Ερυθριτόλη: Ένα συστατικό στην στέβια που συνδέεται με εμφράγματα και εγκεφαλικά, λέει μελέτη

Ένα υποκατάστατο ζάχαρης που ονομάζεται ερυθριτόλη και χρησιμοποιείται για να είναι πιο γλυκιά η στέβια και σε προϊόντα με μειωμένη ζάχαρη, συνδέεται με θρομβώσεις, εγκεφαλικό, καρδιακή προσβολή και θάνατο, σύμφωνα με μία μελέτη.

«Ο βαθμός κινδύνου δεν ήταν μικρός», είπε ο επικεφαλής της μελέτης και διευθυντής του Κέντρου Καρδιαγγειακής Διαγνωστικής και Πρόληψης στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Κλίβελαντ, Στάνλεϊ Χέιζεν.

Άτομα που έχουν ήδη αυξημένους παράγοντες κινδύνου για καρδιακές παθήσεις, όπως ο διαβήτης, είχαν διπλάσιες πιθανότητες να υποστούν έμφραγμα ή εγκεφαλικό εάν είχαν τα υψηλότερα επίπεδα ερυθριτόλης στο αίμα τους, σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 27 Φεβρουαρίου στο περιοδικό Nature Medicine.

«Εάν το επίπεδο της ερυθριτόλης στο αίμα σας ήταν στο ανώτερο 25% σε σύγκριση με το χαμηλότερο 25%, υπήρχε περίπου διπλάσιος κίνδυνος για καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό», είπε ο Στάνλεϊ Χέιζεν. Και συνέχισε: «Είναι στο ίδιο επίπεδο με τους ισχυρότερους παράγοντες καρδιακού κινδύνου, όπως ο διαβήτης».

Επιπλέον εργαστηριακή έρευνα και πειράματα ζώα, που παρουσιάζονται στην μελέτη, αποκάλυψαν ότι η ερυθριτόλη φαινόταν να προκαλεί την πιο εύκολη πήξη των αιμοπεταλίων του αίματος. Οι θρόμβοι μπορεί να σπάσουν και να ταξιδέψουν στην καρδιά, προκαλώντας καρδιακή προσβολή ή στον εγκέφαλο, προκαλώντας εγκεφαλικό.

«Αυτό σίγουρα χτυπάει συναγερμό», είπε ο διευθυντής καρδιαγγειακής πρόληψης και ευεξίας στο νοσοκομείο National Jewish Health του Ντένβερ, Άντριου Φρίμαν, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα. «Φαίνεται ότι υπάρχει κίνδυνος πήξης του αίματος από τη χρήση ερυθριτόλης. Προφανώς, χρειάζεται περισσότερη έρευνα αλλά μπορεί να έχει νόημα να περιορίσετε την ερυθριτόλη στη διατροφή σας προς το παρόν», τόνισε ο Άντριου Φρίμαν.

Το Συμβούλιο Ελέγχου Θερμίδων, ένας σύλλογος για τα τρόφιμα με μειωμένες θερμίδες, ανέφερε στο αμερικανικό δίκτυο CNN ότι «τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης είναι αντίθετα με δεκαετίες επιστημονικής έρευνας που δείχνει ότι τα γλυκαντικά με μειωμένες θερμίδες όπως η ερυθριτόλη είναι ασφαλή, όπως αποδεικνύεται από τις παγκόσμιες άδειες για τη χρήση τους σε τρόφιμα και ποτά».

Από τα αποτελέσματα της έρευνας δεν πρέπει θα πρέπει να βγουν συμπεράσματα «για τον γενικό πληθυσμό, καθώς οι συμμετέχοντες στην παρέμβαση διέτρεχαν ήδη αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά επεισόδια», σημείωσε ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου, Ρόμπερτ Ράνκιν.

Τι είναι η ερυθριτόλη

Η ερυθριτόλη, όπως η σορβιτόλη και η ξυλιτόλη, είναι μια αλκοόλη σακχάρου, ένας υδατάνθρακας που βρίσκεται από την φύση σε πολλά φρούτα και λαχανικά. Έχει περίπου το 70% της γλυκύτητας της ζάχαρης και θεωρείται ότι έχει μηδενικές θερμίδες, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Παρασκευασμένη τεχνητά σε τεράστιες ποσότητες, η ερυθριτόλη δεν έχει παρατεταμένη επίγευση, δεν αυξάνει το σάκχαρο στο αίμα και έχει λιγότερο καθαρτικό αποτέλεσμα από ορισμένες άλλες αλκοόλες σακχάρου.

