Απαγόρευση διακρίσεων στην εργασία

Ο χώρος εργασίας (είναι γνωστό πως) συνιστά χώρο διακρίσεων. Τα φαινόμενα δυσμενούς μεταχείρισης εργαζομένων εξαιτίας φυσικών ή επίκτητων χαρακτηριστικών τους δεν έχουν εκλείψει-παρά τις προόδους. Στόχο του νομοθέτη αποτελεί η εξάλειψη των διακρίσεων στον χώρο εργασίας. Επιχειρείται, στο πλαίσιο αυτό (σε διεθνές, ενωσιακό αλλά και σε εθνικό επίπεδο) η αντιμετώπιση τυχόν διακριτικών (και εν τέλει δυσμενών) μεταχειρίσεων μέσω της θέσπισης απαγορευτικών κανόνων.

Η διεύρυνση της απασχόλησης αλλοδαπών εργαζομένων στη χώρα μας είτε από αλλοδαπές πολυεθνικές είτε/και από εγχώριους ομίλους επιχειρήσεων, καθιστά περισσότερο επίκαιρο το όλο θέμα. 

Η απαγόρευση των διακρίσεων στο ενωσιακό και εθνικό δίκαιο

Σχετικές ρυθμίσεις συναντούμε, ενδεικτικά, στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Συναντούμε, επίσης, στις Οδηγίες 2000/43 και 2000/78 που αποσκοπούν στην καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής (:η πρώτη) και στην καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω θρησκείας ή πεποιθήσεων, ειδικών αναγκών, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού (:η δεύτερη). 

Οι εν λόγω Οδηγίες ενσωματώθηκαν με το ν. 3304/2005, που περιορίστηκε σε επανάληψη των λόγων διακρίσεων, που σε αυτές αναφέρονται. Ο ισχύων ν. 4443/2016 υιοθετεί την απαγόρευση των συγκεκριμένων διακρίσεων, προσθέτει όμως και νέες-σχετικές με: (α) χρώμα, (β) εθνική καταγωγή, (γ) γενεαλογικές καταβολές, (δ) χρόνια πάθηση, (ε) οικογενειακή κατάσταση, (στ) ταυτότητα φύλου, (ζ) χαρακτηριστικά φύλου. Αντικαθιστά, επίσης, τον όρο «γενετήσιος προσανατολισμός» (ως αναχρονιστικό) με τον όρο «σεξουαλικός προσανατολισμός». Μερίδα της θεωρίας διατηρεί επικριτική στάση απέναντι στη συγκεκριμένη διεύρυνση: εξαιτίας αλληλοεπικαλύψεων, αοριστιών και (δυνητικά) υπέρμετρου περιορισμού της συμβατικής και επιχειρηματικής ελευθερίας-χωρίς αύξηση του επιθυμητού επιπέδου προστασίας. 

Ρυθμίσεις συναντούμε, τέλος, στην Οδηγία 2006/54. Η ενσωμάτωσή της έλαβε χώρα με τον ν. 3896/2010. Σκοπός του, η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών, όσον αφορά: (α) την πρόσβαση στην απασχόληση και στην επαγγελματική κατάρτιση, (β) τις συνθήκες και τους όρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της αμοιβής και (γ) τα επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.

Κρίσιμες έννοιες

Άμεση διάκριση: Θεωρείται, ως τέτοια, η λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση που αντιμετωπίζει ένα πρόσωπο εξαιτίας προσωπικού γνωρίσματος, που απαγορεύεται να αποτελέσει λόγο διάκρισης.

Έμμεση διάκριση: Υφίσταται όταν μια, εκ πρώτης όψεως, ουδέτερη διάταξη, κριτήριο ή πρακτική ενδέχεται να προκαλέσει (:αποδεικτέο) μειονεκτική μεταχείριση ενός προσώπου που φέρει κάποιο από τα προστατευόμενα προσωπικά γνωρίσματα. 

Παρενόχληση: Συντρέχει όταν εκδηλώνεται ανεπιθύμητη συμπεριφορά που συνδέεται με ένα από τα προστατευόμενα γνωρίσματα, με σκοπό ή αποτέλεσμα την παραβίαση της αξιοπρεπείας του προσώπου αυτού και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος. Ιδιαίτερη σημασία αποκτά στο πλαίσιο του νέου εργασιακού νόμου για την οποία και σχετική αρθρογραφία μας.

Λόγοι δικαιολογητικοί των διακρίσεων

Αναγνωρίζονται συγκεκριμένοι αντικειμενικοί λόγοι-εξαιρέσεις (ρητά ή ερμηνευτικά) που, εφόσον συντρέχουν, δικαιολογούν ορισμένες διακρίσεις. Δεν θεωρείται, λ.χ., απαγορευμένη (τυχόν) διάκριση, στην περίπτωση που η διαφορετική μεταχείριση συνδέεται με κάποια ουσιαστική και καθοριστική επαγγελματική προϋπόθεση και εφόσον ο οικείος σκοπός είναι θεμιτός και η προϋπόθεση ανάλογη. 

Η προστασία των εργαζομένων εκείνων που φέρουν κάποια ειδικά χαρακτηριστικά ή, για κάποιο λόγο, μειονεκτούν έναντι των υπολοίπων, ευκταίο να μην συνιστά συμμόρφωση με την (ενωσιακή και εθνική) νομοθεσία αλλά πράξη ατομικής και κοινωνικής ευθύνης. Τα αναμφίβολα θετικά αποτελέσματα δεν θα αφορούν, στην περίπτωση αυτή, τους τα ειδικά χαρακτηριστικά φέροντες, τους μειονεκτούντες και το χώρο εργασίας. 

Θα αφορούν, πρωτίστως, την ίδια την επιχείρηση και την κοινωνία.-

Σταύρος Κουμεντάκης

Managing Partner

Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το παρόν άρθρο σε πλήρη μορφή