Κουρκουμάς: Σε ποιες περιπτώσεις κάνει καλό

Κάθε χρόνο κόσμος ξοδεύει δισεκατομμύρια σε βιταμίνες και συμπληρώματα διατροφής. Κι ένα από τα πιο δημοφιλή είναι ο κουρκουμάς, μια πορτοκαλί ρίζα που χρησιμοποιείται τόσο στην παραδοσιακή ιατρική όσο και στην κουζίνα της Ανατολής. 

Οι «οπαδοί» της υποστηρίζουν ότι ανακουφίζει από τον πόνο και τη φλεγμονή της αρθρίτιδας, μειώνει τη χοληστερόλη και το σάκχαρο στο αίμα και, γενικά, έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Είναι, όμως, έτσι;

Παρόλο που πολλές έρευνες έχουν επισημάνει ότι ο κουρκουμάς έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, στις μελέτες που έχουν γίνει έχουν ληφθεί τόσο διαφορετικά συμπληρώματα κουρκουμά (ως προς τη δραστικότητα, τη δόση κλπ.) που είναι δύσκολο να επιβεβαιωθούν τυχόν ισχυρισμοί υγείας.

Ο Δρ. Keith Singletary, ομότιμος καθηγητής διατροφής στο Πανεπιστήμιο του Illinois Urbana-Champaign, εξέτασε τα στοιχεία για τον κουρκουμά. Η άποψή του; «Νομίζω ότι είναι πολλά υποσχόμενος», λέει, αλλά τονίζει ότι δεν είναι «η πανάκεια που το κάνει να φαίνεται το μάρκετινγκ».

Κουρκουμάς: Τα οφέλη για την υγεία

Τα οφέλη για την υγεία που αποδίδονται στον κουρκουμά προέρχονται από φυσικές ενώσεις που ονομάζονται κουρκουμινοειδή. «Η κουρκουμίνη, η οποία είναι η κύρια, πιστεύεται ότι είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για τα οφέλη του κουρκουμά στην υγεία», λέει ο Singletary. Τι μπορεί να κάνει η κουρκουμίνη; Τα καλύτερα στοιχεία επικεντρώνονται σε δύο καταστάσεις: την αρθρίτιδα και το μεταβολικό σύνδρομο.

Αρθρίτιδα

Με δεδομένες τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του κουρκουμά, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ερευνητές έχουν μελετήσει τη χρήση του για την αρθρίτιδα. Το συμπλήρωμα φαίνεται να μειώνει τον πόνο και τη δυσκαμψία που προκαλεί η οστεοαρθρίτιδα, η πιο κοινή μορφή αυτής της ασθένειας που προκαλεί πόνο στις αρθρώσεις.

«Δεν είναι ένα θαυματουργό φάρμακο, αλλά πιθανότατα λειτουργεί εξίσου καλά με την ιβουπροφαίνη ή την ακεταμινοφαίνη», λέει η Δρ Janet L. Funk, καθηγήτρια Ιατρικής και αντιπρόεδρος έρευνας στο Τμήμα Ιατρικής College of Medicine-Tucson του Πανεπιστημίου της Αριζόνα. Το εργαστήριό της μελετά συμπληρώματα διατροφής φυτικής προέλευσης για φλεγμονώδεις ασθένειες.

Μεταβολικό σύνδρομο

Δεν πρόκειται για ασθένεια, αλλά για ένα σύμπλεγμα καταστάσεων όπως η παχυσαρκία, η υψηλή αρτηριακή πίεση, το υψηλό σάκχαρο στο αίμα και τα υψηλά τριγλυκερίδια που συλλογικά αυξάνουν τον κίνδυνο για διαβήτη, καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικό. Περίπου 1 στους 3 Αμερικανούς ενήλικες έχει μεταβολικό σύνδρομο, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρδιάς, Πνεύμονα και Αίματος (NHLBI).

Μελέτες εξέτασαν τις επιδράσεις του κουρκουμά στα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα, των τριγλυκεριδίων και της ινσουλίνης, καθώς και στη φλεγμονή (η οποία παίζει επίσης ρόλο στο μεταβολικό σύνδρομο).

«Σε γενικές γραμμές, υπήρχε μια ισχυρή υπεροχή των ενδείξεων ότι θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση όλων αυτών των πραγμάτων. Επομένως, μπορεί να έχει κάποιο όφελος σε άτομα που είναι υπέρβαρα και ανησυχούν για τη φλεγμονή και τον διαβήτη», λέει η Funk.

Αλλά, υπάρχει μια πολύ μεγάλη προειδοποίηση: «Υπάρχει μεγάλη ασυνέπεια στις μελέτες», λέει ο Singletary. Και εκεί έγκειται το πρόβλημα με την αξιολόγηση του κουρκουμά.

