Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και διαταραχές ύπνου

Tου Ιωάννη Δ. Παπαδημητρίου, Γαστρεντερολόγου

Ποιες είναι οι συνέπειες της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης στον ύπνο;

Άτομα που πάσχουν από γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσο πολύ συχνά (περίπου οι 3 στους 4) εμφανίζουν νυχτερινά συμπτώματα όπως οπισθοστερνικό καύσο (καούρες) και βήχα ή αίσθημα πνιγμονής με αποτέλεσμα να έχουν συχνότερα διαταραχές ύπνου και φτωχότερη ποιότητα ύπνου εν σχέσει με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Συγκεκριμένα μπορεί να έχουν δυσκολία στην έλευση του ύπνου, συχνότερες νυχτερινές αφυπνίσεις, πρόωρη αφύπνιση το πρωί και συνολικά μικρότερη διάρκεια ύπνου. Όλα αυτά με τη σειρά τους επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής αυτών των ασθενών, δηλαδή το αίσθημα σωματικής, κοινωνικής και ψυχολογικής ευεξίας. H γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση έχει επίσης συσχετισθεί με το σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας ύπνου. Δεν είναι γνωστό εάν υπάρχει αιτιολογική σχέση μεταξύ των δύο, δηλαδή εαν η άπνοια ύπνου είναι αιτία γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης ή η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι αιτία του συνδρόμου άπνοιας ύπνου ή απλώς μοιράζονται κοινούς αιτιολογικούς παράγοντες, όπως π.χ. η παχυσαρκία. Ωστόσο λόγω της συχνής συνύπαρξής τους θα πρέπει σε ασθενείς με άπνοια ύπνου να διερευνάται η πιθανότητα νυχτερινής γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και το αντίστροφο.

Γιατί έχει μεγάλη σημασία η παλινδρόμηση που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου;

Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι η νυχτερινή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση έχει ως αποτέλεσμα την παράταση του χρόνου που απαιτείται για την κάθαρση του οισοφάγου από το υδροχλωρικό οξύ του στομάχου που παλινδρομεί και άρα και του χρόνου επαφής του οξέος με το τοίχωμα του οισοφάγου, γεγονός που έχει ως συνέπεια τη βλάβη του οισοφάγου. Eπίσης στον ύπνο φυσιολογικές μεταβολές όπως η μείωση της πίεσης του άνω οισοφαγικού σφιγκτήρα, η αυξημένη έκκριση γαστρικού οξέος, η μειωμένη παραγωγή σάλιου, οι μειωμένες καταποτικές κινήσεις και η ελαττωμένη αντίληψη της παρουσίας οξέος στον οισοφάγο καθιστούν τα άτομα πιο ευαίσθητα στις βλάβες από την γαστρο οισοφαγική παλινδρόμηση. Οι έρευνες συνηγορούν στο ότι η παλινδρόμηση που συμβαίνει στη διάρκεια του ύπνου είναι αιτία οισοφαγίτιδας (φλεγμονής του οισοφάγου) και επιπλοκών της, έξαρσης του βρογχικού άσθματος, φαρυγγολαρυγγίτιδας, καταστροφής των δοντιών και πνευμονικής εισρόφησης.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος που πάσχει από ΓΟΠΝ προκειμένου να μειώσει τα συμπτώματα μετά την κατάκλιση και κατά τη διάρκεια του ύπνου;

Ένα πολύ αποτελεσματικό και αποδεδειγμένο με μελέτες (evidence – based) μέτρο πρόληψης της νυχτερινής παλινδρόμησης είναι η ανύψωση του προσκέφαλου του κρεβατιού κατά τουλάχιστον 15-20 εκ. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ειδικά στηρίγματα-τάκους κάτω από τα πόδια της κεφαλής του κρεβατιού ή με ειδικά τριγωνικά μαξιλάρια – σφήνες που τοποθετούνται κάτω από το στρώμα. Με αυτόν τον τρόπο ανυψώνεται το άνω μέρος του κορμού και αξιοποιώντας την ευεργετική επίδραση της βαρύτητας μειώνεται η έκθεση του οισοφάγου στο οξύ και άρα και τα νυχτερινά συμπτώματα. Eδώ να τονιστεί ότι η χρήση πολλών μαξιλαριών δε βοηθά, γιατί δεν ανυψώνεται το άνω μέρος του κορμού, αντίθετα μπορεί λόγω της κλίσης του κεφαλιού και της συνοδού αύξησης της πίεσης στο στομάχι να επιδεινωθούν τα ενοχλήματα της παλινδρόμησης αλλά και να προκληθούν πόνοι στον αυχένα.

Eπίσης το κάπνισμα, η λήψη αλκοόλ και τα βαριά λιπαρά γεύματα πριν από την κατάκλιση αυξάνουν την έκθεση του οισοφάγου στο οξύ, μπορεί να προκαλέσουν νυχτερινό καύσο και θα πρέπει να αποφεύγονται. Γενικά θα πρέπει να μεσολαβούν 2-3 ώρες από τη λήψη του βραδινού γεύματος μέχρι την κατάκλιση. Άρα μετά το βραδινό είναι προτιμότερο να πάμε μια βόλτα ή να είμαστε σε όρθια θέση. Ως προς τις διαιτητικές οδηγίες θα πρέπει να τονιστεί ότι επειδή δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα και η ευαισθησία του καθενός στις τροφές που πιθανώς προδιαθέτουν σε παλινδρόμηση ποικίλλει συνιστάται εξατομίκευση των διαιτητικών περιορισμών. Γενικά θα πρέπει να αποφεύγονται τα εσπεριδοειδή, η ντομάτα και τα προϊόντα της, τα πικάντικα, η σοκαλάτα, η μέντα, ο καφές και τα αεριούχα ποτά.

Η θέση κατά τον ύπνο είναι επίσης σημαντική. Έχει βρεθεί ότι η κατάκλιση στο δεξιό πλάι αυξάνει τα επεισόδια παλινδρόμησης, τον χρόνο έκθεσης του οισοφάγου σε όξινο pΗ και τον χρόνο που απαιτείται για την κάθαρση ( την απομάκρυνση ) του οξέος από τον οισοφάγο. Έτσι η σύσταση είναι οι ασθενείς με νυχτερινή παλινδρόμηση να προτιμούν τον ύπνο στην αριστερή πλάγια θέση.