Πονοκέφαλος η ακρίβεια για τους καταναλωτές – Σαρωτικοί έλεγχοι στην αγορά

«Πονοκέφαλο» συνεχίζει να προκαλεί στα ελληνικά νοικοκυριά η ακρίβεια, που είναι ιδιαίτερα εμφανής στα ράφια των σούπερ μάρκετ παρά την καθοδική τάση του πληθωρισμού στη χώρα, με τους καταναλωτές να περιορίζουν τις αγορές τους σε βασικά είδη διατροφής επιλέγοντας κυρίως με κριτήριο την χαμηλή τιμή.

Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση επιφυλάσσει υψηλά πρόστιμα για όσους εντοπίσει να αισχροκερδούν ενώ καθημερινά ελέγχονται χιλιάδες κωδικοί σε όλα τα στάδια της εμπορίας προϊόντων και υπηρεσιών.

Στο πλαίσιο αυτό, ο υπουργός Ανάπτυξης, Κώστας Σκρέκας έχει επισημάνει ότι οι έλεγχοι συνεχίζονται με εντατικό ρυθμό, καθημερινά και τα πρόστιμα επιβάλλονται σε όποιον αισχροκερδεί. Μάλιστα, σύμφωνα με τον ίδιο, η ΔΙΜΕΑ έχει επιβάλει 5,5 εκατ. πρόστιμα για αισχροκέρδεια σε ένα μήνα.

Απαισιόδοξοι οι Έλληνες καταναλωτές

Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα έρευνας οικονομικής συγκυρίας του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης υποχώρησε έντονα τον Σεπτέμβριο και διαμορφώθηκε στις -45 μονάδες, από -28,6 μονάδες τον Ιούλιο. Η νέα κυβερνητική θητεία φαινόταν, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, να είχε περιορίσει τις όποιες αβεβαιότητες και να διασφαλίζει σταθερότητα για τα επόμενα χρόνια. Η λήξη ωστόσο της τουριστικής περιόδου, οι συνεχείς ανατιμήσεις και το υψηλό κόστος ζωής, καθώς και οι φυσικές καταστροφές με τις ανυπολόγιστες ζημιές που έλαβαν χώρα το τελευταίο διάστημα επίδρασαν καταλυτικά στις προσδοκίες των Ελλήνων καταναλωτών. Ο δείκτης κινείται σε χαμηλά επίπεδα πλέον, με αποτέλεσμα οι Έλληνες καταναλωτές να εμφανίζονται ως οι περισσότερο απαισιόδοξοι στην ΕΕ. Επιπλέον το 64% (από 42% τον Ιούλιο) των καταναλωτών προέβλεψε ελαφρά ή αισθητή επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας, έναντι του 21% το οποίο αναμένει σταθερότητα. Το 59% (από 53% τον Ιούλιο) των καταναλωτών προέβλεψε ότι θα προβεί σε λιγότερες ή πολύ λιγότερες δαπάνες, Σχετικά με τις εκτιμήσεις για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού, το ποσοστό των καταναλωτών που δηλώνει ότι «μόλις τα βγάζει πέρα» διαμορφώθηκε στο 57%, ενώ στο 14% από 10% ενισχύθηκε το ποσοστό όσων αναφέρουν ότι αντλούν από τις αποταμιεύσεις τους. Οι καταναλωτές που δήλωσαν ότι αποταμιεύουν λίγο ή πολύ αποτελούν το 20% του συνόλου, ενώ το ποσοστό όσων δήλωσαν ότι «έχουν χρεωθεί» διαμορφώθηκε στο 9%.

Την ίδια στιγμή, εμφανής είναι η επίδραση του πληθωρισμού στην κατανάλωση των προϊόντων στα σούπερ μάρκετ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας Circana, το επτάμηνο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2023 η αξία των πωλήσεων της αγοράς καταναλωτικών προϊόντων ανήλθε στα 5,152 δισ. ευρώ σημειώνοντας άνοδο 9,8% έναντι της αντίστοιχης περυσινής περιόδου, εκ των οποίων τα 3,925 δισ. ευρώ αφορούν τις κατηγορίες των τροφίμων.

Ωστόσο, ο όγκος πωλήσεων ενισχύθηκε μόλις 0,6%. Μεγάλος νικητής αναδεικνύεται στο επτάμηνο, λόγω των έντονων πληθωριστικών πιέσεων, η κατηγορία των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας παρά το γεγονός ότι καταγράφονται ανατιμήσεις μεγαλύτερες από ό,τι στα επώνυμα.

