«Τέλος» τα τεκμήρια διαβίωσης από το 2023

Tη σταδιακή κατάργηση των τεκμηρίων διαβίωσης σχεδιάζει η κυβέρνηση, με στόχο το 2023 να αποτελούν παρελθόν και η Εφορία να ελέγχει το δηλωθέν εισόδημα των πολιτών με τα νέα εργαλεία που διαθέτει: το Περιουσιολόγιο, τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, καθώς επίσης και με έμμεσες τεχνικές ελέγχου.

Υψηλόβαθμος παράγοντας του υπουργείου Οικονομικών τονίζει χαρακτηριστικά ότι «για να αντιμετωπιστούν φαινόμενα φοροδιαφυγής θα ενισχυθούν οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου και οι ηλεκτρονικές συναλλαγές με επέκτασή τους σε όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας. Στόχος είναι, σε συνδυασμό με τη μείωση της φορολογίας, να αποκαλύπτονται τα πραγματικά εισοδήματα των φορολογούμενων».

Το υπουργείο Οικονομικών προσανατολίζεται συγκεκριμένα στη μείωση των τεκμηρίων κατά 50% το 2022 και στην πλήρη κατάργησή τους το 2023, θεωρώντας πως τα τεκμήρια διαβίωσης είναι αναχρονιστικά και πλέον με τις σύγχρονες ελεγκτικές διαδικασίες είναι εφικτός ο εντοπισμός της απόκρυψης φορολογητέας ύλης.

Το μέτρο των τεκμηρίων εφαρμόζεται επί 44 χρόνια, πιέζοντας ασφυκτικά και πολλές φορές άδικα σχεδόν 2 εκατομμύρια φορολογουμένους, κυρίως μισθωτούς και συνταξιούχους με χαμηλά εισοδήματα. Ο στόχος λοιπόν είναι να αντικατασταθούν με ένα νέο σύστημα εντοπισμού των πραγματικών εισοδημάτων των φορολογουμένων, οι οποίοι, ενώ διαθέτουν μεγάλης αξίας περιουσιακά στοιχεία και διάγουν πολυτελή βίο, εμφανίζονται στην Εφορία με εισοδήματα φτώχειας.

Τεκμήρια διαβίωσης αποτελούν σήμερα για τους φορολογουμένους:

■ Οι κατοικίες. Το τεκμήριο υπολογίζεται με βάση τα τετραγωνικά μέτρα της ιδιοκατοικούμενης ή μισθωμένης ή της δωρεάν παραχωρούμενης κύριας κατοικίας.
■ Τα αυτοκίνητα: Το τεκμήριο για τα αυτοκίνητα διαμορφώνεται ανάλογα με τα κυβικά εκατοστά και ξεκινάει από τα 4.000 ευρώ για αυτοκίνητα μέχρι 1.200 κ.ε.
■ Τα δίδακτρα που καταβάλλονται για ιδιωτικά σχολεία και εκπαιδευτήρια.
■ Η δαπάνη για οικιακές βοηθούς, οδηγούς αυτοκινήτων, δασκάλους και λοιπό προσωπικό.
■ Τα σκάφη αναψυχής. Το τεκμήριο υπολογίζεται με βάση τα μέτρα.
■ Οι πισίνες. Το τεκμήριο υπολογίζεται με βάση την επιφάνειά τους και διαμορφώνεται ανάλογα με το αν είναι εξωτερική ή εσωτερική.

Η ελάχιστη ετήσια αντικειμενική δαπάνη του φορολογουμένου ορίζεται σε 3.000 ευρώ προκειμένου για τον άγαμο και σε 5.000 ευρώ για τους συζύγους που υποβάλλουν κοινή δήλωση.

Εφόσον προχωρήσει το σχέδιο αυτό, τότε τα τεκμαρτά εισοδήματα θα διαμορφωθούν από το 2021 ως εξής:

■ Τεκμαρτό εισόδημα άγαμου: από 3.000 ευρώ σήμερα, στα 1.500 ευρώ.
■ Τεκμαρτό εισόδημα παντρεμένου ζευγαριού: από 5.000 ευρώ θα μειωθεί στα 2.500 ευρώ.
■ Τεκμήριο αυτοκινήτου: από 4.000 ευρώ, που ξεκινούν τα τεκμήρια για τα χαμηλού κυβισμού αυτοκίνητα, το κατώφλι θα διαμορφωθεί στα 2.000 ευρώ.
■ Τεκμήριο σπιτιού: σήμερα κατά μέσον όρο ανέρχεται στα 3.500 ευρώ. Το ποσό θα περιοριστεί στα 1.750 ευρώ κατά μέσον όρο.

