Ηλίας Βουδούρης: Η ζωή του Μίκη Θεοδωράκη είναι μέσα στα έργα του

Στο βιογραφικό του Ηλία Βουδούρη, στην ιστοσελίδα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, διαβάζει κανείς ότι ο αρχιμουσικός συγκαταλέγεται στους «σημαντικότερους πρεσβευτές του συμφωνικού έργου του Μίκη Θεοδωράκη». Ο Θεοδωράκης, φυσικά, δεν θα διαφωνούσε, ίσως όμως να εξέφραζε με τον γνωστό πληθωρικό του τρόπο την εκτίμησή του για τον μαέστρο, ο οποίος την Κυριακή θα διευθύνει στη Λυρική τη Δεύτερη Συμφωνία του Ελληνα συνθέτη.

Ιδού ένα στιγμιότυπο μετά την πρώτη συνεργασία τους, το 1993, όταν ο Βουδούρης είχε διευθύνει το μπαλέτο «Ζορμπάς» στην όπερα της Ρώμης. «Με είχε υποδεχθεί με πολλή αγάπη», θυμάται ο αρχιμουσικός. «Είχα πάει να τον συναντήσω μετά από εκείνες τις παραστάσεις και μόλις με είδε από μακριά –αφού είχε πάρει τις πληροφορίες του– φώναξε: “Καλώς τον θριαμβευτή της Ρώμης!”. Εκτοτε, όταν διηύθυνα έργα του, ήθελε να συναντιόμαστε, να του λέω πώς ήταν οι πρόβες, η ορχήστρα. “Εχουμε και καμιά ηχογράφηση;” ρωτούσε. Και εμείς φροντίζαμε να τις παίρνουμε για το αρχείο του».

Λίγο αργότερα, το 1996, Μίκης Θεοδωράκης και Ηλίας Βουδούρης θα βρίσκονταν στη Σόφια, όπου θα παρουσίαζαν την «Ηλέκτρα» του συνθέτη. «Εγραφε μετά μανίας όπερες», διηγείται ο Βουδούρης, «και μετά την πρώτη, τον “Καρυωτάκη”, έγραψε τη “Μήδεια”, την “Ηλέκτρα”, την “Αντιγόνη” κ.ά. Οι πρόβες μας για την ”Ηλέκτρα” γίνονταν στη Σόφια και έτσι περνούσαμε ώρες μαζί. Μια μέρα μου λέει: “Ηλία! Μου είπε ο γιατρός ότι πρέπει να περπατάω ένα χιλιόμετρο τη μέρα. Εσύ τι λες;”. “Βέβαια, κάνει πολύ καλό”, απάντησα εγώ, που πήγαινα με τα πόδια στην όπερα. Επειτα, βέβαια, ένα βράδυ που είχα κουραστεί στην πρόβα περίμενα να έρθει ο Μίκης, όπως συνήθιζε, με το αυτοκίνητο που τον πηγαινοέφερνε και να γυρίσουμε μαζί. Και εκείνος εμφανίζεται πεζός και μου λέει: “Ηλία! Ακολούθησα τη συμβουλή σου! Θα επιστρέψουμε μαζί περπατώντας!”».

Το εντυπωσιακό είναι ότι, καθώς περπατούσαν εκείνο το βράδυ, αυτοκίνητα σταματούσαν και τον χαιρετούσαν, του φώναζαν «Μίκη! Μίκη!». Αγνωστοι του ζητούσαν αυτόγραφο. Ο Μίκης, από την πλευρά του, πριν από εκείνη την έκφραση λατρείας στη Σόφια, είχε αρχίσει να επιστρέφει στη λόγια μουσική. Ακολούθως, το 2005, με αφορμή τα 80χρονα του συνθέτη, ένα μεγάλο αφιέρωμα στο άγνωστο και ευρύ έργο του πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής, όπου ο Ηλίας Βουδούρης διηύθυνε την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών σε έργα όπως η Πρώτη Συμφωνία (1954), το «Ερως-Θάνατος» (1955) κ.ά. Εκείνη η συναυλία δισκογραφήθηκε. Και η χαρά του Θεοδωράκη εκφράστηκε με μια επιστολή.

«Σε βεβαιώ ότι μετά από αυτό δεν έχουμε τίποτε να ζηλέψουμε και κανέναν», έγραφε στον Βουδούρη, επαινώντας την απόδοση της ΚΟΑ και του μαέστρου της. Και συνέχιζε: «Θα ήταν εκτός τόπου και χρόνου εάν σου ζητούσα να σκύψεις πάνω στη Δεύτερη Συμφωνία μου, που αποτελεί την κορύφωση της καθαρά συμφωνικής μου τέχνης; Νομίζω ότι θα ήταν μια αληθινή δικαίωση για ένα έργο ουσιαστικά άγνωστο στο ελληνικό κοινό».

Η Δεύτερη Συμφωνία (1980-1981) ερμηνεύθηκε από την ΚΟΑ το 2006. Την Κυριακή θα παρουσιαστεί στην Εθνική Λυρική Σκηνή, με την Ορχήστρα και την Παιδική Χορωδία της και σολίστ στο πιάνο τον Τίτο Γουβέλη. Το έργο ανοίγει φέτος τον κύκλο «Μίκης Θεοδωράκης» στη Λυρική, ο οποίος συνεχίζεται στις 5 Οκτωβρίου με το «Πνευματικό Εμβατήριο», με σολίστ τους Μαρία Φαραντούρη, Τάσο Αποστόλου και Θοδωρή Βουτσικάκη.

«Η Δεύτερη Συμφωνία ανήκει στα μεγάλα συμφωνικά έργα του Θεοδωράκη», εξηγεί ο Ηλίας Βουδούρης. «Λέγεται και “Τραγούδι της Γης”, γιατί υπάρχει στο τρίτο μέρος ένα ομώνυμο χορωδιακό κομμάτι σε στίχους του ίδιου του Μίκη. Είναι η κραυγή των παιδιών για τη φύση που καταστρέφεται και δείχνει τη διαίσθηση και τη μεγαλοσύνη του Θεοδωράκη. “Το τραγούδι της Γης δεν το άκουσες ποτέ, άνθρωπε”, λέει, “σκότωσες όλα τα πουλιά, τα δάση, το νερό, το λαμπερό νερό, τον ποταμό, σκότωσες το χώμα, τον ήλιο, την καρδιά σου. Σαν βολίδα προχωρείς στο χάος”».

Και καταλήγει ο μαέστρος: «Σε αυτό το έργο, και σε άλλα συμφωνικά του, ο Θεοδωράκης αυτοβιογραφείται. Υπάρχουν λυρισμός, δραματικότητα, σκηνές από αρχαίες ελληνικές τραγωδίες –όπως μουσική από την «Αντιγόνη»–, αλλά και ερωτικές, εορταστικές, διονυσιακές και χορευτικές. Ενδιαμέσως παρεμβάλλονται σκηνές πολέμου. Η ορχήστρα εκεί οργιάζει, φθάνοντας συχνά σε ακραίες τεχνικά περιοχές για τα όργανα. Γιατί ο Θεοδωράκης όπως έζησε τη ζωή του υπέρμετρα, έτσι την απέδωσε και στην ορχήστρα».