Αλλάζει το μοντέλο αξιολόγησης αναπηρίας και παροχής επιδομάτων

Την εισαγωγή κριτηρίων λειτουργικότητας στη διαδικασία αξιολόγησης της αναπηρίας εξετάζει η χώρα μας, στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη διαδικασία της μεταμνημονιακής εποπτείας. Η προώθηση του σχετικού πιλοτικού προγράμματος κατά τους πρώτους μήνες του 2021, παράλληλα με την κατάρτιση δράσεων για τη βελτίωση της καθημερινότητας των ατόμων με αναπηρία, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης, αποτελούν τους δύο βασικούς άξονες πολιτικής του υπουργείου Εργασίας για τους επόμενους μήνες. Το «καυτό» θέμα της ενσωμάτωσης της λειτουργικότητας στην αξιολόγηση της αναπηρίας με στόχο την παροχή επιδομάτων επανέρχεται στο προσκήνιο μέσα από τις διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους των δανειστών.

Υποχρεώσεις

Στην πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν για την 6η αξιολόγηση, ως μία από τις βασικές υποχρεώσεις της Ελλάδας για το επόμενο διάστημα τίθεται η υιοθέτηση μιας νέας μεταρρυθμιστικής προσέγγισης στην αξιολόγηση της αναπηρίας, που θα βασίζεται σε αξιολογήσεις της λειτουργικής αναπηρίας βάσει φυσικών εξετάσεων από ειδικευμένους εμπειρογνώμονες. Τέτοιες αξιολογήσεις χρησιμοποιούνται ευρέως από άλλα κράτη-μέλη και μάλιστα με διπλό ρόλο: αφενός την αξιολόγηση της επιλεξιμότητας των επιδομάτων και αφετέρου την υποβολή συγκεκριμένων προτάσεων για τον περιορισμό και την αποκατάσταση της αναπηρίας.

Ηδη, με απόφαση του υπουργείου Εργασίας συστάθηκαν δύο επιτροπές, μία διυπουργική και μία διεπιστημονική, προκειμένου έως το τέλος Σεπτεμβρίου να καθοριστούν οι άξονες πολιτικής για την ενσωμάτωση της λειτουργικότητας στην αξιολόγηση της αναπηρίας.

Μεταξύ άλλων οι επιτροπές, και κυρίως η διεπιστημονική, στην οποία θα μετέχουν και εκπρόσωποι της Ενιαίας Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ), θα αποτυπώσουν την υφιστάμενη κατάσταση της αναπηρίας και της αξιολόγησης στη χώρα μας, θα συγκρίνουν τα σχετικά συστήματα που υπάρχουν σε άλλα κράτη τα οποία χρησιμοποιούν λειτουργικά κριτήρια στην αξιολόγηση της αναπηρίας και, τέλος, θα προτείνουν τα διάφορα μοντέλα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στη χώρα μας.

Το τελικό πιλοτικό πρόγραμμα θα εγκριθεί από την κυβέρνηση σε συνεννόηση με τους θεσμούς και θα πρέπει να εφαρμοστεί στις αρχές του 2021. Να σημειωθεί, βέβαια, ότι η ΕΣΑμεΑ έχει εδώ και χρόνια εκφράσει την άποψη ότι η λειτουργικότητα αποτελεί μια διφορούμενη και αμφισβητούμενη έννοια, που στην Ελλάδα δεν μπορούσε και δεν μπορεί να έχει εφαρμογή δεδομένου ότι δεν υπάρχει αξιόπιστη εφαρμογή σε καμία χώρα της Ε.Ε. Ηταν δε έντονη η αντίδρασή της το 2017, όταν η ενσωμάτωση της λειτουργικότητας αποτέλεσε απαίτηση των δανειστών.

Κάρτα αναπηρίας

Υπό τον συντονισμό του υπουργού Επικρατείας, το υπουργείο Εργασίας, και συγκεκριμένα η αρμόδια υφυπουργός Δόμνα Μιχαηλίδου, συμμετέχει στην εκπόνηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Αναπηρία, με στόχο την ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων, όπως, για παράδειγμα, του προσωπικού βοηθού και της κάρτας αναπηρίας.