«Η ερυθριτόλη μοιάζει με ζάχαρη, έχει γεύση ζάχαρης και μπορείτε να την μαγειρέψετε», σημείωσε ο Στάνλεϊ Χέιζεν. «Έχει γίνει η αγαπημένη της βιομηχανίας τροφίμων, ένα εξαιρετικά δημοφιλές πρόσθετο σε προϊόντα κετο και άλλα προϊόντα και τρόφιμα με χαμηλούς υδατάνθρακες που διατίθενται στο εμπόριο σε άτομα με διαβήτη. Μερικά από τα τρόφιμα με ετικέτα για τον διαβήτη που εξετάσαμε είχαν περισσότερη ερυθριτόλη από οποιοδήποτε άλλο είδος κατά βάρος», υπογράμμισε ο Στάνλεϊ Χέιζεν.

«Η ερυθριτόλη είναι επίσης το μεγαλύτερο συστατικό κατά βάρος σε πολλά «φυσικά» προϊόντα στέβιας και προϊόντων με το τροπικό φρούτο monkfruit», είπε ο επικεφαλής της μελέτης.

Επειδή η στέβια και το monkfruit είναι περίπου 200 με 400 φορές πιο γλυκά από τη ζάχαρη, χρειάζεται μόνο μια μικρή ποσότητα σε οποιοδήποτε προϊόν. Ο κύριος όγκος του προϊόντος είναι η ερυθριτόλη, η οποία προσθέτει την κρυσταλλική εμφάνιση και την υφή που μοιάζει με ζάχαρη που περιμένουν οι καταναλωτές.

Η σύνδεση της ερυθριτόλης με καρδιαγγειακά ζητήματα

Η ανακάλυψη της σύνδεσης μεταξύ της ερυθριτόλης και των καρδιαγγειακών προβλημάτων ήταν καθαρά τυχαία, είπε ο Στάνλεϊ Χέιζεν: «Δεν το περιμέναμε ποτέ αυτό. Δεν το ψάχναμε καν».

Η έρευνα του Χέιζεν είχε έναν απλό στόχο: να βρει άγνωστες χημικές ουσίες ή ενώσεις στο αίμα ενός ατόμου που θα μπορούσαν να προβλέψουν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού ή θανάτου τα επόμενα τρία χρόνια. Για να το κάνει αυτό, η ομάδα άρχισε να αναλύει 1.157 δείγματα αίματος από άτομα με κίνδυνο καρδιακής νόσου που συλλέχθηκαν το χρονικό διάστημα μεταξύ 2004 και 2011.

«Βρήκαμε αυτή την ουσία που φαινόταν να παίζει μεγάλο ρόλο, αλλά δεν ξέραμε τι ήταν. Τότε ανακαλύψαμε ότι ήταν ερυθριτόλη, ένα γλυκαντικό», ανέφερε ο Στάνλεϊ Χέιζεν. Το ανθρώπινο σώμα δημιουργεί φυσικά ερυθριτόλη, αλλά σε χαμηλές ποσότητες που δεν αντιστοιχούν στα επίπεδα που βρήκαν οι ερευνητές.

Για να επιβεβαιώσει τα ευρήματα, η ομάδα του Χέιζεν εξέτασε μια άλλη ομάδα δειγμάτων αίματος από περισσότερα από 2.100 άτομα στις Ηνωμένες Πολιτείες και επιπλέον 833 δείγματα που συλλέχθηκαν από συναδέλφους τους στην Ευρώπη στη διάρκεια του 2018.

Περίπου τα τρία τέταρτα των συμμετεχόντων και στις τρεις διαφορετικές ομάδες είχαν στεφανιαία νόσο ή υψηλή αρτηριακή πίεση και περίπου το ένα πέμπτο είχε διαβήτη, σύμφωνα με τον επικεφαλής της μελέτης. Περισσότεροι από τους μισούς ήταν άνδρες σε ηλικία 60 και 70 ετών.

Και στις τρεις ομάδες οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα υψηλότερα επίπεδα ερυθριτόλης συνδέονται με μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού ή θανάτου μέσα σε τρία χρόνια.

Αμέσως προέκυψε ένα ερώτημα: Γιατί; Για να βρουν την απάντηση οι ερευνητές έκαναν περαιτέρω τεστ σε ζώα και εργαστήρια και ανακάλυψαν ότι η ερυθριτόλη «προκαλούσε ενισχυμένη θρόμβωση» ή πήξη στο αίμα.

Η πήξη του αίματος είναι απαραίτητη στο ανθρώπινο σώμα, διαφορετικά θα αιμορραγούσαμε μέχρι θανάτου από κοψίματα και τραυματισμούς. Η ίδια διαδικασία συμβαίνει συνεχώς και εσωτερικά. «Τα αιμοφόρα αγγεία μας είναι πάντα υπό πίεση και έχουμε διαρροές, και τα αιμοπετάλια βουλώνουν συνεχώς αυτές τις τρύπες όλη την ώρα», σημείωσε ο Χέιζεν.

