Μεγάλο Σάββατο… «Ανάστα ο Θεός!»

Η μέρα που η θλίψη της Μεγάλης Παρασκευής αρχίζει  να ανακουφίζεται από τον Μεγάλο εσπερινό στην εκκλησία το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Γίνεται με τη συμβολή του ιερέα θορυβώδεις σκηνές  που αποβλέπουν προφανώς στον εκφοβισμό και δίωξη του δαίμονα που πιστεύεται πως καραδοκεί  εκεί με σκοπό να αντιδράσει στην Ανάσταση του Κυρίου.

Οι εκκλησίες στολίζονται με κλαδιά δάφνης. Χαρακτηριστική σκηνή έιανι την ώρα που λέει ο παππάς στην εκκλησιά «Ανάστα ο θεός κρίναι την γην» παίρνει τα δαφνόφυλλα και τα σκορπά στην εκκλησία και οι πιστοί, ιδίως οι γυναίκες, προσπαθούν να τα πιάσουν στον αέρα. Μ’  αυτά αργότερα θα κάνουν θυμιάματα ή τα ρίχνουν στα ρούχα που φυλάσσουν  για το χειμώνα και δεν τα πιάνει ο σκώρος.

Σε άλλα μέρη της Ελλάδας αμέσως μετά αυτήν την ρήση χτυπούν καμπάνες και σήμαντρα και αρχίζουν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Αν πάλι δεν υπάρχουν όπλα σπάζουν ένα τσουκάλι της αυλή της εκκλησίας την ώρα που ο παπάς πετάει τα δαφνόφυλλα. Στη Ζάκυνθο ρίχνουν από το παράθυρο ένα αγγείο και δαγκώνουν ένα κλειδί  στην «Πομπή των Οβραιώνε» λέγοντας "Σιδερένιο το κεφάλι μου!".

Ήδη μετά την αναγγελία της Πρώτης  Ανάστασης  η σκέψη πια πηγαίνει στον εορτασμό του Πάσχα.  Οι νοικοκυρές φροντίζουν το ζύμωμα των ψωμιών  και οι άνδρες αρχίζουν την προετοιμασία για το σφάξιμο του αρνιού του λεγόμενου λαμπριώτη ή πασκάτη.  Με το αίμα του σταυρώνουν την πόρτα τους σπιτιού και τα μάγουλα των παιδιών.

Σήμερα οι νοικοκυρές όσες δεν πρόλαβαν την Μεγάλη Πέμπτη θα φτιάξουν εκτός από την Κουλούρα της Λαμπρής κι εκείνη της πρωτομαγιάς ( Μαγιοκουλλούρα) και την βουτάνε σε γλυκό κρασί πριν την φάνε.

Στην Ήπειρο πάλι  φτιάχνουν γαλατόπιτες και λαχανόπιτες.

 Στη Σινώπη, οι πιστοί δεν λησμονούν το πάθος τους κατά του Ιούδα και όταν πει ο παπάς το Χριστός Ανέστη, τότε θα πάρει ο καθένας από κάτω ένα δαφνόφυλλο να το κάψει, γιατί η δάφνη είναι καταραμένο δέντρο. (από τη δάφνη κρεμάστηκε ο Ιούδας)

Στην Κέρκυρα, το Μεγάλο Σάββατο γεμίζουν στην αγορά ένα κάδο με νερό και τον στολίζουν με πρασινάδες και λουλούδια. Όποιος περάσει από κει πρέπει να ρίξει στη μαστέλα ένα νόμισμα. Και μόλις σημάνουν οι καμπάνες της Ανάστασης, όσοι βρεθούν κατά τύχη εκεί κοντά, παίρνουν νερό από τον κάδο και πλένουν το πρόσωπο και τα χέρια τους, για να καθαριστούν από κάθε βρωμιά και αμαρτία.

Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, όλα τα φώτα της εκκλησίας σβήνουν και πέφτει παντού σκοτάδι. Στις 12 το βράδυ, ο ιερέας ψάλλει το "Δεύτε λάβετε φως" και βγαίνει με τη λαμπάδα του αναμμένη μέσα από την Ωραία Πύλη και δίνει φως στους εκκλησιαζόμενους.

