Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου: η γνωστή μας άγνωστη

Στο πλαίσιο των προγραμματισμένων δραστηριοτήτων της για το 2022-2023, η Βικέλειος Μορφωτική Εταιρεία (Β.Μ.Ε.) πραγματοποίησε την Τετάρτη, 08 Ιουνίου, ώρα 10.30, επίσκεψη –ξενάγηση στη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη.

Η φιλόλογος, πρόεδρος της ΒΜΕ, κ. Σοφία Κανάκη, αναφέρει πως 

Θελήσαμε να δώσομε την ευκαιρία στα μέλη μας, με την ξενάγηση από ανθρώπους ειδικούς, που υπηρετούν τη βιβλιοθήκη, να γνωρίσουν τη Βικελαία μας και τους πολύτιμους θησαυρούς, που κρύβει.  

Γιατί είναι οξύμωρο, πραγματικά, τα μέλη μιας Εταιρείας φίλων της Βικελαίας, μιας Εταιρείας που βασικός σκοπός της είναι η στήριξη της βιβλιοθήκης μας και στόχος της η ανάδειξή της σε πνευματικό ίδρυμα παραγωγής πολύμορφου πολιτιστικού έργου, να μη γνωρίζουν σε βάθος το αντικείμενο, που αποτελεί το λόγο ύπαρξής της. 

 Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί πόσο άγνωστη είναι αυτή η γνωστή μας βιβλιοθήκη, που είναι δίπλα μας καθημερινά, που μεγαλώσαμε μαζί…

 Κι όμως, αρκεί να την επισκεφτεί και να αφιερώσει λίγο χρόνο να ακούσει το διοικητικό προϊστάμενό της, τον κ. Δ. Σάββα, να αφηγείται την ιστορία της, από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα, να μιλεί για την οργάνωση, τη λειτουργία και την ανάπτυξη των τμημάτων της και κυρίως για τα αρχεία της, με το αρχειακό υλικό 7 αιώνων, κι ύστερα να περιδιαβεί στα τμήματα, όπου κάποιοι άνθρωποι έχουν αφιερώσει τη ζωή τους: το τμήμα μη δανειζομένων βιβλίων, με τα παλαιά σπάνια βιβλία και τις σημαντικές δωρεές, όπως του Δ. Βικέλα και Γ. Σεφέρη, το τμήμα δανειζομένων βιβλίων, το τμήμα οπτικοακουστικών μέσων, υπό τον ακούραστο κ. Γ. Αλεξανδράκη, το εργαστήριο συντήρησης παλαιτύπων, μιας τέχνης λεπτής, που απαιτεί υψηλή τεχνική και ιώβεια υπομονή, δείγμα της οποίας μας παρουσίασε  ο συντηρητής κ. Παναγάκης, το τμήμα εφημερίδων και περιοδικών, με τον κ. Βορεάδη, και το τμήμα αρχείων ( ενετικό, τούρκικο, Δημογεροντίας Ηρακλείου, Γερμανικής κατοχής, διαφόρων προσωπικοτήτων), με τον κ. Γρατσέα …για να καταλάβει πόσο ελάχιστα και τα πλέον ασήμαντα είναι όσα γνωρίζομε για τη βιβλιοθήκη μας ^. πόσοι ανεξερεύνητοι θησαυροί περιμένουν να τους ανακαλύψομε^. πόσο σημαντικό έργο επιτελούν όλοι αυτοί οι υπεύθυνοι των τμημάτων, που μας ξενάγησαν πρόθυμα και με κάποια περηφάνια για ό,τι έχουν καταφέρει. Είναι πράγματι σπουδαίο αλλά και αδιανόητο ελάχιστοι άνθρωποι, μόλις 8 μόνιμοι υπάλληλοι της Βικελαίας σήμερα, από τους 32 παλαιότερα, και κάποιοι αφανείς, πίσω από τα φώτα, να στηρίζουν ένα τέτοιας βαρύτητας  πνευματικό ίδρυμα. Και θέλομε να τους ευχαριστήσομε από καρδιάς για ό,τι μας πρόσφεραν, αλλά κυρίως για όσα προσφέρουν στην πόλη μας, με υψηλό αίσθημα ευθύνης.

 Η επίσκεψή μας ήταν μια μοναδική εμπειρία. Μέσα σ’ ένα χώρο γνωστό –άγνωστο, με την παρουσία έντονη άλλων εποχών, με το παρελθόν να σ’ αγκαλιάζει, συνειδητοποιήσαμε πως όλη η ιστορία του τόπου μας, του Ηρακλείου, της Κρήτης ολόκληρης, είναι εδώ, στη βιβλιοθήκη μας^. όλη η συλλογική μας μνήμη αποθηκευμένη στα χιλιάδες βιβλία, στις πολύτιμες συλλογές των δωρητών, στα ανυπολόγιστης ιστορικής αξίας αρχεία, αλλά και στα ερείπια του ενετικού υδραγωγείου (1628) και του Αραβοβυζαντινού τείχους, που βγήκαν  στο φως και βρίσκονται στο υπόγειο, σε ειδικές φωτισμένες κατασκευές. Συναισθανθήκαμε ταυτόχρονα έντονα το χρέος, που έχομε, ως πολίτες, αυτήν την ιστορία να την περιφρουρήσομε, να τη διασώσομε και να τη μελετήσομε, για να την κατακτήσομε. Γιατί, χωρίς τη γνώση αυτού του παρελθόντος, που σε παρακινεί να το συγκρίνεις με το παρόν και να προσπαθήσεις να οραματιστείς το μέλλον, ανάπτυξη πνευματική της πόλης μας δεν υπάρχει. Ζωή πνευματική, χωρίς τη  βιβλιοθήκη μας, δεν υπάρχει. Είναι το διαμάντι μας, που πρέπει με κάθε τρόπο να το διαφυλάξομε^. ένα διαμάντι όμως σκεπασμένο με σκόνη. Έτσι χαρακτήρισε τη βιβλιοθήκη μας η αντιδήμαρχος πολιτισμού κ. Πλεύρη, που μας υποδέχτηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων, τόνισε την αξία της και ζήτησε από τη Β.Μ.Ε. να βοηθήσει, με όσες δυνάμεις διαθέτει, για να καθαριστεί η σκόνη που τη σκεπάζει.  Κι εννοεί, πιστεύω, πως βιβλιοθήκη χωρίς το κοινό της, τους πολίτες της, τους αναγνώστες της, τους ερευνητές της, είναι κρυμμένη, αφανής, ωσεί ανύπαρκτη. Η βιβλιοθήκη δεν είναι αποθήκη βιβλίων αραδιασμένων στα ράφια ούτε αρχείων φυλαγμένων σε ειδικές τροχήλατες αρχειοθήκες. Είναι κυρίως σχέση ανάμεσα στα βιβλία και τους αναγνώστες, με διαμεσολαβητή τους βιβλιοθηκονόμους, που προσανατολίζουν τον κάθε χρήστη στο λαβύρινθο της γνώσης. Είναι κοινότητα αναζητήσεων, συζητήσεων και δραστηριοτήτων.

Ο αρχειακός της πλούτος απαιτεί διαρκές ενδιαφέρον όλων των πολιτών και ιδιαίτερα των ερευνητών, ώστε να αξιοποιείται και να συμβάλλει στη διαμόρφωση της ιστορικής αλήθειας. Αυτή η έρευνα των πηγών της τοπικής ιστορίας προάγει και την ιστορική αυτοσυνειδησία, μας κάνει πολίτες υπεύθυνους, που ενδιαφέρονται για το καλό της πόλης τους.

Γι’ αυτό και η Β.Μ.Ε. θεωρεί επιτακτική ανάγκη την προσέλκυση ειδικά των νέων στη Βικελαία, την ευαισθητοποίηση και την εξοικείωσή τους με την έρευνα και γενικά την κινητοποίηση των συμπολιτών μας, για να ενδιαφερθούν γι’ αυτήν. Είναι επιτακτική ανάγκη να βοηθήσομε όλοι μαζί, ως κοινωνία, με την ενεργό συμμετοχή μας, για  να γίνει η βιβλιοθήκη μας σύγχρονη, κέντρο πνευματικής πολιτιστικής κοινωνικής και οικονομικής ζωής, που θα προσφέρει πρόσβαση σε κάθε πολίτη στα προϊόντα του πολιτισμού και στις ψηφιακές πηγές πληροφόρησης, ευκαιρίες δια βίου μάθησης, χώρο συνύπαρξης, ανταλλαγής γνώσης και εμπειρίες. 

Αν την εγκαταλείψομε, δε θα φτωχύνομε μόνο. Θα μείνομε γυμνοί κι ανερμάτιστοι. Κι οι μόνοι που θα φταίνε θα είμαστε εμείς οι ίδιοι και η αδιαφορία μας. Και τότε δικαίως θα φέρομε το στίγμα της γενιάς, που συνέβαλε στην υποβάθμισή της. 

Σήμερα, η Βικελαία, με την επανεγκατάστασή της στο ανακαινισμένο κτήριο Αχτάρικα, από το 2017, λειτουργεί με όρους καταλληλότερους. 

Υπάρχουν, όμως, παράγοντες ανασταλτικοί στην απρόσκοπτη τροχιά ανάπτυξής της. 

Η ομαλή λειτουργία όλων των τμημάτων της κινδυνεύει από την έλλειψη εργατικού δυναμικού. Μόνο χάρις στην ευσυνειδησία και στο φιλότιμο των εργαζομένων της, καταφέρνει και συνεχίζει τη συντήρηση των βιβλίων της, των σπάνιων παλαιτύπων και των αρχείων της, τον εμπλουτισμό της με βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, οπτικοακουστικά μέσα, τις εκδόσεις με την εξαιρετική ποιότητα, την έκδοση του περιοδικού Παλίμψηστον (από το 1985) και τη διοργάνωση εκδηλώσεων επιστημονικών κυρίως, περιορισμένης εμβέλειας.

Οι βιβλιοθηκονόμοι, που θα συνδέσουν και την εκπ/ση με τη βιβλιοθήκη, αφού η σύγχρονη εκπκ/ση δεν είναι μόνο διδασκαλία αλλά κυρίως έρευνα, πειραματισμός, πρωτοβουλία, δεν υπάρχουν. 

Μένει κενή- ακάλυπτη, από το 1998, με το θάνατο του αείμνηστου Νίκου Γιανναδάκη, η θέση Εφόρου, οραματιστή, που θα συλλάβει και θα υλοποιήσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την ανάπτυξη των υπηρεσιών της Βικελαίας, που να απευθύνονται σε όλους τους πολίτες και να λειτουργούν ταυτόχρονα ως πόλοι πολιτισμού και ως μοχλοί ανάπτυξης. 

Δε λειτουργεί η Επιτροπή Εποπτείας, επί οκτώ (08) χρόνια τώρα. Αλήθεια, γιατί;  Το Μέγαρο Αχτάρικα ως μόνιμη στέγη, ένα κτήριο, που δεν είναι εξ αρχής μελετημένο για τη στέγαση μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης, δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της Β.Β. 

Μια σύγχρονη δημόσια βιβλιοθήκη σε μια μεγάλη πόλη, όπως είναι το Ηράκλειο, χρειάζεται χώρο, ώστε να εκπληρώνει με στοιχειώδη επάρκεια τους σκοπούς της λειτουργίας της. 

Η δημιουργία δικτύου βιβλιοθηκών-κέντρων πολιτισμού σε πανελλαδική κλίμακα, που θα λειτουργεί, συνδέοντας εκπαίδευση και πολιτισμό, εκκρεμεί. Είναι μια υποχρέωση του κράτους, που οφείλει να υλοποιηθεί.

Όλες αυτές οι παθογένειες πρέπει να εκλείψουν, για να μπορέσει η βιβλιοθήκη μας να υλοποιήσει τα σχέδια της για την αναβάθμιση της παρουσίας της στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της πόλης μας, της Ελλάδας και του κόσμου. 

Γι’ αυτό, απαιτούνται πόροι, συμπαράσταση από όλους τους συμπολίτες μας, ιδιώτες, φορείς, οργανισμούς, αλλά κυρίως βούληση των εκάστοτε υπευθύνων και αρωγή της επίσημης πολιτείας. 

Η Βικελαία μας εκπέμπει κραυγή αγωνίας για το μέλλον της. 

Είναι ηθική ευθύνη κάθε υπεύθυνου πολίτη προς την πόλη του να φωνάξει, από το πόστο του ο καθένας και με όσες δυνάμεις διαθέτει, για ν’ ακουστεί η φωνή της ^. αρκεί να πιστέψει στην αξία της βιβλιοθήκης για τη ζωή του. Αν υπάρχει αυτή η πίστη, υπάρχει ελπίδα². Το πρώτο σημαντικό βήμα είναι η γνωριμία^. μια πρώτη επαφή. 

Σύντομα, η Β.Μ.Ε. θα πραγματοποιήσει νέα επίσκεψη-ξενάγηση στη Βικελαία, σε ώρα απογευματινή, για τους εργαζόμενους το πρωί, με ανοιχτή πρόσκληση σε κάθε ενδιαφερόμενο, που θα δημοσιοποιηθεί από τα Μ.Μ.Ε.

 Όσοι συμπολίτες μας νιώθουν την ανάγκη να γνωρίσουν και να μελετήσουν την ιστορία του τόπου τους κι ενδιαφέρονται για το μέλλον της πόλης τους μπορούν να συμμετάσχουν.

Σημειώσεις:

1. Ιδρύθηκε το  1994 από το Νίκο Γιανναδάκη, τελευταίο έφορο της Βικελαίας, με συμμετοχή πολλών επώνυμων Ηρακλειωτών. Επαναδραστηριοποιήθηκε το 2006

2.Η Βικελαία Βιβλιοθήκη (ή αλλιώς, μια ακόμη μποτίλια στο πέλαγος) κείμενο Ν. Γιανναδάκη