Το 2023 σχεδιάζεται να καταργηθούν πλήρως τα τεκμήρια διαβίωσης. Με το Περιουσιολόγιο και τις ηλεκτρονικές συναλλαγές και τη διασύνδεση των λογιστηρίων με το Taxis, η Εφορία έχει πλέον για κάθε φορολογούμενο ατομικό ηλεκτρονικό φάκελο που περιέχει πλήρη στοιχεία για όλα τα εισοδήματα, ακίνητα και κινητά περιουσιακά στοιχεία (κατοικίες, οικόπεδα, αγροτεμάχια, αυτοκίνητα, σκάφη αναψυχής, πισίνες), δάνεια, καταθέσεις, πιστωτικές κάρτες, μετοχές, ομόλογα, νοσήλια, δίδακτρα ακόμα και τις δαπάνες για φως, νερό, τηλέφωνο.

Σήμερα, πάντως, οι φορολογούμενοι μπορούν να αποφύγουν την «παγίδα» των τεκμηρίων επικαλούμενοι εισοδήματα παρελθόντων ετών, αρκεί τα εισοδήματα αυτά να έχουν αποδεδειγμένα φορολογηθεί ή να έχουν απαλλαγεί νόμιμα από τον φόρο.

Ποιοι απαλλάσσονται φέτος από τα τεκμήρια

Φέτος, εκατομμύρια μικρομεσαίοι επιχειρηματίες, ελεύθεροι επαγγελματίες, μισθωτοί εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα, ναυτικοί και ιδιοκτήτες ακινήτων απαλλάσσονται από τα τεκμήρια διαβίωσης της Eφορίας.

Ειδικότερα:

1 Κατά την εκκαθάριση των φετινών δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων θα απαλλαγούν πλήρως από τα τεκμήρια διαβίωσης οι παρακάτω κατηγορίες φορολογουμένων:

α) Οσοι ασκούν ατομικές εμπορικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις, ατομικές επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών και ελευθέρια επαγγέλματα και κατά τη διάρκεια του 2020 είτε αναγκάστηκαν να αναστείλουν τη λειτουργία των καταστημάτων ή των εγκαταστάσεων παραγωγής ή των γραφείων τους, είτε θεωρούνται απλά «πληττόμενοι», εξαιτίας των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας των πολιτών και της άσκησης επαγγελματικών δραστηριοτήτων, τα οποία ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της επιδημίας του κορωνοϊού.

β) Οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις και στους ελεύθερους επαγγελματίες των παραπάνω περιπτώσεων, εφόσον οι συμβάσεις εργασίας τους τέθηκαν σε αναστολή για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια του 2020.

γ) Οι εργαζόμενοι που εντάχθηκαν στο πρόγραμμα «Συν-Εργασία», ανεξαρτήτως χρονικού διαστήματος.

δ) Οι ναυτικοί των οποίων η σύμβαση ναυτολόγησης ανεστάλη για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα μέσα στο 2020.

ε) Οι ιδιοκτήτες εκμισθούμενων ακινήτων που υποχρεώθηκαν να εισπράξουν ενοίκια μειωμένα κατά 40% έστω και για έναν από τους μήνες Μάιο έως Αύγουστο του 2020 ή και Νοέμβριο – Δεκέμβριο του 2020, καθώς και όσοι εξαναγκάστηκαν να εισπράξουν ενοίκια μειωμένα τουλάχιστον κατά 30% έστω και σε έναν από τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο του 2020.

2 Οι πέντε παραπάνω κατηγορίες φορολογουμένων θα φορολογηθούν φέτος αποκλειστικά με βάση τα πραγματικά εισοδήματα που απέκτησαν το 2020, έστω και αν τα τεκμήρια διαβίωσης προσδιορίζουν σε υψηλότερο επίπεδο τα φορολογητέα εισοδήματά τους, εφόσον πληρούνται οι παρακάτω 3 προϋποθέσεις:

α) Εφόσον τουλάχιστον σε ένα από τα δύο προηγούμενα χρόνια, το 2019 και το 2020, δεν φορολογήθηκαν με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης.

β) Εφόσον δεν υπήρξε αύξηση των τεκμηρίων διαβίωσης το φορολογικό έτος 2020 σε σύγκριση με το φορολογικό έτος 2019, δηλαδή εφόσον δεν σημειώθηκε κάποια μεταβολή στα περιουσιακά στοιχεία τους που να επηρέασε ανοδικά τα ποσά των τεκμηρίων διαβίωσης που τους βαρύνουν.

γ) Εφόσον τυχόν δαπάνες για απόκτηση περιουσιακών στοιχείων που πραγματοποίησαν το 2020 (για αγορές ακινήτων, αυτοκινήτων, μετοχών κ.λπ.) δεν υπερβαίνουν το πραγματικό τους εισόδημα ή εφόσον το υπερβαίνουν, αλλά η επιπλέον διαφορά δικαιολογείται με χρηματικά ποσά που θα αναγραφούν στη φετινή φορολογική δήλωση (λοιπά εισοδήματα απαλλασσόμενα ή αυτοτελώς φορολογούμενα, δάνεια, δωρεές, έκτακτα εισοδήματα, άλλες οικονομικές ενισχύσεις, έσοδα από πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων κ.λπ.).