Στη συνέχεια οι πιστοί βγαίνουν έξω από την εκκλησία, όπου ο παπάς διαβάζει το Ευαγγέλιο της Αναστάσεως και μόλις τελειώσει ψάλλει το "Χριστός Ανέστη..." Αμέσως μετά αρχίζουν να πέφτουν πυροτεχνήματα και βεγγαλικά. Μετά την Ανάσταση, οι πιστοί μεταφέρουν στο σπίτι τους το Άγιο Φως. Στην είσοδο του σπιτιού τους, κάνουν, με τον καπνό της λαμπάδας, το σχήμα του σταυρού.

Στη Φθιώτιδα τη νύχτα που γίνεται η Ανάσταση, ένας Επίτροπος της Εκκλησίας παίρνει μια σκλίδα (καλάμι από βρίζα) αγιασμένη από τον αγιασμό των Φώτων, ανεβαίνει στο καμπαναριό ψηλά και την ανάβει για να προφυλάξουν ολόκληρη την περιοχή από το χαλάζι. Ο τόπος που θα δει το φως αυτής της σκλίδας δεν κινδυνεύει από χαλάζι. Το Άγιο Φως της Ανάστασης, που θα φωτίσει το αγιασμένο από τα Φώτα καλάμι, έχει την δύναμη να προστατεύσει ολόκληρη την περιοχή που θα φωτίσει από το φως της Ανάστασης.

Στα χωριά της Πυλίας, παλαιότερα τη νύχτα της Ανάστασης και στην "Αποκερασά" (β' Ανάσταση) ένας ένας έβγαιναν από την εκκλησιά και ανασπάζονταν τους άλλους και στεκότανε στην αράδα, για να τον ανασπαστούν κι αυτόν όσοι θα έβγαιναν αργότερα. Έτσι έκαναν μιαν αράδα ως την άκρη. Έδιναν τα χέρια, έλεγαν Χριστός Ανέστη, φιλιόντουσαν και όσοι ήταν μαλωμένοι και θέλανε να συγχωρεθούν δέχονταν τη συγχώρεση.

Στα Νένητα της Χίου, κατά την ώρα που ασπάζονταν την εικόνα της Ανάστασης και το Ευαγγέλιο, γινόταν συγχρόνως και ασπασμός μεταξύ των εκκλησιαζόμενων, οι οποίοι αντάλλασσαν και τα στασίδια τους σαν σημείο εγκάρδιας αγάπης.

Στην Κρήτη πάλι , σε πολλά μέρη, μόλις πει ο παππάς το « Χριστός Ανέστη», καίνε τον Ιούδα. Από το πρωί τα παιδιά φτιάχνουν  ένα ομοίωμα του και το περιφέρουν στους δρόμους λέγοντα χαρακτηριστικά  :...Ελεήστε Χριστιανοί τον Ιούδα… , εννοώντας δώστε ότι έχετε ευχαρίστηση, αυγά, γλυκίσματα και άλλα φαγώσιμα.

Φεύγοντας ς από την εκκλησία, όλος σχεδόν ο κόσμος , πηγαίνει στο σπίτι όπου οι νοικοκυρές και πάλι ανάβουν το καντήλι και προσπαθούν να το κρατήσουν τουλάχιστον τρεις με σαράντα ημέρες. Στη συνέχεια κάθονται όλοι  στο Πασχαλινό τραπέζι για να φάνε την πατροπαράδοτη μαγειρίτσα (σούπα από αρνίσια ή βοδινά εντόσθια). Τσουγκρίζουν κόκκινα αυγά και τρώνε κουλούρια και τσουρέκια.

Η Ανάσταση του Χριστού είναι και για το λαό σύνθημα αγάπης, το οποίο εκδηλώνεται με τον αμοιβαίο ασπασμό των εκκλησιαζόμενων. Σε μερικούς μάλιστα τόπους το "φίλημα της αγάπης" είτε κατά την νύκτα της Ανάστασης είτε κατόπιν στη Δεύτερη Ανάσταση (τη λεγόμενη και Αγάπη) γίνεται με αρκετή ιεροπρέπεια στην Εκκλησία.

Επιμέλεια κειμένου :Ελένη  Μπετεινάκη

ΠΗΓΕΣ :

Ελληνικές Γιορτές και έθιμα Λαϊκής Λατρείας, Γ. Α. Μέγας, εκδ. ΕΣΤΙΑ

Madata.gr

Wikipedia.org

Μουσείο Μπενάκη, εκπαιδευτικά προγράμματα

Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη, έθιμα στον κύκλο του Χρόνου, Νίκος Ψιλάκης, εκδ. Καρμάνωρ.

http://zhtunteanagnostes.blogspot.gr

Cretalive.gr