«Για πρώτη φορά μια κυβέρνηση βάζει το θέμα της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία τόσο ψηλά στην ατζέντα της», επισημαίνει μιλώντας στην «Καθημερινή» η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Δόμνα Μιχαηλίδου, η οποία αποκαλύπτει ότι θα ενισχυθούν τα κέντρα δημιουργικής απασχόλησης και τα κέντρα ημερήσιας φροντίδας, ενώ θα αυξηθούν και οι στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης με στόχο την όσο το δυνατόν πιο αυτόνομη ζωή των ατόμων με αναπηρία.

Το υπουργείο εντός του επόμενου διαστήματος αναμένεται να προχωρήσει στην ενίσχυση των εναλλακτικών μονάδων φροντίδας με στόχο την παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών στα άτομα που τις έχουν ανάγκη, καθώς και στην ελάττωση ή/και μείωση της ιδρυματοποίησης στην Ελλάδα. Για τον σκοπό αυτό επεξεργάζεται σχέδιο αποϊδρυματοποίησης, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί έως τον Σεπτέμβριο του 2020.

Επιπλέον, σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς που παρέχουν τεχνική βοήθεια στην Ελλάδα, προωθεί την εκπαίδευση των εργαζομένων σε δημόσιες δομές παροχής φροντίδας σε θέματα αποϊδρυματοποίησης, με απώτερο στόχο τη μετάλλαξη του μοντέλου παροχής υπηρεσιών φροντίδας. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται τόσο η προσπάθεια ενίσχυσης του θεσμού της αναδοχής και υιοθεσίας όσο και η δημιουργία των κατάλληλων προδιαγραφών στις δομές παιδικής προστασίας.

Ηδη έχει συσταθεί ομάδα εργασίας προκειμένου να εξεταστεί το ισχύον ελλιπές πλαίσιο και να προταθεί ένα σύγχρονο ολοκληρωμένο πλαίσιο, το οποίο θα περιλαμβάνει τη δημιουργία ενιαίων κανόνων λειτουργίας και εποπτείας των δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυμάτων και φορέων παιδικής πρόνοιας. Οπως χαρακτηριστικά δηλώνει στην «Καθημερινή» η κ. Μιχαηλίδου, «το υπουργείο, αναγνωρίζοντας τις συνέπειες που έχει η μακρά παραμονή συμπολιτών μας σε κλειστές δομές φροντίδας, επεξεργάζεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο με στοχευμένες δράσεις για την αποϊδρυματοποίησή τους. Ενισχύουμε δράσεις που ήδη χρηματοδοτούμε, όπως τα κέντρα δημιουργικής απασχόλησης παιδιών με αναπηρία, τα κέντρα διημέρευσης και ημερήσιας φροντίδας και τις στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης, και επεξεργαζόμαστε τη θεσμοθέτηση νέων, όπως ο προσωπικός βοηθός».

Προσωπικός βοηθός

Με στόχο την υλοποίηση δράσεων που θα προωθούν την ανεξάρτητη διαβίωση των ΑμεΑ, σχεδιάζεται πιλοτικό πρόγραμμα για να εφαρμοστεί εντός του 2021, που θα εισαγάγει τον θεσμό του προσωπικού βοηθού για τα ΑμεΑ στην Αττική και σε ορισμένες άλλες περιφέρειες της χώρας. Θα ακολουθήσει αξιολόγηση και τα αποτελέσματα αυτής θα αξιοποιηθούν για τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου και καινοτόμου προγράμματος προσωπικού βοηθού.

Τέλος, για τη στήριξη των ατόμων με αυτισμό, το υπουργείο εξετάζει την τροποποίηση των υπαρχόντων πλαισίων φροντίδας καθώς και τη θεσμοθέτηση του προσωπικού βοηθού αλλά και φροντιστή. Οπως χαρακτηριστικά δηλώνει η αρμόδια υφυπουργός, «καθώς πλέον η πρώιμη διάγνωση έχει εντατικοποιηθεί, ο αριθμός των διαγνωσμένων συμπολιτών μας στο φάσμα του αυτισμού έχει αυξηθεί, με αποτέλεσμα να υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ανάγκη υποστήριξής τους από την πολιτεία». Και η υφυπουργός συμπληρώνει πως «είναι καθήκον της πολιτείας να κατανοήσει τις ανάγκες των ατόμων αυτών, ακόμα και αργοπορημένα, αναπτύσσοντας υπηρεσίες που θα δίνουν στους ίδιους τα εφόδια που χρειάζονται και στις οικογένειές τους την απαραίτητη στήριξη και μια ελπίδα για το μέλλον».