Γιατί κάποιοι γερνούν πρόωρα;

Η πρόωρη βιολογική γήρανση σχετίζεται με την έκθεση στον καπνό του τσιγάρου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της πρώιμης παιδικής ηλικίας, καθώς και με την έκθεση σε καπνό (αιθάλη) σε εσωτερικούς χώρους. Αυτά είναι τα συμπεράσματα ανάλυσης από το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης (ISGlobal) που δημοσιεύθηκε στο Environment International και είναι η πρώτη που αξιολογεί τους συσχετισμούς ανάμεσα σε ένα μεγάλο αριθμό περιβαλλοντικών εκθέσεων νωρίς στη ζωή και την επιγενετική ηλικία στα παιδιά.

Η έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της πρώιμης παιδική ηλικίας μπορεί να τροποποιήσει σημαντικά -και κάποιες φορές αμετάκλητα- τον μεταβολισμό και τη φυσιολογία του οργανισμού, προσδιορίζοντας έτσι την κατάσταση της υγείας αργότερα στη ζωή. Μπορεί, επίσης, να επιταχύνει τη διαδικασία της βιολογικής γήρανσης, η οποία έχει σχετιστεί με υψηλότερο κίνδυνο μεταβολικών, καρδιαγγειακών ή νευροεκφυλιστικών παθήσεων. Σε κυτταρικό επίπεδο, η γήρανση είναι μια συνεχής διαδικασία που ξεκινά νωρίς στη ζωή και μπορεί να μετρηθεί μέσω των επιγενετικών ρολογιών. Τα επιγενετικά ρολόγια χρησιμοποιούν τα επίπεδα μεθυλίωσης του DNA σε ορισμένα σημεία του γονιδιώματος για να συνάγουν τη βιολογική γήρανση του ατόμου.

«Το επιγενετικό ρολόι μάς επιτρέπει να αξιολογήσουμε αν η βιολογική ηλικία ενός ατόμου είναι μικρότερη ή μεγαλύτερη από τη χρονολογική», εξηγεί η Mariona Bustamante, ερευνήτρια στο ISGlobal και συγγραφέας της μελέτης. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ένα συσχετισμό ανάμεσα στην επιτάχυνση της επιγενετικής γήρανσης και ορισμένων περιβαλλοντικών παραγόντων, οι περισσότερες από αυτέςς, όμως, είχαν διεξαχθεί σε ενήλικες και επικεντρώνονταν σε μεμονωμένες εκθέσεις. Στην παρούσα μελέτη, η επιστημονική ομάδα διερεύνησε για πρώτη φορά τον συσχετισμό ανάμεσα στην πρώιμη έκθεση (83 προγεννητικές εκθέσεις και 103 κατά την πρώιμη παιδική ηλικία) και την επιγενετική ηλικία 1.173 παιδιών ηλικία 6-11 ετών.

Αφού επέλεξαν το κατάλληλο επιγενετικό ρολόι για τη μελέτη και προσάρμοσαν τα δεδομένα σε διάφορους παράγοντες, οι ερευνητές βρήκαν ότι η έκθεση της μητέρας στον καπνό του τσιγάρου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σχετιζόταν με επιτάχυνση της επιγενετικής γήρανσης. Όσον αφορά στην έκθεση μετά τον τοκετό, η ανάλυση ανέδειξε δύο: το κάπνισμα των γονέων και τα επίπεδα αιθάλης στον εσωτερικό χώρο. Η αιθάλη προκύπτει από την ατελή καύση των καυσίμων.

Το ενδιαφέρον είναι ότι δύο άλλες μεταβλητές σχετίστηκαν με την επιβράδυνση της βιολογικής γήρανσης: το φυτοφάρμακο DMDTP και ο οργανικός ρύπος πολυχλωριωμένο διφαινύλιο-138. «Χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να εξηγήσουμε αυτά τα αποτελέσματα, αλλά το πρώτο μπορεί να οφείλεται στη μεγαλύτερη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, ενώ το δεύτερο θα μπορούσε να εξηγηθεί από τη σχέση του με τον δείκτη μάζας σώματος», αναφέρει η Paula de Prado-Bert, πρώτη συγγραφέας της μελέτης.

«Ο συσχετισμός ανάμεσα στην επιτάχυνση της επιγενετικής ηλικίας και την έκθεση στον καπνό του τσιγάρου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της πρώιμης παιδικής ηλικίας εναρμονίζεται με προηγούμενα αποτελέσματα που προέκυψαν στον ενήλικο πληθυσμό», καταλήγει η Δρ. Bustamante. Οι επιγενετικές τροποποιήσεις θα μπορούσαν να επηρεάσουν μονοπάτια που εμπλέκονται στη φλεγμονή, την αποβολή τοξινών και τον κυτταρικό κύκλο, με επακόλουθες επιπτώσεις στην υγεία.

Γεγονός είναι, πάντως, πως οι συσχετισμοί αυτοί δεν αποδεικνύουν αιτιότητα, αλλά αυτή και μελλοντικές μελέτες για την έκθεση τα πρώτα χρόνια της ζωής θα βοηθήσουν ώστε οι πολιτικές υγείας να μειώσουν ορισμένες περιβαλλοντικές παραμέτρους και να προωθήσουν την «υγιή γήρανση» από τα πρώτα κιόλας στάδια της ζωής.