Η ευθύνη των Μελών του Διοικητικού Συμβουλίου Ανωνύμων Εταιρειών

Του Σταύρου Κουμεντάκη*

Κατά τον Χ. Κίσινγκερ «η εξουσία είναι το υπέρτατο αφροδισιακό». Αν λάβουμε μάλιστα υπόψη την προσωπικότητα και το εκτόπισμα του, με βεβαιότητα θα καταλήξουμε πως, κάτι (τουλάχιστον περισσότερο από εμάς) εγνώριζε.

Η εξουσία προσελκύει όλους. Πάντοτε, παντού.

Η άσκησή της όμως εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Και, κάποιες, πολύ σοβαρούς.

Όταν κάποια στιγμή επιχείρησα να εντοπίσω στην (μάλλον πλούσια) νομική μου βιβλιοθήκη ένα έργο σχετικά με το σύνολο των ευθυνών των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου απογοητεύτηκα. Πολύ περισσότερο όταν επέκτεινα την αναζήτησή μου στους σχετικούς εκδοτικούς οίκους.

Είναι, πράγματι, εντυπωσιακό: ΔΕΝ έχει, μέχρι σήμερα, καταγραφεί, συνολικά, το εύρος των ευθυνών εκείνων που ασκούν διοίκηση σε μια Ανώνυμη Εταιρεία.

Μελετώντας σε βάθος το θέμα, συνειδητοποίησα (λίγο αργά είναι αλήθεια) πως ΔΕΝ είναι δυνατό να υπάρξει σχετική καταγραφή...

Το εύρος και είδος των ευθυνών

Οι ευθύνες των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου είναι ευθύνες αστικές, ποινικές, διοικητικές. Επίσης: ευθύνες που απορρέουν από τον πρόσφατο νόμο για τις ΑΕ ή/και εκτός αυτού.

Απολύτως συνήθεις είναι οι ποινικές (και όχι μόνον) εμπλοκές μελών του Διοικητικού Συμβουλίου από παραλείψεις που αφορούν υποχρεώσεις έναντι του Δημοσίου. Ενδεχομένως κι από γεγονότα που συνδέονται (ή επιχειρείται να συνδεθούν) με την επιχειρηματικότητα. Μη λησμονούμε, επίσης, πως το ενδεχόμενο να βρεθεί κάποιο μέλος ΔΣ «τυλιγμένο σε μία κόλα χαρτί» δεν είναι ένα θεωρητικό ενδεχόμενο. Τα πινάκια των δικαστηρίων γεμάτα από τέτοιες υποθέσεις. Κι ακόμα περισσότερο: όλο και κάποιος γνωστός μας έχει εκμυστηρευθεί: «έμπλεξα»

Σημαντικό επίσης να σημειωθεί πως η ιδιότητα του «μη εκτελεστικού» μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου (εκείνου δηλ. που δεν έχει αρμοδιότητες) δεν σημαίνει, αυτόματα, ανυπαρξία ευθυνών.

Η ενδοεταιρική ευθύνη

Η μεγαλύτερη ανησυχία εκείνων που ασκούν εξουσία σε μία Α.Ε. συναρτάται με τα είδη και εύρος της ευθύνης τους: για πράξεις ή παραλείψεις τους.

Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου μιας Α.Ε. ευθύνονται για την αποκατάσταση (τυχόν) ζημίας της για την οποία ευθύνονται. Η ευθύνη είναι ενδεχόμενο να είναι ατομική. Μπορεί όμως να είναι συλλογική (και «εις ολόκληρον») για όλα τα μέλη. Το αρμόδιο Δικαστήριο είναι εκείνο που θα επιμερίσει τις ευθύνες μεταξύ των μελών.

Η παραγραφή των σχετικών αξιώσεων της εταιρείας μπορεί, σε κάποιες περιπτώσεις, να φτάσει μέχρι και τη δεκαετία. Παραίτηση από τις σχετικές αξιώσεις λαμβάνει χώρα με συγκεκριμένο τρόπο˙ μόνον απλή, μάλιστα, δεν είναι η σχετική διαδικασία...

Ο πρόσφατος νόμος αφιερώνει μια ξεχωριστή ενότητα για τις ποινικές ευθύνες (και) των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου. Η επαπειλούμενη ποινή φυλάκισης για τους παραβάτες δεν είναι εκείνη που δημιουργεί (τη μεγαλύτερη) ανησυχία. Σημαντικές όμως είναι οι επαπειλούμενες χρηματικές ποινές (από 5.000€ έως 100.000€). Θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο για εκείνα από τα μέλη που τους ζητείται να λάβουν αποφάσεις σε συγκεκριμένα θέματα, για τα οποία δεν έχουν βεβαιότητα, να το ξανασκεφτούν-ίσως, μάλιστα, να κινδυνεύει η οικογενειακή τους στέγη: Η έγκριση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων ή η πιστοποίηση της καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου, μπορεί να μην είναι «τυπική» υπόθεση.

Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου θα πρέπει να επιδεικνύουν τη μέγιστη δυνατή επιμέλεια κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Το σημαντικότερο: πιστά να (προσπαθούν να) τηρούν το νόμο.

Εν κατακλείδι

Η αποδοχή μιας «τιμητικής» πρότασης για είσοδο σε Διοικητικό Συμβούλιο, η εξυπηρέτηση ενός καλού φίλου («για να συμπληρωθούν τα τρία μέλη») αλλά και η συμμετοχή στο αντίστοιχο όργανο μιας οικογενειακής επιχείρησης, δεν είναι μια απόφαση που πρέπει «ελαφρά τη καρδία» να λαμβάνεται. Όχι πως κάθε μέλος Διοικητικού Συμβουλίου είναι δεδομένο πως «θα μπλέξει» αλλά καλό είναι να θυμόμαστε πως η (συν)άσκηση εξουσίας δεν είναι ένα, απλό, αφροδισιακό.

Σε επόμενα άρθρα θα επιχειρηθεί η καταγραφή των σημαντικότερων από τις λοιπές ενότητες ευθύνης των μελών του ΔΣ. Κυρίως, όμως, προτάσεις μετριασμού των σχετικών κινδύνων και άρσης των δυσμενών συνεπειών.

*Σταύρος Κουμεντκης, Senior Partner Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το παρόν άρθρο σε αναλυτική έκδοση