Βραβείο ποίησης Jean Moréas για τη Μαρίνα Χρηστάκη

Σημαντική διάκριση έλαβε προσφάτως στο πλαίσιο των Διεθνών βραβείων Ποίησης "Jean Moréas" η Μαρίνα Μιχαήλ Χρηστάκη, στην οποία απονεμήθηκε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενης ποιήτριας. 

Το σκεπτικό της βράβευσης στο πλαίσιο του θεσμού ήταν το ακόλουθο:

"Ένα ερώτημα καίριο που αφορά στο σύγχρονο ποιητικό τοπίο είναι τι θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια δημιουργική ανανέωσή του. Χωρίς να αρνείται κανείς τον σεβασμό προς ό,τι έχει προηγηθεί (σε ύφος, σε γλώσσα, σε θεματική) ενδιαφέρουν εδώ τα στοιχεία εκείνα που, με το ανάλογο φυσικά ρίσκο, θα ανοίξουν μια ρωγμή στο δεδομένο σκηνικό για να προσφέρουν την ποθητή αναζωογονητική ανανέωση, να συγκεράσουν ό,τι καλύτερο από την παραδοσιακή μορφολογία με ό,τι πιο εμπνευσμένο από τη νεωτερική. Κάθε φορά που ο ποιητικός λόγος ξεφεύγει από τις στερεοτυπικές μορφές και τολμά να συνδυάζει, για παράδειγμα, τον δομημένο σε στροφές στίχο με εμβόλιμα χειμαρρώδη συχνά πεζόμορφα κείμενα, καταδεικνύει πως προχωράει ένα βήμα πιο πέρα, πως εισηγείται μια ανανέωση στη μορφή. Όταν, πάλι, ενσωματώνονται στον ποιητικό λόγο διακειμενικές αναφορές, είτε ως εμφανείς αφορμές για την προσωπική ποίηση είτε ως έναυσμα για ανάλυση, διακρίνεται η τάση να εισχωρεί η ποίηση (με τις δικές της βιωματικές καταγραφές) στα γραπτά των άλλων, εν είδει μιας ενδιαφέρουσας συνομιλίας. Αλλά και όταν αρκείται το ποίημα στο ελάχιστο δυνατό «σώμα», των λίγων λέξεων που συμπυκνώνουν το νόημα, φαίνεται καθαρά πως ξεπερνιέται εύστοχα ο ανούσιος βερμπαλισμός άλλων εποχών. Η αναμενόμενη σε νέους ποιητές προβολή του «εγώ» δεν θα πάψει ίσως ποτέ να απαντά στην ποίηση, ωστόσο έχει ενδιαφέρον η προέκτασή του για να αγκαλιάσει μια ολόκληρη γενιά ή, ακόμα καλύτερα, για να δείξει μια κοινωνική ευαισθησία απρόσμενη για τη σύγχρονη εποχή αλλά και για τη νεαρή, εγωπαθή εν πολλοίς, ηλικία. Ευρηματικοί γλωσσικοί συνδυασμοί που πάντα θεωρούνται ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις στα τετριμμένα της μορφής, αλλά και η εικονοπλασία που από μόνη της ποιεί λόγο, συνιστούν εν μέρει μια μορφή ανανέωσης, καθώς δεν είναι μεν καινούργιες επινοήσεις, όμως η όλο και πιο υπερβατική αλλά και νοηματικά έγκυρη σύζευξη λέξεων, όπως και η διεύρυνση της θεματικής των εικόνων οδηγεί την ποίηση σε νέους δρόμους. Οι παραπάνω περιπτώσεις διαμορφώνουν ένα νέο σκηνικό, τολμηρό συχνά, καινοτόμο και ρηξικέλευθο, το οποίο πέρα από ένα αρχικό ξάφνιασμα έχει τη δυναμική να προσελκύσει το ξεχωριστό ενδιαφέρον και, ακόμη περισσότερο, να αποτελέσει ένα καινούργιο όριο για υπέρβαση στους επόμενους ποιητές. Είναι ένας τρόπος για να πούμε πως η ποίηση ανανεώνεται, προχωράει και εισηγείται το καινούργιο. Το ίδιο συμβαίνει και όταν ο ποιητικός λόγος σχηματίζει μια ενιαία σύνθεση σε μορφή και σε θεματική, αποδεικνύοντας έτσι πως μια ποιητική συλλογή δεν αποτελεί μια τυχαία συνύπαρξη ποιημάτων.

