Έρωτας στον καιρό της πανδημίας

Το βιώσαμε όλοι μας ότι η πανδημία συνέτριψε την καθημερινότητά μας και άλλαξε τις συνήθειες μας και πάνω από όλες αυτές του σχετίζεσθαι με τους άλλους. Τι άλλαξε στην πραγματικότητα στα ερωτικά μας και τι περιμένουμε ακόμα να αλλάξει άραγε. Παλιότερες έρευνες που αναφέρονταν σε προηγούμενες υγειονομικές κρίσεις ή στις οικονομικές κρίσεις αναδείκνυαν την αύξηση του θυμού, του άγχους, του μετατραυματικού στρες, της κατάθλιψης και αναπόφευκτα την αρνητική επίπτωση στην ερωτική σφαίρα σε πολύ μεγάλα ποσοστά του πληθυσμού.

Μεγάλη εφημερίδα στην Αμερική ήδη από το πρώτο κύμα, βάζει το ερώτημα αν ‘’μας περιμένει μια έκρηξη γεννητικότητας ή ένα τσουνάμι διαζυγίων’’ . Πόσο ακριβό ήταν το τίμημα που χρέωσε στον ερωτισμό μας η πανδημία;

Οι πιο αδικημένοι 

Αναμφίβολα οι πιο αδικημένοι, κατά τη διάρκεια της καραντίνας, ήταν τα ζευγάρια που δεν συζούν, ή ζούν σε μεγάλες αποστάσεις και δυστυχώς οι νέοι.(Δύσκολοι καιροί για singles).

Ζευγάρια που συζούν 

Είναι πολύ διαφορετικό το σενάριο για τους συντρόφους που συζούν. Θα αναμέναμε μια μεγαλύτερη προσέγγιση και αύξηση της σεξουαλικής δραστηριότητας λόγω περισσότερων κοινών στιγμών και λιγότερων κοινωνικών και επαγγελματικών υποχρεώσεων. Αντίθετα διαπιστώθηκε ότι σταδιακά με το πέρασμα των ημερών και την παράταση της καραντίνας η libido μειώθηκε προοδευτικά και διεθνείς στατιστικές ανεβάζουν αυτή τη δυσκολία στα ζευγάρια στο 60% και ίσως παραπάνω. Οι αιτίες μπορεί να αναζητηθούν στην έλλειψη ιδιωτικότητας λόγω της παρουσίας των παιδιών στο σπίτι, αλλά και στην ανία και στην έλλειψη ερεθισμάτων λόγω της συνεχούς κοινής παραμονής στο σπίτι. Ένας άλλος λόγος που εκτιμούν οι ειδικοί ότι έχει παίξει σημαντικό ρόλο, μπορεί να είναι ένα αξίωμα των κλασσικών ψυχαναλυτών που λέει ότι η ερωτική επιθυμία αποσύρεται μπροστά στο φόβο της ασθένειας .Ο φόβος να μην αρρωστήσουμε εμείς και οι δικοί μας, η έντονη αβεβαιότητα για το μέλλον, για την υγεία και τα οικονομικά μας, μπλοκάρουν τις σεξουαλικές σκέψεις. Και πραγματικά δεν είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τα νοικοκυριά της καραντίνας να πλημμυρίζουν από ερωτισμό.

Από το ξεκίνημα της καραντίνας τα περισσότερα σπίτια έχουν γίνει γραφεία, σχολεία, γυμναστήρια. Υπερβολική οικειότητα, υπερβολικός συγχρωτισμός, πολλή τριβή και συχνά πολλή ένταση. Διεθνώς οι ειδικοί της σεξουαλικότητας διαπιστώνουν ότι η καθιστική ζωή είναι η ταφόπλακα του σεξ. Το smart working και ο καναπές είναι τα ισχυρότερα αντιαφροδισιακά.

