Το Ελληνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τη νόσο του Αλτσχάιμερ βρίσκεται στον δρόμο για πλήρη εφαρμογή

Πυρήνας παγκόσμιου ερευνητικού πεδίου στη γηριατρική και στις καινοτόμες υπολογιστικές τεχνικές βιοπληροφορικής και μηχανικής μάθησης με ψηφιακά κλινικά δεδομένα, αποτελεί πλέον, το Εργαστήριο Βιοπληροφορικής και Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, με επικεφαλής τον διεθνούς φήμης ερευνητή, καθηγητή Παναγιώτη Βλάμο, ο οποίος τον περασμένο Ιούνιο απέσπασε και το βραβείο της ερευνητικής κοινότητας του Texas Medical Center για τις έρευνές του στο πλαίσιο της πανδημίας του κορωνοϊού.

Ο καθηγητής Παναγιώτης Βλάμος, προεδρεύων στο 4ο Παγκόσμιο Συνέδριο «στην Γενετική, Γηριατρική και στην Έρευνα Νευροεκφυλιστικών Νόσων» (GeNeDis 2020, στο οποίο συμμετέχουν πάνω από 3.600 επιστήμονες-ερευνητές, μιλά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για το συνέδριο, την Ιατρική Ακριβείας, καθώς και για το ρόλο της «Ελληνικής Πρωτοβουλίας Ενάντια στην Αλτσχάιμερ» (HIAAD), στην οποία συμμετέχουν διακεκριμένοι Έλληνες επιστήμονες- ερευνητές που εργάζονται σε διεθνή Κέντρα Ιατρικής Ακριβείας στον κόσμο.

   Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο καθηγητής Παναγιώτης Βλάμος, πρόεδρος του 4ου Παγκοσμίου Συνεδρίου στην «Γενετική, Γηριατρική και στην Έρευνα Νευροεκφυλιστικών Νόσων» (GeNeDis 2020), πρόεδρος του Τμήματος Πληροφορικής και διευθυντής του Εργαστηρίου Βιοπληροφορικής και Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στη δημοσιογράφο 'Αννυ Ταπάσκου.

   Ερ. Κύριε καθηγητά τι είναι τα συνέδρια GeNeDis ;

   Απ. Τα συνέδρια GeNeDis ή όπως είναι ο πλήρης τίτλος «Genetics, Geriatrics and Neurodegenerative Diseases Research» αποτελούν μία σειρά παγκόσμιων συνεδρίων που ξεκίνησαν το 2014 στην Κέρκυρα, από το Εργαστήριο Βιοπληροφορικής και Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Το δεύτερο διοργανώθηκε στη Σπάρτη το 2016 και το τρίτο στο Τορόντο του Καναδά το 2018. Φέτος έχουμε τη χαρά να διοργανώνουμε το τέταρτο κατά σειρά, διαδικτυακά, λόγω της πανδημίας. Η γηριατρική, οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες, η νευροαπεικόνιση και η νευροφυσιολογία, η υπολογιστική βιολογία, η ανάλυση μεγάλων δεδομένων, είναι κάποιες από τις πολλές θεματικές περιοχές του συνεδρίου.

   Ερ. Ποιοι είναι οι διοργανωτές του Παγκόσμιου Συνεδρίου GeNeDis 2020;

   Απ. Η διοργάνωση του συνεδρίου πραγματοποιείται πάντα από το Εργαστήριο Βιοπληροφορικής και Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας (BiHELab http://di.ionio.gr/bihelab/) του Ιονίου Πανεπιστημίου, σε συνεργασία, κάθε φορά, με διάφορους επιστημονικούς και ερευνητικούς φορείς. Το GENEDIS 2020 είχε ως συνδιοργανωτές το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), το ερευνητικό κέντρο Research Centre on Computational Biomarkers (RCCBm) και το Computer Algebra Research Group (CARGOLab) του πανεπιστημίου Wilfried Laurier.

   Έχουμε την τιμή να τελεί υπό την αιγίδα της ΑΕ της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου. Την επίσημη έναρξη του παγκοσμίου συνεδρίου χαιρέτισαν, ως εκπρόσωποι του προέδρου της ελληνικής κυβέρνησης, η υφυπουργός Υγείας, Ζωή Ράπτη, ο υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, ο υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Χρίστος Δήμας, ο υφυπουργός Εθνικής 'Αμυνας, Αλκιβιάδης Στεφανής, ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Γρηγόρης Ζαριφόπουλος, ο γραμματέας Πολιτικής Επιτροπής ΝΔ, Γεώργιος Στεργίου, ο αντιπεριφερειάρχης Ιονίων νήσων, Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής συνοχής, Κώστας Ζορμπάς, ο κυβερνητικός βουλευτής Λακωνίας Νεοκλής Κρητικός και ο πρύτανης του Ιονίου Πανεπιστημίου, καθηγητής Ανδρέας Φλώρος. Το συνέδριο στηρίζεται από την Περιφέρεια Κρήτης.