Στη φετινή μας κρίση για τις πρώτες εμφανίσεις στην ποίηση (για εκδόσεις του 2021), όπως πάντα βρεθήκαμε μπροστά σε μια πληθώρα ποιητικών συλλογών. Πέρα από την καλή πρόθεση των περισσότερων νέων δημιουργών, πέρα από τη φιλότιμη διάθεση αρκετών από αυτούς να υπηρετήσουν με σοβαρότητα την υπόθεση της ποίησης, θελήσαμε να διακρίνουμε τις περιπτώσεις αυτές που έδειξαν να έχουν τη δυναμική να δημιουργήσουν συν τω χρόνω ένα προσωπικό ύφος ανανεώνοντας το ποιητικό τοπίο.

Η ποίηση της Μαρίνας Μιχαήλ Χρηστάκη έχει τη σιγουριά που προσδίδει η δυναμική των λέξεων, και δομεί τα ποιήματά της εμφυσώντας ψυχή στο ελάχιστο «σώμα» τους, προκειμένου να ενωθούν με τη δημιουργό τους και να την οδηγήσουν αυτές, κατά τη δική τους βούληση και αυτονομία. Χωρισμένη η συλλογή σε τρία μέρη («Ανισόπτερη λιβελλούλα», «Τ’ αχτένιστα ποιήματα», «Αρμενόπετρα»), σε μια κοινή όμως θεματική: μια συνομιλία με την ίδια την ποίηση, ως έμπνευση, ως επεξεργασία, ως παρουσία, που ανασαίνει και κυκλοφορεί από την αρχική ιδέα, μένοντας ζωντανή (και συχνά αυτόνομη) ώς την τελική μορφή. Δείγμα ώριμης αντιμετώπισης της ποιητικής υπόθεσης, το γεγονός πως στοχεύεται σ’ αυτή την ποίηση το «υλικό» περίβλημα, το σύμβολο, ο κώδικας, προκειμένου να χτιστεί το ποίημα, υπερβαίνοντας όμως αναπόφευκτα αυτό το αρχικό υλικό στοιχείο και αφήνοντας πλέον τις λέξεις αποδεσμευμένες από την αφορμή τους μέσα στη μαγική πολυσημία τους, λέξεις «άκαφτες» που επιμένουν να ζουν στο μυαλό και παραμένουν εσαεί ζωντανές: Ποιήματα «αχτένιστα» που αφρόντιστα διαβαίνουν ανάμεσα σε διαύγεια και σκοτεινότητα, Τέλος, μεταμορφωμένη η ποιήτρια σε Αρμενόπετρα, πάλι θα ατενίσει την ποίηση, θα ψάξει για την αλήθεια των λέξεων που μετασχηματίζονται σε ποίημα. Το γεγονός ότι όλα αυτά συντελούνται σε μια πρώτη εμφάνιση στην ποίηση, καθιστά την περίπτωση της Χρηστάκη εξόχως ενδιαφέρουσα. Μια ποιήτρια που η Ποίηση ασμένως την καλωσορίζει. Η εικαστική παρέμβαση είναι της Βασιλικής Πανταζή".

Η αντιφώνηση της Μ. Χρηστάκη

Στην αντιφώνησή του η βραβευθείσα αναφέρθηκε στα εξής:

"Κυρίες και κύριοι φίλοι και φίλες δεν είναι εύκολο, μέσα σε αυτό το σκοτάδι των ημερών, να είμαστε απόψε σε κάτι τόσο φωτεινό όπως είναι αυτή η γιορτή του βιβλίου και της ποίησης. Το έγκλημα αυτό τραυμάτισε βαθιά το σώμα όλων μας. Μα είμαστε απόψε εδώ υπερασπιζόμενοι την ποίηση, τη μεταμορφωτική της δύναμη. Τη δύναμη της να δημιουργεί εναλλακτικές εικόνες και τόπους. Ο ποιητής μάχεται κατά της ατέλειας της πραγματικότητας. Για μια πραγματικότητα που δικαιούμαστε και από ανικανότητα δεν αξιωνόμαστε. Απευθύνεται στον αναγνώστη, στα ατόφια, στα μη αλλοιωμένα κομμάτια του είναι του. Σε αυτά που αντιστέκονται στις βεβαιότητες και σε κάθε είδους ηγεμονίες. Τον καλεί να παίξουν μαζί το παιχνίδι της ποίησης νέας πραγματικότητας. Είμαστε απόψε εδώ υπερασπιζόμενοι την ποίηση, γιατί η ποίηση, η καλή ποίηση διέψευσε τη ρήση πως δεν μπορεί να υπάρξει ποίηση μετά το ολοκαύτωμα.