Μια ατελής επιστήμη

Οι ερευνητές έχουν δοκιμάσει διαφορετικές ποσότητες του συμπληρώματος σε διαφορετικές ομάδες ανθρώπων για διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Ορισμένες μελέτες πρόσθεσαν δε μια ένωση όπως η πιπερίνη, που βρίσκεται στο μαύρο πιπέρι, για να κάνει τον κουρκουμά πιο ενεργό στο σώμα (για να αυξήσουν τη «βιοδιαθεσιμότητά» του, όπως λένε οι ερευνηές).

Για παράδειγμα, σε μια μελέτη για την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος, οι συμμετέχοντες έλαβαν 180 χιλιοστόγραμμα (mg) κουρκουμίνης για οκτώ εβδομάδες. Σε άλλη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν δόσεις των 500 mg συν 5 mg εκχυλίσματος BioPerine (μαύρο πιπέρι) τρεις φορές την ημέρα για έξι εβδομάδες.

Επειδή οι περισσότερες από τις μελέτες διήρκεσαν τέσσερις μήνες ή λιγότερο, οι ερευνητές δεν γνωρίζουν τι μπορεί να συμβεί με τη μακροχρόνια χρήση.

«Η ουσία είναι ότι δεν υπάρχουν οριστικές, καλά σχεδιασμένες μελέτες σε αυτή τη φάση», λέει η Funk.

Οι κίνδυνοι του κουρκουμά

Ο κουρκουμάς είναι πιθανώς ασφαλής εάν καταναλώνετε το μπαχαρικό ή λαμβάνετε μόνο τη συνιστώμενη ποσότητα σε συμπληρώματα, λέει το αμερικανικό National Center for Complementary and Integrative Health. Σε μεγαλύτερες ποσότητες, θα μπορούσε να προκαλέσει παρενέργειες στο γαστρεντερικό σύστημα, όπως ναυτία ή διάρροια.

Η πιπερίνη θέτει το δικό της σύνολο προβλημάτων, επειδή αυξάνει τη βιοδιαθεσιμότητα της κουρκουμίνης απενεργοποιώντας ένα ένζυμο στο ήπαρ που διαφορετικά θα τη διασπούσε.

«Το συγκεκριμένο ένζυμο είναι πολύ σημαντικό για τη [διάσπαση] των περισσότερων φαρμάκων που παίρνουν οι άνθρωποι», λέει η Funk.

Θεωρητικά, η πιπερίνη μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση φαρμάκων στο σώμα, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για παρενέργειες.

«Γενικά μιλώντας, εάν έπαιρνα άλλα φάρμακα, θα απέφευγα κάθε προϊόν που περιέχει πιπερίνη», λέει.

Μια ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία είναι ένας σπάνιος αλλά σοβαρός κίνδυνος ηπατικής βλάβης από τα συμπληρώματα κουρκουμά, καθώς και τα υψηλά επίπεδα μολύβδου σε αυτά τα προϊόντα. Αρκετές μελέτες βρήκαν υπερβολικές ποσότητες μολύβδου σε ορισμένα συμπληρώματα κουρκουμά – ειδικά αυτά που περιείχαν ρίζα κουρκουμά. Η έκθεση στον μόλυβδο, σε μεγάλες ποσότητες, μπορεί να έχει τοξικές επιδράσεις στον οργανισμό, συμπεριλαμβανομένων καρδιακών και νεφρικών προβλημάτων.

Να πάρω κουρκουμά ή όχι;

Αυτό είναι το θέμα, λέει ο Singletary. Δεδομένης της έλλειψης σαφών στοιχείων σχετικά με τα οφέλη και τους πιθανούς κινδύνους, είναι πιο ασφαλές να παίρνει κανείς κουρκουμά μέσω της διατροφής του, λέει. Μπορείτε να προσθέσετε το μπαχαρικό σε σούπες, μαγειρευτά, σάλτσες και smoothies. Πασπαλίστε με μια πρέζα μαύρο πιπέρι ή μαγειρέψτε τον κουρκουμά σε λάδι για να ενισχύσετε τη βιοδιαθεσιμότητά του.

Εάν χρησιμοποιείτε συμπληρώματα κουρκουμά, μπορεί να είναι δύσκολο να γνωρίζετε ποια μορφή είναι η καλύτερη ή πόσο να πάρετε. Η καλύτερη συμβουλή είναι να ρωτήσετε τον γιατρό σας, λέει ο Singletary. Ξεκινήστε με μια χαμηλή δόση για να δείτε πώς ανταποκρίνεται το σώμα σας. Και μην περιμένετε ότι ο κουρκουμάς θα λύσει όλα σας τα προβλήματα. Είναι απίθανο να συμβεί, προσθέτει.

Φωτογραφία: Onmed.gr