   Ερ. Πέρα από εσάς που προεδρεύετε και πολλούς επιστήμονες χωρών από όλο τον κόσμο, στην επιστημονική επιτροπή του συνεδρίου παρατηρούμε ότι συμμετέχουν πολλοί διακεκριμένοι Έλληνες επιστήμονες, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό.

   Απ. Πράγματι η επιστημονική επιτροπή του GeNeDis 2020, αποτελείται, σε μεγάλο βαθμό σκόπιμα, από αναγνωρισμένους Έλληνες επιστήμονες. Το ίδιο συμβαίνει και με την επιλογή των προσκεκλημένων ομιλητών. Ξεκινώντας την προσπάθεια αυτή το 2012 (δύο χρόνια πριν το πρώτο GENEDIS) ήταν συγκινητική η στήριξη «μεγάλων ονομάτων» σε ένα συνέδριο που μόλις ξεκινούσε. Οι επιστήμονες αυτοί ήταν καταξιωμένοι Έλληνες ερευνητές του εξωτερικού, οι οποίοι σταθερά στηρίζουν τις προσπάθειες στην χώρα μας.

   Προσκεκλημένοι ομιλητές του συνεδρίου ήταν 53 διακεκριμένοι επιστήμονες και ερευνητές από όλο τον κόσμο. Παράλληλα, στο πλαίσιο των εργασιών του GeNeDis 2020 παρουσιάστηκαν συνολικά 118 καινοτόμες εργασίες από 273 ερευνητές. Η συμμετοχή στο συνέδριο ήταν μεγάλη. Η ψηφιακή διοργάνωση του, αν και μας στέρησε από την δια ζώσης επικοινωνία, έδωσε τη δυνατότητα σε έναν μεγάλο αριθμό ατόμων να παρακολουθήσουν τις επιστημονικές ανακοινώσεις. Έτσι, οι εγγεγραμμένοι συμμετέχοντες του φετινού GeNeDis ξεπέρασαν τους 3.600.

   Ερ. Ποιο είναι το βασικό θέμα του 4ου συνεδρίου GeNeDis και ποια η καινοτομία του;

   Απ. Ως βασικό θέμα του 4oυ Παγκόσμιου Συνέδριου GeNeDis επιλέξαμε «τη γήρανση της υγείας και την ψυχική ευεξία στη νέα ψηφιακή εποχή». Ουσιαστικά το συνέδριο επικεντρώνεται στις πρόσφατες εξελίξεις της επιστημονικής έρευνας για τη γήρανση και δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη νόσο Αλτσχάιμερ, με την παράλληλη διοργάνωση ημερίδας της «Ελληνικής Πρωτοβουλίας ενάντια στην Αλτσχάιμερ» (hiaad). Οι ανακοινώσεις του συνεδρίου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα της επιστημονικής έρευνας, από την ανάπτυξη νέων πρωτοκόλλων για την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη, μέχρι την κλινική πράξη και τον εντοπισμό νέων φαρμακευτικών στόχων. Βασικό εργαλείο αποτελούν οι υπολογιστικές μεθοδολογίες και η εφαρμογή τους στην αναγνώριση νέων βιοδεικτών.

   Το GeNeDis συνδυάζει αρχικά τρία επιστημονικά πεδία, αυτά της Γενετικής, της Γηριατρικής και της Έρευνας στον τομέα των νευροεκφυλιστικών ασθενειών, ωστόσο στο βάθος «κρύβεται» η δημιουργική συνεργασία τουλάχιστον 15 διαφορετικών επιστημονικών πεδίων. Είναι ίσως το μόνο παγκόσμιο συνέδριο που τόλμησε αυτή την μίξη από την αρχή, δηλαδή το «ρίσκο» της διαθεματικότητας σε τόσο μεγάλο βαθμό. Ταυτόχρονα, ως επιλογή έπρεπε η διαθεματικότητα αυτή να υποστηριχθεί από μία κρίσιμη μάζα προσκεκλημένων ομιλητών. Πολλές τολμηρές επιλογές ακολουθούν και τα δύο τελευταία GENEDIS ως προς την δομή του συνεδρίου που «εγκλωβίζει» τους συμμετέχοντες λόγω των πολλών και ενδιαφερόντων sessions που διαθέτει.