Αγαπητά μέλη της κριτικής επιτροπής των βραβείων Ζαν Μορεάς, ευχαριστώ από καρδιάς για την απόφασή σας να με τιμήσετε με το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή/πρωτοεμφανιζόμενης ποιήτριας για το 2021, για την ποιητική μου συλλογή Αρμενόπετρα, εκδόσεις Μανδραγόρας.

Οι περισσότεροι χαιρόμαστε με τα βραβεία και τις δημόσιες τιμές ειδικά όταν αυτά προέρχονται από την κρίση ανθρώπων που έχουν διανύσει πολλά χιλιόμετρα αγάπης στα Νεοελληνικά γράμματα.

Με τιμά το σκεπτικό της βράβευσης. Νιώθω πως διεισδύει στον πυρήνα της γραφής μου. Γνωρίζω βέβαια πως ο τίτλος του ποιητή, μόνο από τον χρόνο αποδίδεται και η αλήθεια είναι πως αισθάνομαι πολύ δύσκολα όταν κάποιος μου αποδίδει αυτό τον τίτλο, πόσο δε μάλλον με αυτή τη δημόσια τιμή της βράβευσης. Εκείνο που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι το βάρος της ευθύνης της γραφής που νιώθω και που νομίζω πως νιώθει και κουβαλάει όποιος καταπιάνεται με αυτήν.

Εκείνο που νομίζω πως μάλλον κρίνεται στον ποιητικό λόγο ενός ζώντος ποιητή (μας το είπε νομίζω ο μεγάλος Μπόρχε) είναι η γνησιότητά του, η αλήθεια που σε κάνει να νιώθεις πως υπάρχει πίσω από τις λέξεις. Γιατί βέβαια ο ποιητής επιχειρεί να μεταφέρει μια αλήθεια, έτσι όπως βαθιά τη συνέλαβε μέσα του, για τον εαυτό του και την πραγματικότητα, με τις ελλειμματικές του, πάντοτε, δυνατότητες και ελλειμματικές του, πάντοτε, αισθήσεις. Για μια πραγματικότητα σε διαρκή έλλειψη, μια πραγματικότητα υποχρεωτική, μια πραγματικότητα που κάποτε γίνεται αβάσταχτα σκοτεινή και επώδυνη.

Ο ποιητής έχει πάντα επίγνωση της ατέλειας της γραφής του. Σβήνει, γράφει. Ες αεί χαμένος στο παιγνίδι της γραφής.

Συγχαίρω απόψε όλους τους βραβευμένους και μη. Συγχαίρω και αυτούς που γράφουν και δεν είναι σε θέση να υπερβούν τις σύγχρονες συνθήκες γραφής και να φθάσουν στην έκδοση.

Θέλω στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω τον εκδότη μου, Κώστας Κρεμμύδας και την Τζέλα Ασπρογέρακα-Γρίβα για την εμπιστοσύνη, την επιμέλεια και την αγάπη για την έκδοση μου. Την αγαπημένη φίλη Vasiliki Pantazi για το εξώφυλλο και τα άλλα έργα της συλλογής τα οποία δημιούργησε διαβάζοντας με αγάπη το γραπτό μου.

Ευχαριστώ πάλι εσάς, κυρίες και κύριοι φίλες και φίλοι, όλα τα μέλη της κριτικής επιτροπής. Ευχαριστώ".

Λίγα λόγια τη Μαρίνα Χρηστάκη

Η Μαρίνα Μιχαήλ Χρηστάκη γεννήθηκε στο Βαχό Βιάννου και κατοικεί στο Ηράκλειο. Σπούδασε Τεχνολογία Γεωπονίας, Παιδαγωγικές επιστήμες και  Ευρωπαϊκό Πολιτισμό. Έχει μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης  στη Δημιουργική Γραφή. Είναι καθηγήτρια Τεχνολογίας στο Γυμνάσιο Αρχανών. Συνεργάζεται με έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά δημοσιεύοντας ποιητικό και πεζό λόγο. Έργα της έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικές εκδόσεις. Η ποιητική συλλογή Αρμενόπετρα (εκδόσεις Μανδραγόρας, 2021) είναι η πρώτη της εμφάνιση στην ποίηση.

Κεντρική φωτογραφία via bookpress.gr