Ρωμαϊκή μαρμάρινη κεφαλή «αφηγείται» την ιστορία επαναπατρισμού της

Η μορφή ενός γενειοφόρου άνδρα υποδέχεται τους επισκέπτες στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και «αφηγείται» την ιστορία των αιώνων της ζωής του, από το 150 μ.Χ. περίπου, μέχρι και την πολύ πρόσφατη. Πρόκειται για μια μαρμάρινη ανδρική κεφαλή, ρωμαϊκών χρόνων, η οποία τον προηγούμενο μήνα επιστράφηκε από το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου του Μύνστερ της Γερμανίας (WWU Münster - Münster University).
Έτσι λοιπόν, το έκθεμα, προβάλλει μεταξύ άλλων και τη σύγχρονη ιστορία του, αφού σύμφωνα με την προϊσταμένη της Διεύθυνσης Συλλογών και Εκθέσεων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Στυλιάνα Γκαλινίκη, είναι ταυτόχρονα και μέρος του παρόντος. «Η κατασκευή των αντικειμένων χρονολογούνται μεν σε μια περίοδο του παρελθόντος, αλλά η ζωή τους συνεχίζεται και εμπλουτίζεται -μέσα από εκθέσεις, δράσεις και μελέτες- και στο παρόν», επισημαίνει στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ...Θεσσαλονίκη

Η ...ύποπτη και ασαφής προέλευση του συγκεκριμένου πορτρέτου στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου του Μύνστερ, οδήγησε τους αρχαιολόγους του γερμανικού Μουσείου να προχωρήσουν σε ενδελεχή έρευνα, όπου διαπιστώθηκε η ελληνική του καταγωγή. «Στη συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου του Μύνστερ εντάχθηκε μετά από μια πράξη δωρεάς ενός ζεύγους Γερμανών από το Έσσεν, το 1989, αλλά δεν γνωρίζουμε με ποιο τρόπο περιήλθε στο στα χέρια του ζεύγους αυτού», αναφέρει η κ. Γκαλινίκη.
Στην προσπάθειά τους οι αρχαιολόγοι του Πανεπιστημίου να αποκωδικοποιήσουν το ...DNA της μαρμάρινης κεφαλής, ξεκίνησαν φυσικοχημικές μελέτες, από τις οποίες προέκυψε ότι το μάρμαρο πάνω στο οποίο λαξεύτηκε το γλυπτό προέρχεται από τα λατομεία της Θάσου. «Επιπλέον, αντιπροσωπεύει έναν τύπο γλυπτικής της περιόδου του 2ου αιώνα μ.Χ., έχει χαρακτηριστικά κόμμωσης της εποχής του αυτοκράτορα Τραϊανού (98-117 μ.Χ.) αλλά και χαρακτηριστικά όπως η κοντή σγουρή γενειάδα, που εμφανίζεται στην τέχνη γύρω στα μέσα του 2ου αι μ.Χ., γι’ αυτό χρονολογείται γύρω στο 150 μ.Χ.. Είναι ένας χαρακτηριστικός τύπος που συναντούμε σε αρκετά ανάγλυφα στην επικράτεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, κυρίως στην ανατολή, και το γεγονός ότι έχουμε κι εμείς ανάλογα παραδείγματα που προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, ενισχύει την πεποίθησή τους σχετικά με την ελληνική του καταγωγή», υπογραμμίζει η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Συλλογών και Εκθέσεων του ΑΜΘ. 
Σύμφωνα με την ίδια, η κεφαλή αποτελεί τμήμα ταφικού ανάγλυφου που προέρχεται από νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης ή τη γύρω περιοχή. «Υπήρχε ένα μεγαλύτερο κομμάτι μαρμάρου γύρω από τη μορφή και πιθανόν στο αυθεντικό αρχαίο ανάγλυφο να υπήρχαν και άλλα πορτρέτα», λέει, ενώ τονίζει πως από το συγκεκριμένο μάρμαρο Θάσου προέρχονταν κι άλλα πορτρέτα αυτού του τύπου. «Οπότε υπήρχαν αρκετές συγγένειες στην τυπολογία και στο υλικό κι έτσι προέκυψε η διαπίστωση των συγγενικών χαρακτηριστικών», καταλήγει.

Παράδειγμα προς μίμηση το Πανεπιστήμιο του Μύνστερ

Η πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου του Μύνστερ για τον επαναπατρισμό του ευρήματος, αποτελεί αναμφίβολα ένα εξαιρετικό παράδειγμα για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών και την επιστροφή τους στους τόπους προέλευσής τους. «Είναι ένα μήνυμα υπέρ της απόδοσης των έργων πολιτιστικής κληρονομιάς στα χώματα των τόπων από τους οποίους προέρχονται και στους πληθυσμούς τους. Γενικά συνιστά μία καλή πρακτική συνεργασίας στη σύγχρονη εποχή, όπου πολλές φορές υφίσταται το εμπόριο έργων τέχνης και αρχαιοτήτων μέσω σκοτεινών δρόμων, ένα ζήτημα που ακόμη μας απασχολεί και μάλλον θα μας απασχολεί και στο μέλλον», δηλώνει η κ. Γκαλινίκη.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου του Μύνστερ της Γερμανίας μάλιστα, το 2019 είχε επιστρέψει στη χώρα μας και τον «σκύφο Λούη», ένα αρχαίο ελληνικό αγγείο που έλαβε ως δώρο ο Σπύρος Λούης, μετά την κατάκτηση της πρώτης θέσης στον μαραθώνιο δρόμο στους Ολυμπιακούς Αγώνες αναβίωσης του θεσμού το 1896. Σήμερα, ο σκύφος Λούη εκτίθεται στο Μουσείο Αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, στην Αρχαία Ολυμπία.
Στην τελετή υποδοχής της μαρμάρινης ανδρικής κεφαλής ρωμαϊκών χρόνων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης στις 19 Νοεμβρίου, ήταν παρούσα η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η οποία είχε τονίσει την ιδιαίτερη σημειολογική διάσταση του θέματος, καθώς δεν αποτέλεσε την επιτυχημένη κατάληξη μιας διαδικασίας διεκδίκησης, αλλά αυτοβούλως το Μουσείο του Πανεπιστημίου του Μύνστερ, αποφάσισε να επιστρέψει την κεφαλή στην Ελλάδα. 
Η κεφαλή εκτίθεται προσωρινά στο φουαγιέ του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, και στη συνέχεια θα ενταχθεί στη μόνιμη έκθεσή του.