   Ερ. Ποιοι ήταν οι στόχοι του συνεδρίου;

   Απ. Το παγκόσμιο συνέδριο GeNeDis αποτελεί μια έμπρακτη απόδειξη μιας διεθνούς, διεπιστημονικής συνεργασίας από κορυφαίους κλινικούς ιατρούς και ερευνητές των Νευροεπιστημών. Το μέλλον της έρευνας άλλωστε διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό εντός ενός διεπιστημονικού πλαισίου. Έτσι στο συνέδριο συμμετέχουν ερευνητές από περισσότερα από δεκαπέντε επιστημονικά πεδία και νομίζω ότι στο φετινό συνέδριο και σε όσα έχουν προηγηθεί γίνεται μια σοβαρή, οργανωμένη και συντονισμένη επιστημονική συζήτηση στον τομέα της εφαρμογής της Ιατρικής Ακριβείας. Σημαντικό είναι ότι οι ομιλητές μεταφέρουν πολλά αποτελέσματα και πρακτικές που μπορούν άμεσα να ενταχθούν στην πραγματική ζωή.

   Ερ. Μιλήσατε για Ιατρική Ακριβείας. Περιγράψτε μας τα οφέλη της.

   Απ. Βάση της Ιατρικής Ακριβείας αποτελεί το γεγονός ότι τα μοναδικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου διαδραματίζουν κύριο ρόλο τόσο στην ευπάθεια σε μία διαταραχή όσο και στην αντιμετώπιση και στην εφαρμογή αποτελεσματικών θεραπειών.

   Στους στόχους της συγκαταλέγονται η παροχή έγκαιρης και ακριβέστερης πρόβλεψης, διάγνωσης και πρόγνωσης κινδύνου, αλλά και ο επανασχεδιασμός του σημερινού κλινικού τοπίου. Η χρήση των βιοδεικτών συμβάλει στην εύρεση εξατομικευμένης θεραπείας, με βελτιστοποιημένα προφίλ ασφάλειας και υψηλότερους ρυθμούς ανταπόκρισης στη θεραπεία.

   Ερ. Πώς συμβάλει η Βιοπληροφορική στην Ιατρική Ακριβείας;

   Απ. Η Βιοπληροφορική έχει ακριβώς αυτήν την αποστολή: δημιουργεί υπολογιστικά εργαλεία τα οποία αποτελούν μια προσπάθεια γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ των εργαστηριακών ευρημάτων και των κλινικών εφαρμογών, δηλαδή για το πώς η ερευνητική γνώση θα εφαρμοστεί στην κλινική πράξη. Ιδιαίτερα, χάρη στις εξαιρετικές εξελίξεις στην Βιοπληροφορική, η ανάπτυξη και η εφαρμογή ψηφιακών αρχείων δεδομένων υγείας καθιστούν δυνατή τη συγκέντρωση/διατήρηση διαχρονικών κλινικών δεδομένων με πολύ περιορισμένο κόστος. Τα ετερόκλητα αυτά δεδομένα αναλύονται περαιτέρω με αλγόριθμους για τη δημιουργία εξατομικευμένων μοντέλων. Στόχος αποτελεί η ανίχνευση μίας ασθένειας και η παροχή υπηρεσιών σε πραγματικό χρόνο χωρίς κόστος για τον τελικό χρήστη. Αυτά τα δεδομένα μεγάλου όγκου και πυκνότητας συλλέγονται από ακαδημαϊκά ιδρύματα, κλινικές, αλλά και από φορητές συσκευές (mobile health), η χρήση των οποίων αποτελεί πλέον κοινή πρακτική.

