policy Network (‎EVIPNet)‎ Europe και αναπτύχθηκε από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (‎ΕΟΔΥ)‎, τον Οργανισμό Διασφάλισης Ποιότητας στην Υγεία Α.Ε. (‎ΟΔΙΠΥ)‎ και το Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων (‎CLEO)», σύμφωνα με το σημείωμα των ερευνητών‎.

Η έρευνα εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής στο ευρωπαϊκό σκέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), πεδίο όπου η χώρα μας σημειώνει μεγάλες επιδόσεις, με αρνητικό όμως πρόσημο, καταγράφοντας σταθερά υψηλά ποσοστά κατανάλωσης και αντοχής στα αντιμικροβιακά φάρμακα μεταξύ χωρών της ΕΕ, καθώς και υψηλά ποσοστά λοιμώξεων που σχετίζονται την υγειονομική περίθαλψη. Σύμφωνα με την έκθεση, η Ελλάδα:

• αναφέρει σταθερά υψηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ ποσοστά αντοχής σε παθογόνα νοσοκομειακών λοιμώξεων, όπως το 66,9% για τη Klebsiella pneumoniae έναντι 31,5% στην ΕΕ-ΕΟΧ.
• έχει υψηλή κατανάλωση αντιμικροβιακών ουσιών, την υψηλότερη μεταξύ των χωρών της ΕΕ το 2020
• έχει τον υψηλότερο επιπολασμό νοσοκομειακών λοιμώξεων μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα σημειακού επιπολασμού του ECDC στην ΕΕ/ΕΟΧ, με τους ερευνητές να σημειώνουν ότι σε κάθε δεδομένη ημέρα υπάρχουν τουλάχιστον 1.821 ασθενείς στην Ελλάδα που έχουν τουλάχιστον μία ΝΛ, που αντιστοιχεί σε 66.487 κρούσματα ετησίως.

Η έκθεση φωτίζει ένα ακόμη σημείο, την ακατάλληλη χρήση αντιμικροβιακών. Συγκεκριμένα, στα ελληνικά νοσοκομεία γίνεται κατάχρηση αντιμικροβιακών ουσιών τελευταίας λύσης όπως οι πολυμυξίνες και οι καρβαπενέμες, με τις τελευταίες να σχετίζονται σημαντικά με τα ανθεκτικά στελέχη K. pneumoniae και Escherichia coli, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως. Σύμφωνα με πρόσφατη κοινή έκθεση του ECDC, της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMA), η Ελλάδα:

• έρχεται δεύτερη μετά τη Μάλτα στην κατανάλωση καρβαπενεμών στα νοσοκομεία και πάνω από τριπλάσια συγκριτικά με τον το σταθμισμένο μέσο όρο της ΕΕ
• είναι πρώτη στη νοσοκομειακή κατανάλωση πολύ προηγμένων αντιμικροβιακών ουσιών, δηλαδή πολυμυξινών, μεταξύ των χωρών της
  ΕΕ
• αναφορικά με τη σταθμισμένη ως προς τον πληθυσμό μέση κατανάλωση πολυμυξινών, παρουσίασε στατιστικά σημαντική αύξηση από το 2010 έως το 2019 μεταξύ των χωρών ΕΕ/ΕΟΧ.

Μπορείτε να διαβάσετε την έκθεση εδώ.