Το «ιερό δισκοπότηρο» της Ιατρικής – Το βιολογικό ρολόι, «κλειδί» για καλύτερη υγεία

Την τελευταία εικοσαετία, πλήθος μελετών υπέδειξε ότι στα περισσότερα ανθρώπινα κύτταρα ορισμένα γονίδια λειτουργούν ως ένα είδος εσωτερικού ρολογιού προκειμένου να χρονομετρούν και να ρυθμίζουν οτιδήποτε συμβαίνει στο εσωτερικό του οργανισμού.

Εξι από αυτά τα γονίδια, που είναι κομβικής σημασίας για τη σωστή λειτουργία του οργανικού μας ρολογιού, συνεργάζονται κατά παρόμοιο τρόπο σε κάθε κύτταρο. Καθώς ευθύνονται για την απελευθέρωση των ορμονών στον εγκέφαλο, αυτά είναι που καθορίζουν τις λειτουργίες μας.

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι τα κυτταρικά ρολόγια είναι συντονισμένα και σε επίπεδο οργάνων: υπάρχει δερματικό, νεφρικό, ανοσοποιητικό, ηπατικό ρολόι κ.ο.κ. Καθένα συγχρονίζεται με το κεντρικό ρολόι του εγκεφάλου. Ο αποσυντονισμός των ρολογιών προκαλεί στον οργανισμό μια χαοτική κατάσταση που έχουν βιώσει όσοι έχουν ταξιδέψει σε χώρες με μεγάλη διαφορά ώρας: το γνωστό τζετ λαγκ. Αϋπνία, κόπωση, στομαχικά προβλήματα, αφηρημάδα είναι μερικές από τις εκδηλώσεις που οφείλονται σε αυτή τη δυσλειτουργία του κιρκάδιου ρυθμού μας.

Σήμερα, οι ερευνητές προσπαθούν να ανακαλύψουν τις διακυμάνσεις του κιρκάδιου ρυθμού σε μοριακό επίπεδο, με την ελπίδα ότι αποκωδικοποιώντας τον μηχανισμό τους θα καταφέρουν να τον εκμεταλλευθούν βελτιώνοντας την υγεία μας. Κάτι τέτοιο θα μας επιτρέψει, για παράδειγμα, να παραμείνουμε περισσότερα χρόνια δραστήριοι.

Η προσπάθεια μοριακής αποκωδικοποίησης των διακυμάνσεων του κιρκάδιου ρυθμού αποβλέπει στην ενίσχυση της ευζωίας.

Η διατήρηση του ομαλού κιρκάδιου ρυθμού στον εγκέφαλο έχει κομβική σημασία, καθώς βελτιώνει τη διάρκεια και την ποιότητα του ύπνου, που σημαίνει καλύτερη νευρωνική λειτουργία και περιορισμό του κινδύνου για Αλτσχάιμερ.

Πριν από την εφεύρεση του ηλεκτρικού φωτός και των αεροπορικών ταξιδιών δεν ήταν εύκολος ο αποσυντονισμός του βιολογικού ρολογιού, καθώς αυτό ρυθμιζόταν αποκλειστικά από το ηλιακό φως και τους κύκλους ημέρας και νύχτας. Σήμερα, αντιθέτως, περίπου το 20% των Αμερικανών δουλεύει σε βάρδιες που επιβάλλουν ύπνο την ημέρα και εργασία τη νύχτα. Αυτό το αφύσικο πρόγραμμα συνδέεται με πληθώρα προβλημάτων υγείας. Μελέτες απέδειξαν ότι μεταβάλλει την παραγωγή πρωτεϊνών κατά τρόπους που ευνοούν την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι το μέλλον της Ιατρικής βρίσκεται εν μέρει στην «κατά παραγγελίαν» παρασκευή θεραπειών του κιρκάδιου ρυθμού για κάθε άνθρωπο χωριστά. Το βιολογικό ρολόι εργάζεται διαφορετικά σε καθέναν μας και επηρεάζεται από τον ήλιο, τον εσωτερικό φωτισμό, τη γενετική προδιάθεση, την ηλικία και τη συμπεριφορά. Στόχος των ερευνητών είναι η ενίσχυση της ευζωίας μας με το καλό «κούρδισμα» του βιολογικού ρολογιού. Σε κάποιο μέτρο, κάτι τέτοιο είναι δυνατό με απλά βήματα, όπως η έκθεση στον ήλιο την ημέρα, το σταδιακό χαμήλωμα του φωτός κατά τις ώρες ηρεμίας, η κατανάλωση των περισσότερων θερμίδων νωρίτερα την ημέρα και γενικότερα η σταθεροποίηση ενός κύκλου δραστηριότητας και ανάπαυσης μέσα στο 24ωρο, ακόμα και τα Σαββατοκύριακα.