   Προτεραιότητα μας αποτελεί η επιτάχυνση της ανάπτυξης και επικύρωσης βιοδεικτών και θεραπευτικών παραγόντων, επισημαίνοντας τον ρόλο των ολοκληρωμένων αναλυτικών εργαλείων και των υπολογιστικών μεθόδων που βασίζονται σε μηχανισμούς. Αυτά θα βελτιώσουν την εξόρυξη σύνθετων μεγάλων συνόλων δεδομένων για να αποκτήσουν μια ολοένα και πιο «αποδεκτή» κατανόηση της νόσου. Αυτή η πρωτοβουλία αναμένεται να οδηγήσει στην ανάπτυξη πιο επιτυχημένων θεραπειών ή σε βελτιωμένη αποτελεσματική διαλογή ασθενών με ειδική παθοφυσιολογία της νόσου ή σε ενισχυμένη αντιστοιχία μεταξύ βιοδεικτών και θεραπευτικών στόχων. Επομένως, είναι αναπόφευκτη η συνεργασία τόσο ετερογενών επιστημονικών πεδίων στην έρευνα και την αντιμετώπιση πολύπλοκων διαταραχών, όπως οι νευροεκφυλιστικές νόσοι.

   Ερ. Όσον αφορά την «Ελληνική Πρωτοβουλία Ενάντια στην Αλτσχάιμερ» στην οποία είστε και πρόεδρος, ποιοι διακεκριμένοι επιστήμονες συμμετέχουν και ποιος είναι ο απώτερος σκοπός της;

   Απ. Μία ημέρα πριν την έναρξη του συνεδρίου πραγματοποιήθηκε ημερίδα για την «Ελληνική Πρωτοβουλία Ενάντια στην Αλτσχάιμερ» (HIAAD), στην οποία προεδρεύει επίσης και ο επικεφαλής του Κέντρου Αριστείας Ιατρικής Ακριβείας για την νόσο Alzheimer του Πανεπιστημίου Johns Hopkins (ΗΠΑ), ο διακεκριμένος καθηγητής Κωνσταντίνος Λυκέτσος, με αντιπροέδρους τον δρ. Ιωάννη Ταρνάνα, Senior Fellow for Equity in Brain Health στο GlobalBrain Health Institute (Trinity College Dublin) και την επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Johns Hopkins (ΗΠΑ), Βασιλική Μαχαιράκη.

   Η ερευνητική ομάδα πλαισιώνεται από επιστήμονες από διάφορους κλάδους, από όλο τον κόσμο, που συνδυάζουν την επιστημονική τους γνώση και τις ερευνητικές τους ικανότητες για να αντιμετωπίσουν από κοινού, διεπιστημονικά, την εξέλιξη της πανδημίας της νόσου του Αλτσχάιμερ και των συναφών διαταραχών στην Ελλάδα.

   Το Ελληνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τη νόσο του Αλτσχάιμερ βρίσκεται στο δρόμο για πλήρη εφαρμογή. Το υπουργείο Υγείας, επικρότησε στο πλαίσιο των δράσεων της, τη λειτουργία του Ψηφιακού Μητρώου 'Ανοιας (Brain Registry) που έχει αναπτυχθεί από το Εργαστήριο Βιοπληροφορικής & Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου και την υιοθέτηση βέλτιστων προδιαγραφών και πρακτικών για τα Ιατρεία Μνήμης, τις Νευροψυχιατρικές και Γηριατρικές μονάδες του υπουργείου από το Κέντρο Αριστείας Ιατρικής Ακριβείας του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, ενώ διερευνά τις διαδικαστικές λεπτομέρειες για την εισαγωγή και των δύο δράσεων στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.

   Ερ. Το φετινό τετραήμερο 4ο Παγκόσμιο Συνέδριο στην Γενετική, Γηριατρική και στην Έρευνα Νευροεκφυλιστικών Νόσων (GeNeDis 2020) ολοκληρώνεται σήμερα με μεγάλη επιτυχία. Ετοιμάζεστε ήδη για το επόμενο;

   Απ. Τα GeNeDis αποτελούν μια σειρά συνεδρίων που έχουν πλέον τεκμηριώσει την παρουσία τους στο διεθνές ερευνητικό γίγνεσθαι. Το φετινό συνέδριο είχε πράγματι μεγάλη επιτυχία. Ξεπέρασε τις προσδοκίες μας. Η πανδημία του Covid-19 μπορεί να μας στέρησε την δυνατότητα να ταξιδέψουμε στην Κρήτη, όπως είχαμε προγραμματίσει για τη διεκπεραίωσή του, αλλά δεν κατάφερε να κάμψει το ενδιαφέρον των ερευνητών για το συνέδριο, αποδεικνύοντας για ακόμα μια φορά τη σπουδαιότητα και την αναγνώριση που χαίρουν πλέον τα GeNeDis διεθνώς. Όσο για το 5ο GeNeDis που με ρωτάτε, ο σχεδιασμός του ξεκίνησε ήδη, είναι προγραμματισμένο για το 2022 και ξαναγυρνά στο Ιόνιο.