Μια πρωτοποριακή μελέτη με επικεφαλής ερευνητές του Stanford Medicine αποκάλυψε μια άγνωστη μέχρι τώρα μορφή κατάθλιψης που ονομάζεται “γνωστικός βιότυπος”. Αυτή η νέα ταξινόμηση της κατάθλιψης, που επηρεάζει περίπου το 27% των ατόμων που αντιμετωπίζουν κατάθλιψη, αποδεικνύεται ανθεκτική στις συμβατικές αντικαταθλιπτικές θεραπείες.
Διαπιστώθηκε μέσω γνωστικών αξιολογήσεων, ότι τα άτομα που παρουσίαζαν αυτόν τον βιότυπο εμφάνιζαν δυσκολίες στην προνοητικότητα, την αυτοπειθαρχία, τη διαρκή συγκέντρωση εν μέσω περισπασμών και την καταστολή ακατάλληλων συμπεριφορών. Η απεικόνιση του εγκεφάλου ανέδειξε μειωμένη δραστηριότητα σε δύο βασικές περιοχές που διέπουν αυτές τις λειτουργίες.
Η κατάθλιψη έχει συμβατικά αντιμετωπιστεί εδώ και χρόνια, χρησιμοποιώντας αντικαταθλιπτικά που στοχεύουν τη σεροτονίνη, γνωστά ως αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs). Ωστόσο, αυτά τα φάρμακα επιδεικνύουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα για ασθενείς με γνωστική έκπτωση. Οι ερευνητές προτείνουν ότι η αντιμετώπιση αυτών των γνωστικών δυσλειτουργιών μέσω εναλλακτικών αντικαταθλιπτικών ή θεραπειών θα μπορούσε ενδεχομένως να ανακουφίσει τα συμπτώματα και να αποκαταστήσει τις κοινωνικές και επαγγελματικές ικανότητες.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο JAMA Network Open, αποτελεί μέρος ευρύτερων νευροεπιστημονικών προσπαθειών για τον εντοπισμό θεραπειών που στοχεύουν διαφορετικούς βιοτύπους κατάθλιψης, όπως επιβεβαιώθηκε από την επικεφαλής συγγραφέα της έρευνας, δρ. Leanne Williams. Τονίζει: “Χρειαζόμαστε μια νέα προσέγγιση πέρα από τις τρέχουσες μεθόδους για να προσφέρουμε πιο αποτελεσματικές λύσεις σε ένα ευρύτερο φάσμα ασθενών”.
Αποκάλυψη του νέου βιοτύπου
Στην έρευνα, σε 1.008 ενήλικες που διαγνώστηκαν με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή χωρίς θεραπεία, χορηγήθηκε τυχαία ένα από τα τρία συνήθως συνταγογραφούμενα αντικαταθλιπτικά: εσιταλοπράμη, σερτραλίνη (και τα δύο φάρμακα που στοχεύουν στη σεροτονίνη) ή βενλαφαξίνη-XR (που δρα τόσο στη σεροτονίνη όσο και τη νορεπινεφρίνη). Από αυτούς, 712 συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν τη δοκιμή των δύο μηνών.
Τα συμπτώματα κατάθλιψης αξιολογήθηκαν πριν και μετά τη θεραπεία μέσω ερωτηματολογίων και αξιολόγησης από ψυχίατρο. Επιπλέον, παρακολουθήθηκαν αλλαγές στον ύπνο, στις διατροφικές συνήθειες και στην ποιότητα ζωής, καθώς και στην κοινωνική και επαγγελματική λειτουργία.
Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε μια σειρά από γνωστικά τεστ μέτρησης της λεκτικής μνήμης, της ταχύτητας λήψης αποφάσεων, της μνήμης εργασίας και της διαρκούς προσοχής.
Εφαρμόστηκε λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) σε 96 συμμετέχοντες πριν από τη θεραπεία ενώ εκτελούσαν την εργασία «GoNoGo». Τα αποτελέσματα έδειξαν μειωμένη δραστηριότητα σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια του τεστ για τα άτομα με γνωστικό βιότυπο σε σύγκριση με τα μη καταθλιπτικά άτομα.
Ο γνωστικός βιότυπος χαρακτηρίστηκε από πιο έντονη γνωστική επιβράδυνση, αϋπνία, μειωμένη γνωστική λειτουργία και μειωμένη δραστηριότητα της μετωπιαίας περιοχής του εγκεφάλου.
Αυτό επιβεβαιώθηκε μέσω σαρώσεων fMRI πριν από τη θεραπεία που έδειξαν μειωμένη δραστηριότητα στον ραχιαίο προμετωπιαίο φλοιό και στην πρόσθια ραχιαία περιφέρεια (μέρη του κυκλώματος γνωστικού ελέγχου που διαχειρίζεται την καταστολή της σκέψης και την επιλογή στόχων).
Τα αποτελέσματα μετά τη θεραπεία αποκάλυψαν ποσοστά ύφεσης 38,8% για τα άτομα με τον γνωστικό βιότυπο, σε σύγκριση με 47,7% για τα άτομα χωρίς αυτόν. Συγκεκριμένα, η διαφορά ήταν πιο σημαντική για τη σερτραλίνη, με ποσοστά ύφεσης σε 35,9% και 50% αντίστοιχα.
Εξατομικευμένες προσεγγίσεις στην κατάθλιψη
Η επικεφαλής συγγραφέας της έρευνας, δρ. Laura Hack, υπογραμμίζει την έλλειψη εργαλείων για τους ψυχιάτρους στα οποία θα βασίζονται οι αποφάσεις θεραπείας. Εισάγει μια πρωτοποριακή προσέγγιση που περιλαμβάνει γνωστική απεικόνιση, η οποία σχετίζεται με εργασίες και προσφέρει μια νέα εικόνα για τη θεραπεία της κατάθλιψης.
Οι Williams και Hack προτείνουν την ενσωμάτωση αξιολογήσεων συμπεριφοράς και απεικόνισης για τη διάγνωση βιοτύπων κατάθλιψης με εξατομικευμένα σχέδια θεραπείας. Αυτή η μετασχηματιστική προσέγγιση θα μπορούσε να προσδιορίσει ασθενείς κατάλληλους για επιβεβαίωση μαγνητικής απεικόνισης πριν από την έναρξη της θεραπείας.
Παράλληλα, το Precision Mental Health and Wellness Center του Stanford, σε συνεργασία με την Translational Precision Mental Health Clinic, ερευνά τη γουανφασίνη ως στοχευμένη θεραπεία για την περιοχή του ραχιονοπλάγιου προμετωπιαίου φλοιού. Αυτή η οδός έχει δυνατότητες για ενισχυμένη αποτελεσματικότητα στους ασθενείς με τον γνωστικό υπότυπο κατάθλιψης.
Οι μελλοντικές μελέτες στοχεύουν στην αξιολόγηση διαφορετικών φαρμάκων παράλληλα με θεραπείες όπως η διακρανιακή μαγνητική διέγερση και η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. Αυτές οι νέες προσεγγίσεις θα μπορούσαν να ανοίξουν το δρόμο για προσαρμοσμένες παρεμβάσεις που καλύπτουν τη διακριτή φύση της κατάθλιψης στα άτομα.
