Του Κ. Θ. Βασιλάκη
Το όμορφο ταξίδι ξεκίνησε μέσα από τις ραδιοφωνικές συχνότητες της ΕΡΤ. Γιατί το λένε έτσι; αναρωτήθηκε εδώ και χρόνια ο δημοσιογράφος, Γιώργος Παπαζαχαρίου και άρχισε να ψάχνει για τις ρίζες λέξεων και εκφράσεων.
Χρειάστηκε επίμονη και προσεκτική δουλειά, με υπομονή, θέληση, ξενύχτια. Το τρίλεπτο στα ραδιοφωνικά προγράμματα της ΕΡΤ κέρδισε το κοινό, γιατί ήταν σύντομο, επαρκές, δουλεμένο επιστημονικά και εξαιρετικά κατατοπιστικό.
«Από πού και γιατί», είναι ο τίτλος της εκπομπής. Από πού ξεκινούν οι λέξεις και εκφράσεις και πως έφτασαν στις μέρες μας.
Αυτή η καταπληκτική και εκπαιδευτική δουλειά πέρασε από τον προφορικό λόγο του ραδιοφώνου, στις σελίδες ενός ημερολογίου του 2020 των εκδόσεων «Ταξιδευτής».
Μέσα στις σημειώσεις σας μπορείτε να ενημερωθείτε για λέξεις και εκφράσεις της καθημερινότητας. Δεν είναι απλά ένα ημερολόγιο του 2020, είναι ένα απόκτημα που θα μείνει στη βιβλιοθήκη, εξαιρετικά χρήσιμο σε μια εποχή που τείνει να μας απομακρύνει από τις ρίζες μας και από τη γλώσσα μας.
Πήραμε από το «Ταξιδεύοντας με τις λέξεις», το κείμενο για την ονοματοδοσία χωρών, όπου ο Γιώργος Παπαζαχαρίου σημειώνει:
«Για την προέλευση και την ετυμολογία της λέξης Ελλάς υπάρχουν πολλές απόψεις, που έχουν προκαλέσει συζητήσεις που διαρκούν μέχρι σήμερα. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι προέρχεται από τους Σελλούς, το ελληνικό φύλο της Ηπείρου που ήταν ιερείς της Δωδώνης και μέρος των οποίων μετανάστευσε στη Φθία. Στο λεξικό του Μπαμπινιώτη, αναφέρεται και ο τύπος Έλλοπες, ο οποίος προσδιόριζε τους κατοίκους της Δωδώνης και της βόρειας Εύβοιας. Ο Αριστοτέλης ορίζει τη Δωδώνη ως αρχική πατρίδα των Ελλήνων. Ο Χριστιανός Ησύχιος ερμηνεύει ως εξής: «Ελλοί, Έλληνες οι εν Δωδώνη και οι ιερείς».
Άλλοι υποστηρίζουν πως το όνομα «Ελλάς» προέρχεται από τη σύνθεση της κτητικής αντωνυμίας «εός, η, ον (=οδικός μου ο ίδιος) και τη λέξη «λαός». Δηλαδή Ελλάς- Έλληνες= ο δικός μας λαός, οι δικοί μας, οι ίδιοι άνθρωποι με μας. Δημοφιλής και η άποψη που υποστηρίζει πως η ονομασία της λέξης Ελλάς προέρχεται από τη ρίζα σελ= φως και το ουσιαστικό λας= πέτρα. Δηλαδή φωτεινή πέτρα, φωτεινή χώρα.
Απλούστερα και πιο συγκεκριμένα είναι τα πράγματα με άλλες χώρες, καθώς οι λόγοι για τους οποίους έχουν πάρει το όνομά τους είναι προφανείς. Υπάρχουν χώρες που οφείλουν το όνομά τους σε μια σημαντική προσωπικότητα, όπως οι Φιλιππίνες από το βασιλιά Φίλλιπο τον Β΄, η Αμερική από τον εξερευνητή Αμέρικο Βεσπούτσι, η Βολιβία από τον ηγέτη των κινημάτων ανεξαρτησίας στη Νότια Αμερική, Σιμόν Μπολιβάρ κι η Κολομβία από τον Χριστόφορο Κολόμβο.
Άλλες ονομάστηκαν από τη θέση τους. Η Νορβηγία από τη λέξη Norge που σημαίνει βόρεια οδός, η Αυστραλία από τη λατινική λέξη australis που σημαίνει νότια. Από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου πήραν τ’ όνομά τους η Κόστα Ρίκα, που σημαίνει πλούσια ακτή, αλλά κι η Σιέρα Λεόνε που σημαίνει οροσειρά των λεόντων. Ίσως γιατί στα βουνά της υπήρχαν πολλά λιοντάρια, ίσως από τους ήχους των κεραυνών στα βουνά που ακουγόταν τριγύρω σαν βρυχηθμοί.
Σε αρκετές περιπτώσεις η χώρα παίρνει το όνομά της από μια φυλή, μια εθνότητα. Η Γαλλία, France,ονομάστηκε έτσι από τους Φράγκους. Βιετνάμ σημαίνει ο λαός του Νότου. Και ας τελειώσουμε εδώ με τη Μάλτα, που σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή οφείλει το όνομά της από την ελληνική λέξη «Μέλι», καθώς παρήγαγε αξιοσημείωτη ποσότητα μελιού εξαιρετικής ποιότητας. Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν το νησί «Μελίτη», στα λατινικά η ονομασία μετατράπηκε σε «melita» και τελικά «Μάλτα». Μια άλλη θεωρία μιλά για παράγωγο της φοινικικής λέξης «maleth» που σημαίνει «καταφύγιο», από τους πολλούς κόλπους του νησιού που προσέφεραν προστασία στα πλοία των Φοινίκων που διέσχιζαν τη Μεσόγειο».
Ο Γιώργος Παπαζαχαρίου είναι δημοσιογράφος στην Δημόσια Ραδιοφωνία (ΕΡΤ). Διατηρεί την εκπομπή με τίτλο «Από πού και γιατί» πέραν των είκοσι ετών, ενώ διατέλεσε διευθυντής των 19 περιφερειακών Σταθμών της ΕΡΤ.
Κατά την υπηρεσία του στην ΕΡΤ ανέλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες αναδεικνύοντας τον κοινωνικό ρόλο του Ραδιοφώνου ως Μέσο.