‘Παράνομες’ και περιστασιακές σχέσεις

Οι περιστασιακές σχέσεις περνούν την μεγαλύτερη κρίση από τη δεκαετία του AIDS και η μεγαλύτερη εταιρία προφυλακτικών λανσάρει το σλόγκαν ‘Safe is the new normal’ και παροτρύνει να μην επιστρέψουμε στην προCOVID κανονικότητα αλλά να δώσουμε προτεραιότητα στην υγεία και στο ασφαλές σεξ.(Να και μια θετική συνέπεια). Φυσικά, οι παράλληλες σχέσεις έξω από τα ζευγάρια, δοκιμάζονται σκληρά, και αυτό δημιουργεί εκνευρισμούς και δυσαρέσκεια, με συνέπεια να ταρακουνιόνται ισορροπίες που είχαν παγιωθεί και λειτουργούσαν βοηθητικά στην οικονομία των συναισθημάτων.

Οι νέοι

Οι περισσότεροι νέοι στρέφονται στο φλερτ μέσω διαδικτύου και το sexting και το cybersex απογειώνουν τα ποσοστά τους. Φυσικά αυτές οι σχέσεις προσφέρουν διεξόδους επικοινωνίας και απαλύνουν τα αισθήματα μοναξιάς αλλά ταυτόχρονα δημιουργούν νέες προβληματικές εξάρτησης και την ανάδειξη μιας νέας παθολογίας, της ‘ιντερνετικής ζηλοτυπίας’ όπου ένα παραπάνω like σε μια ανάρτηση τρίτου-ης μπορεί να αφυπνίσει συναισθήματα ζήλειας και πικρίας. Αυξάνονται σε όλες τις ηλικίες οι αυτοερωτικές πρακτικές, το διδικτυακό πορνό και οι πωλήσεις sex toys και ερωτικών αξεσουάρ. Ευτυχώς κινητοποιούνται παράλληλα και αντανακλαστικά σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στο διαδίκτυο ώστε να υπάρχει ασφάλεια απέναντι στην on line σεξουαλική παρενόχληση, στο on line stalking, στο revenge porn, ορολογίες που τα τελευταία χρόνια μπήκαν στη ζωή μας και κατά τα φαινόμενα θα μείνουν για πάντα. Φαίνεται ότι τα ερωτικά αισθήματα στον καιρό του Covid επιβεβαιώνουν τις απόψεις του μεγαλύτερου ίσως κοινωνιολόγου της εποχής μας, του Ζίγκμουντ Μπάουμαν και της θεωρίας του περί ‘Κοινωνικής Ρευστότητας’. Σύμφωνα με τον Μπάουμαν λοιπόν, είμαστε βουτηγμένοι και παρασυρμένοι σε μια ρευστότητα όπου όλα γίνονται εφήμερα και ασταθή και καταλήγουν στον ‘ωκεανό της αβεβαιότητας’. Οι σχέσεις γίνονται συνδέσεις (διαδικτυακές στην περίπτωσή μας) και σπάνια ουσιαστικοί δεσμοί, η ανάγκη για αγάπη γίνεται ερωτική επιθυμία που ψάχνει εκφόρτιση στα social το νεοαποκαλούμενο e-sex, και η θλιβερή κατάληξη είναι να παραμένουμε μόνοι μας χωρίς αυτό να είναι αποτέλεσμα μιας ώριμης αναζήτησης της ατομικής μας ελευθερίας. Οι δεσμοί ‘μιας χρήσεως’ μας σώζουν από τη μοναχικότητά μας και δεν είναι φρόνιμο να τους καταδικάζουμε, γιατί όταν πνιγόμαστε χρειαζόμαστε περισσότερο ένα σωσίβιο παρά τα μαθήματα κολύμβησης. Το απαισιόδοξο ερώτημα που κυκλοφορεί στις σκέψεις των ειδικών στους καιρούς μας είναι αν μετά την πανδημία, οι σεξουαλικές σχέσεις θα μπορέσουν να επιστρέψουν στην ‘κανονικότητά τους’ ή τίποτα δεν θα είναι πια όπως πρίν. Η γνώμη μας είναι ότι οι πανδημίες σημαδεύουν τραυματικά τις ανθρώπινες κοινωνίες, αλλά διαθέτουμε τα ένστικτα να ανακαλύπτουμε πάντα τρόπους για να οργανώσουμε νέες κανονικότητες.

Εμμανουήλ Ι. Δολαψάκης
Ψυχίατρος, Επιστημονικός υπεύθυνος
Κλινική Ψυχικής Υγείας ‘Άγιος Χαράλαμπος’, Ηράκλειο Κρήτης
www.axclinic.gr