Αποδομώντας την ουσία των συγκρούσεων

Γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου*

Οι συγκρούσεις στις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι στην καθημερινή «ημερήσια διάταξη» της συνεργασίας μεταξύ των μελών της οικογένειας που εργάζονται σ’ αυτήν. Δυστυχώς αντί για «ευπρεπείς διαφωνίες» με επιχειρήματα, έχουμε (δήθεν) αφορμές για συγκρούσεις. Συγκρούσεις που τις περισσότερες φορές εκκινούν από την πρόθεση του ενός να «μειώσει» τον άλλον. Έτσι, οι συγκρούσεις στις οικογενειακές επιχειρήσεις μετατρέπονται σε «πολέμους», οι οποίοι με τη σειρά τους γίνονται πρωτοσέλιδα σε εφημερίδες, κύριο θέμα σε ενημερωτικά sites, ρεπορτάζ σε επαγγελματικά περιοδικά, ενώ κάποιες φορές αποτελούν το θέμα δημοφιλών βιβλίων και ταινιών στον κινηματογράφο. Φυσικά, όλοι μας γνωρίζουμε ότι όσο πιο μεγάλη είναι η επιχείρηση, τόσο πιο συγκλονιστική είναι η ιστορία της σύγκρουσης!

Το κλειδί για την αποφυγή του ολέθριου αποτελέσματος της σύγκρουσης είναι προφανώς η διαχείρισή της. Όσο πιο κακή η διαχείριση, τόσο πιο καταστροφικό είναι το αποτέλεσμα. Και βέβαια, για τις συγκρούσεις δεν παίζει ρόλο το μέγεθος της επιχείρησης… Η σύγκρουση έχει ίδια μορφή. Απλώς το «διακύβευμα» είναι διαφορετικού μεγέθους! Στο πλαίσιο ακριβώς αυτό, τα ενδιαφερόμενα μέρη σε μια οικογενειακή επιχείρηση εκείνο που δεν μπορούν να κατανοήσουν είναι ότι υπάρχει μια «ειδική φύση» στις συγκρούσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, οπότε η σύγκρουση τους βρίσκει κυριολεκτικά απροετοίμαστους. Ενώ η σύγκρουση είναι φανερό ότι θα συμβεί, εντούτοις τα μέλη της οικογένειας κλείνουν τα μάτια, δεν προετοιμάζονται, κι έτσι το αποτέλεσμα είναι πάντα οδυνηρό.

Αν σκεφθούμε ότι στη σύγκρουση η δυναμική της οικογένειας πάντα συνδυάζεται με το ιδιαίτερο ενδιαφέρον και συμφέρον καθενός από τα μέλη, και ειδικά με τα ζητήματα που αφορούν στην ιδιοκτησία, στο management και την ηγεσία της οικογενειακής επιχείρησης, και, προφανώς, με τα οικονομικά συμφέροντα του καθενός, το μείγμα είναι πραγματικά «εκρηκτικό»! Αυτό το «εκρηκτικό» μείγμα που διαμορφώνει το πλαίσιο και την ίδια τη σύγκρουση, είναι πραγματικά πολύπλοκο και πολλές φορές δυσεπίλυτο. Μάλιστα, πολλά μέλη οικογενειών μιλούν για «κόκκινες γραμμές». Οπότε μερικά από τα εύλογα ερωτήματα που τίθενται είναι: 

• Πώς μπορεί να αντιμετωπισθεί μια σύγκρουση, όταν τα εμπλεκόμενα μέρη εξ’ αρχής δεν είναι διατεθειμένα να «παραιτηθούν», έστω και κατ’ ελάχιστο, από τις θέσεις τους και να εκκινήσουν μια νέα συζήτηση;
• Μπορεί να επιλυθεί ένα πρόβλημα που οδηγεί σε σύγκρουση όταν οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων που συγκρούονται είναι πολύ ισχυρές και πολύ σημαντικές; π.χ. αδέλφια, γονέας, παιδί, εξαδέλφια, κ.λπ..
• Όταν τα μέλη μιας οικογένειας έχουν διαφορετικές αξίες και διαφορετικά ενδιαφέροντα, μπορούν πραγματικά να διαχειριστούν με επιτυχία κοινά περιουσιακά στοιχεία και ειδικά μια επιχείρηση;
• Είναι δυνατόν να υπάρξει συμφωνία για το «τι είναι δίκαιο» όταν στην οικογενειακή επιχείρηση υπάρχουν διαφορετικές «ομάδες συμφερόντων;»

Με βάση τα παραπάνω, υποστηρίζουμε τα ακόλουθα πέντε σημεία:

1. Η σύγκρουση θα συμβεί στην οικογενειακή σας επιχείρηση, ακόμη κι αν δεν το θέλετε. Αυτό συμβαίνει γιατί τελικά η σύγκρουση είναι ενσωματωμένη στο DNA της κάθε οικογενειακής επιχείρησης. 
2. Ο τρόπος που θα πρέπει να διαχειριστείτε τη σύγκρουση θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του ότι αυτός επιδρά στην επιτυχία ή στην αποτυχία της ίδιας της οικογενειακής επιχείρησης. Οπότε εξετάστε και επιλέξτε τον τρόπο διαχείρισης με ιδιαίτερη σύνεση. 
3. Η κάθε σύγκρουση έχει και συναισθηματική διάσταση. Άρα, πριν αυτή συμβεί, σκεφθείτε ότι η σύγκρουση μπορεί να χτυπήσει τον απέναντι πιο βαθιά στον συναισθηματικό του κόσμο απ’ όσο νομίζετε ή υπολογίζετε.
4. Όταν προσπαθήσετε να διαχειριστείτε τη σύγκρουση με κάποιον, σκεφθείτε τη σημαντικότητα της σχέσης μαζί του. Η σημαντικότητα, αλλά και η αναγκαιότητα της συνέχισης της σχέσης σας μαζί του, είναι οι δυο πιο σημαντικοί παράμετροι που μπορούν να συμβάλλουν ούτως ώστε να εκλογικευθεί η σύγκρουση, και, 
5. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι μια σύγκρουση δεν μπορούμε να την κατανοήσουμε προσπαθώντας να διαχωρίσουμε το ουσιαστικό ζήτημα συζήτησης από τα διάφορα συναισθηματικά ζητήματα. Αντιθέτως, οι συγκρούσεις θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με τέτοιον τρόπο ο οποίος θα ενσωματώνει ταυτόχρονα τα ουσιαστικά οικονομικά συμφέροντα, αλλά και τους προσωπικούς παράγοντες και τους παράγοντες που διαμορφώνουν τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων που «συμμετέχουν» στη σύγκρουση. 

Εν τέλει, το σημαντικό για τα μέλη μιας οικογένειας είναι να μάθουν να αποδομούν τη σύγκρουση. Βεβαίως, όταν συμμετέχει κάποιος στη διαδικασία, μειώνεται η αντικειμενικότητα. Για το λόγο αυτό, ένας «τρίτος» άνθρωπος, που θα είναι ουδέτερος και επαγγελματίας, μπορεί να συμβάλλει καταλυτικά στην επιτυχημένη διαχείριση της σύγκρουσης και στην επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος για την οικογένεια και την επιχείρηση. 


*Ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου, είναι Γενικός Διευθυντής του «ΙΝΣΒΕ», συγγραφέας του πρακτικού οδηγού: «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή: πρακτικός οδηγός για προνοητικές οικογενειακές επιχειρήσεις»