Ωστόσο, το μέγεθος του πήξης που δημιουργείται από τα αιμοπετάλια εξαρτάται από το μέγεθος του πυροδότη που διεγείρει τα κύτταρα, είπε ο Χέιζεν. Για παράδειγμα, εάν ο πυροδότης είναι μόνο 10%, τότε λαμβάνετε μόνο το 10% της πήξης.

«Αλλά αυτό που βλέπουμε με την ερυθριτόλη είναι ότι τα αιμοπετάλια γίνονται εξαιρετικά ευαίσθητα: Ένα απλό διεγερτικό 10% παράγει το 90% έως 100% ενός σχηματισμού θρόμβου», υπογράμμισε ο επικεφαλής της μελέτης.

Και εξήγησε: «Για άτομα που διατρέχουν κίνδυνο για την πήξη του αίματος, καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού – όπως άτομα με υπάρχουσα καρδιακή νόσο ή άτομα με διαβήτη – νομίζω ότι υπάρχουν επαρκή δεδομένα εδώ για να πούμε ότι μείνετε μακριά από την ερυθριτόλη μέχρι να γίνουν περισσότερες μελέτες».

Ο καθηγητής Χημείας στο Πανεπιστήμιο RMIT στην Αυστραλία, Όλιβερ Τζόουνς, σημείωσε ότι η μελέτη είχε αποκαλύψει μόνο μια συσχέτιση, όχι αιτιότητα. «Όπως σημειώνουν οι ίδιοι οι συγγραφείς, βρήκαν μια συσχέτιση μεταξύ της ερυθριτόλης και του κινδύνου θρόμβωσης, όχι οριστική απόδειξη ότι υπάρχει τέτοιος σύνδεσμος», είπε ο Τζόουνς, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα.

«Οι πιθανοί (και, ακόμη μη αποδεδειγμένοι) κίνδυνοι από την υπερβολική ερυθριτόλη θα πρέπει επίσης να εξισορροπηθούν με τους πολύ πραγματικούς κινδύνους για την υγεία από την υπερβολική κατανάλωση γλυκόζης», τόνισε ο Τζόουνς.

Τι βρήκαν οι έλεγχοι στο αίμα

Σε ένα τελευταίο μέρος της μελέτης, οκτώ υγιείς εθελοντές ήπιαν ένα ρόφημα που περιείχε 30 γραμμάρια ερυθριτόλης, την ποσότητα που καταναλώνουν πολλοί άνθρωποι στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την Εθνική Έρευνα Εξέτασης Υγείας και Διατροφής, που εξετάζει κάθε χρόνο την διατροφή των Αμερικανών. 

Οι εξετάσεις αίματος τις επόμενες τρεις ημέρες παρακολούθησαν τα επίπεδα ερυθριτόλης και τον κίνδυνο για την πήξη του αίματος. «Τριάντα γραμμάρια ήταν αρκετά για να αυξήσουν τα επίπεδα της ερυθριτόλης στο αίμα χίλιες φορές. Παρέμεινε ψηλά πάνω από το όριο που απαιτείται για την πυροδότηση και την αύξηση του κινδύνου θρόμβωσης για τις επόμενες δύο έως τρεις ημέρες», υπογράμμισε ο Χέιζεν.

Πόσο ακριβώς είναι 30 γραμμάρια ερυθριτόλης; Το ισοδύναμο του να φας μια 400ml παγωτό κέτο. «Αν κοιτάξετε τις διατροφικές ετικέτες σε πολλά παγωτά κετο, θα δείτε «μειωτικό σάκχαρο» ή «σάκχαρο αλκοόλης», που είναι όροι για την ερυθριτόλη. Θα βρείτε ότι μία συσκευασία περιέχει κάπου μεταξύ 26 και 45 γραμμάρια», είπε ο Χέιζεν.

Δεν υπάρχει μία σταθερή «αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη» ερυθριτόλης που να έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) ή τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ. Και οι δύο οργανισμοί θεωρούν την ερυθριτόλη γενικά ως ασφαλή.

«Η επιστήμη πρέπει να κάνει μια βαθύτερη βουτιά στην ερυθριτόλη και βιαστικά, γιατί αυτή η ουσία είναι ευρέως διαθέσιμη αυτή τη στιγμή. Εάν είναι επιβλαβής, θα πρέπει να το γνωρίζουμε», δήλωσε ο Άντριου Φρίμαν.

Ο Στάνλεϊ Χέιζεν συμφωνεί ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα. «Συνήθως δεν ανεβαίνω σε ένα βάθρο και κρούω τον κώδωνα του κινδύνου αλλά αυτό είναι κάτι που νομίζω ότι πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά».