Ένα καινούριο βιβλίο για την ιστορία του τόπου μας είδε το φως αυτόν τον καιρό. Δίνει πολλά νέα και αδημοσίευτα στοιχεία και γι’ αυτό είναι πολύτιμο. Έχει τον τίτλο «Αρχειακές ψηφίδες για τον Άγιο Θωμά Μονοφατσίου, (16ος-19ος αι.)».
Είναι ένας συλλογικός τόμος, όπου συμπεριλαμβάνονται οι εργασίες πέντε επιστημόνων που αφορούν την ιστορία του χωριού Άγιος Θωμάς Μονοφατσίου στην περίοδο από τον 16ο έως τον 19ο αιώνα.
Οι επιστημονικές εργασίες είναι κατά σειρά χρονολογική:
1) Του γνωστού ιστορικού και συγγραφέα Νίκου Ανδριώτη, «Πληθυσμιακή εξέλιξη του Αγίου Θωμά και της περιοχής του, 16ος-21ος αι.)».
2) Του φιλολόγου Σπύρου Κατσαραπίδη, «Ο Άγιος Θωμάς στο τέλος της Βενετοκρατίας. Όψεις ζωής και θανάτου».
3) Της ιστορικού Αλεξάνδρας Σφοίνη, «Κήρυκος Χαιρέτης (1756-1830): οι μέσοι όροι του Διαφωτισμού».
4) Του ιστορικού-ερευνητή Μανόλη Βουρλιώτη, «Το μικρό απομνημόνευμα του Φραγκίσκου Λιμπρίτη για την επανάσταση στην Κρήτη (1825-1830)».
5) Της φιλολόγου-ερευνήτριας Άννας Μανουκάκη-Μεταξάκη, «Η οικογένεια των Μαρήδων στους επαναστατικούς αγώνες του 19ου αιώνα».
Η πρώτη εργασία αναφέρεται στις διακυμάνσεις του πληθυσμού του Αγίου Θωμά και των κοντινών του οικισμών από τον 16ο αιώνα ως σήμερα.
Στη δεύτερη δημοσιεύονται και σχολιάζονται με πλήθος ιστορικές πληροφορίες 15 διαθήκες Αγιοθωμιανών από το 1619 έως το 1639, παρμένες από τα αρχεία της Βενετίας.
Στην τρίτη παρουσιάζεται ο Αγιοθωμιανός ιατροφιλόσοφος Κήρυκος Χαιρέτης στο πλαίσιο της εποχής του και η σχέση του με το διαφωτισμό.
Στην τέταρτη εκδίδεται το άγνωστο απομνημόνευμα του Αγιοθωμιανού αγωνιστή Φραγκίσκου Λιμπρίτη, μια σπουδαία για την εποχή ιστορική πηγή.
Τέλος με την πέμπτη διερευνάται ο ρόλος της οικογένειας των Μαρήδων στις επαναστάσεις του 19ου αιώνα και η συμμετοχή των κατοίκων της περιοχής.
Ο τόμος εκδόθηκε από την Περιφέρεια Κρήτης στην Τυποκρέτα σε έναν καλαίσθητο τόμο και είναι σίγουρο ότι θα αποτελέσει ένα σοβαρό εγχειρίδιο για τους μελετητές της ιστορίας των νεότερων χρόνων της Κρήτης.