Το μερίδιο της συγκεκριμένης κατηγορίας σε αξία διαμορφώθηκε σε 26,2% από 25,4% το αντίστοιχο διάστημα του 2022, με τον ρυθμό ανάπτυξης να είναι 13,3%, ενώ στα επώνυμα είναι 8,6%. Μάλιστα, στα τρόφιμα το μερίδιο των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας διαμορφώθηκε στο 26,5% από 26,1% το αντίστοιχο διάστημα του 2022. Με αμείωτο ρυθμό συνεχίζουν και οι προωθητικές ενέργειες με το 25,2% της αξίας των πωλήσεων των FMCGs να έχει γίνει υπό καθεστώς προσφοράς, ποσοστό αυξημένο κατά τρεις μονάδες σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα. Ειδικά στην κατηγορία τροφίμων το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 25,1% από 21,6% πέρυσι. 

Σε πλήρη εξέλιξη έλεγχοι για τα περιθώρια κέρδους

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται από το υπουργείο Ανάπτυξης ο έλεγχος σε 5.000 κωδικούς προϊόντων σε ό,τι αφορά την τήρηση του νόμου περί του πλαφόν στο μικτό περιθώριο κέρδους. Οι έλεγχοι αφορούν μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες πώλησης ειδών καθαρισμού, ειδών προσωπικής φροντίδας ακόμη και ελαιόλαδου.

Αυτό ανακοίνωσε ο υπουργός Ανάπτυξης Κώστας Σκρέκας μιλώντας στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ, δηλώνοντας ότι το υπουργείο θα συνεχίσει να τιμωρεί αυτούς που παρανομούν.

Υπενθύμισε το πρόστιμο που επιβλήθηκε πρόσφατα σε μεγάλη πολυεθνική εταιρία για την παραβίαση του πλαφόν στο περιθώριο κέρδους σε σχολικά είδη και τόνισε: «Θα συνεχίσουμε να τιμωρούμε αυτούς που παρανομούν. Δεν θέλουμε να διασύρουμε τις εταιρίες αλλά να καταλάβουν όλοι ότι ο νόμος θα εφαρμόζεται». Οι έλεγχοι έχουν έμμεσο αποτέλεσμα στην αγορά και θα συνεχιστούν τόνισε ο κ. Σκρέκας και συμπλήρωσε: «Λαμβάνουμε σκληρά μέτρα παρέμβασης στη λειτουργία της αγοράς που δεν έχει λάβει καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Τα μέτρα αυτά έχουν οδηγήσει σε μείωση του γενικού πληθωρισμού και αποκλιμάκωση του πληθωρισμού των τροφίμων το τελευταίο δίμηνο».

Απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με το ενδεχόμενο μείωσης του ΦΠΑ επανέλαβε ότι το μέτρο όπου έχει εφαρμοστεί στην Ευρώπη δεν έχει αποδώσει. «Αποδεικνύεται, είπε χαρακτηριστικά ότι όπου μειώθηκε ο ΦΠΑ το όφελος δεν έφθασε στον καταναλωτή, αλλά πήγε στις τσέπες των ενδιάμεσων κρίκων της εφοδιαστικής αλυσίδας».

Μέτρα για την αντιμετώπιση της ακρίβειας

Με την ακρίβεια να αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα ελληνικά νοικοκυριά, η κυβέρνηση έχει ήδη προχωρήσει στην λήψη μέτρων με στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπισή της. Σε αυτά περιλαμβάνονται μείωση τιμών στο ράφι, αυστηρός έλεγχος στη διαμόρφωση τιμών στους προμηθευτές και την εφοδιαστική αλυσίδα, κοινοποίηση των νέων τιμοκαταλόγων των προμηθευτών, από τα σούπερ μάρκετ με τζίρο άνω των 90 εκατ. ευρώ, ενώ παράλληλα ενισχύεται περαιτέρω ο ελεγκτικός μηχανισμός.

Από την πλευρά τους, οι βιομηχανίες τροφίμων, η μία μετά την άλλη, ετοιμάζουν τους νέους τιμοκαταλόγους τους για τις μειώσεις τιμών από 5% και πάνω και για διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών, με αντάλλαγμα την προβολή τους στα ράφια με ειδικό ταμπελάκι. Ήδη γνωστές βιομηχανίες ανακοίνωσαν ότι προχωρούν ή θα προχωρήσουν, άμεσα, σε μειώσεις τιμών σε ορισμένα προϊόντα και ο ανταγωνισμός αναμένεται ισχυρός.

«Θεωρώ ότι θα ακολουθήσουν πολλές βιομηχανίες, διότι στην πράξη τα τρόφιμα σε μεγάλο βαθμό, έχουν προωθητικές ενέργειες, δηλαδή έχουν εκπτώσεις» όπως δήλωσε για το θέμα, μιλώντας με δημοσιογράφους, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων Χρήστος Αποστολόπουλος.

Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, τα μέτρα κατά της ακρίβειας που ψηφίστηκαν, πρόσφατα, από την Βουλή, αναμένεται να ενεργοποιηθούν μέχρι το τέλος Οκτωβρίου και μέσα στις επόμενες μέρες αναμένεται να αρχίσει να ενημερώνεται το υπουργείο Ανάπτυξης για τις νέες λίστες με τα προϊόντα που θα έχουν «μόνιμη» μείωση τιμής άνω του 5%.

Ωστόσο, τα σούπερ μάρκετ έχουν ακόμη, αρκετή γραφειοκρατική δουλειά να κάνουν καθώς θα πρέπει να στείλουν και τους καταλόγους των προμηθευτών τους όταν αυτοί αλλάζουν αλλά και τους τιμοκαταλόγους με τις τιμές των οπωροκηπευτικών, προκειμένου να δίδονται στην συνέχεια στη δημοσιότητα.

Πάντως, καταρχήν, αναμένεται να δημοσιευτούν οι υπουργικές αποφάσεις για την εξειδίκευση των μέτρων. Σημειώνεται ότι το μέτρο της «μόνιμης» μείωσης τιμής στο ράφι σε ποσοστό άνω του 5% και για διάστημα τουλάχιστον έξι μηνών, είναι προαιρετικό και πρέπει το υπουργείο Ανάπτυξης να καθορίσει τις κατηγορίες των προϊόντων, το ύψος της μείωσης τιμής και την διάρκεια της μείωσης, για να προχωρήσουν στην ενημέρωση οι βιομηχανίες.

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του υπουργείου, στο μέτρο θα περιλαμβάνονται όλες οι κατηγορίες που υπάγονται και στο καλάθι του νοικοκυριού, αλλά και ορισμένες επιπλέον. Δηλαδή, τα γαλακτοκομικά, τα τυροκομικά, τα αλλαντικά, οι καφέδες, τα δημητριακά, τα απορρυπαντικά και τα είδη πρώτης προσωπικής υγιεινής αλλά και τα αναψυκτικά, οι μπίρες κ.α.. Ωστόσο, θα αποκλειστούν από το μέτρο πιο ακριβά προϊόντα όπως πχ οι κάψουλες του καφέ.

Σημειώνεται ότι το υπουργείο Ανάπτυξης καταρτίζει και συγκεκριμένη λίστα για τα οπωροκηπευτικά, η οποία θα τροποποιείται ανάλογα με την εποχή ενώ οι τιμές θα αναρτώνται και στην πλατφόρμα e-katanalotis.

Ελαιόλαδο και ψωμί στο επίκεντρο των ελέγχων

Σε ό,τι αφορά στην αύξηση της τιμής του ελαιολάδου που παρατηρείται στα ράφια των σούπερ μάρκετ ο υπουργός Ανάπτυξης γνωστοποίησε ότι έχουν σταλεί επιστολές σε όλες τις μεγάλες εταιρείες τυποποίησης ελαιολάδου και ελέγχεται το μικτό περιθώριο κέρδους και τόνισε: «Αν διαπιστώσουμε ότι αυτές οι μεγάλες εταιρείες βγάζουν περισσότερο κέρδος το 2023 από το 2021 θα επιβληθούν πολύ αυστηρά πρόστιμα».

Στο πλαίσιο του διαλόγου του υπουργού Ανάπτυξης με προμηθευτές, λιανεμπόριο και κλαδικούς φορείς για το θέμα των τιμών πρόσφατα πραγματοποιήθηκε συνάντηση με την Ομοσπονδία Αρτοποιών Ελλάδας, παρουσία του γενικού γραμματέα Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή, Σωτήρη Αναγνωστόπουλου. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, το υπουργείο Ανάπτυξης ενημέρωσε την Ομοσπονδία Αρτοποιών Ελλάδας ότι η ΔΙΜΕΑ ελέγχει συστηματικώς τα μεικτά περιθώρια κέρδους στον κλάδο της αλευροβιομηχανίας και πως, σε περίπτωση που διαπιστωθούν περιπτώσεις αθέμιτης κερδοφορίας στις κατηγορίες των αλεύρων, θα επιβληθούν αυστηρά πρόστιμα.

Ζητήθηκε να συγκρατηθούν σταθερές οι τιμές του ψωμιού για τους καταναλωτές και συζητήθηκε το πάγιο αίτημα του κλάδου για τη χρήση του όρου «φούρνος» μόνο από τις επιχειρήσεις που ολοκληρώνουν στον εσωτερικό τους χώρο όλο τον κύκλο παραγωγής προϊόντων αρτοποιίας, από την επεξεργασία των πρώτων υλών μέχρι την τελική έψηση αυτών.