Η ποιμενική ζωή στον Ψηλορείτη ή βοσκική ως όρος προερχόμενος από τους ίδιους τους βοσκούς/ σημερινούς κτηνοτρόφους της περιοχής, προσδιορίζει ένα ευρύ πλαίσιο αποτελούμενο από στοιχεία αυτοοργάνωσης και εθιμικού δικαίου, τελετουργίες και “τροπάρια” (συγκεκριμένες φράσεις και επιτελέσεις), τεχνικές και  πρακτικές, οι οποίες έχουν διαμορφώσει διαχρονικά ένα σύνολο πολιτισμικών δεδομένων που συν-δημιουργούν τον κόσμο του βοσκού και τη ζωή του σημερινού κτηνοτρόφου. 

Η βοσκική αποτελεί το κλειδί στον κώδικα του κόσμου του βοσκού του Ψηλορείτη αποκρυπτογραφώντας ένα πολύ μεγάλο μέρος παραδοσιακών τεχνικών και πολιτισμικών πρακτικών που συνδέονται άμεσα με την καθημερινότητα των βοσκών και την επιβίωσή τους. 

Αποτελεί συνδυασμό στοιχείων που συνθέτουν την κτηνοτροφική δραστηριότητα και το ήθος στις ποιμενικές κοινότητες, με διαχρονικά καθοριστική επίδραση στο σύστημα αξιών, την οικονομική και κοινωνική ζωή καθώς και τον πολιτισμικό χαρακτήρα των ορεινών κοινοτήτων στο βουνό της Ίδης. 

Η ένταξη της βοσκικής και του κόσμου των βοσκών του Ψηλορείτη στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ολοκληρώθηκε στις 7/2/2022 με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λ. Μενδώνη αποτελώντας την αρχή μιας συμμετοχικής, διατομεακής και διεπιστημονικής συνεργασίας για τη γνώση και κατανόηση του διαχρονικότερου ανθρώπινου φορέα του βουνού της Ίδης, του βοσκού του Ψηλορείτη.

 
Συμμέτοχοι και εγγυητές διαφύλαξης της πρωτοβουλίας αυτής είναι:

Οι βοσκοί του Ψηλορείτη και οι οικογένειες τους, οι πολιτισμικές πρακτικές των οποίων έχουν διαμορφώσει τη φυσιογνωμία και το χαρακτήρα της περιοχής με ενεργό αποτύπωμα στον χρόνο και τον τόπο. 
Οι φορείς  τοπικής αυτοδιοίκησης της περιοχής και συγκεκριμένα οι Δήμοι Ανωγείων, Αμαρίου, Μυλοποτάμου, Μαλεβιζίου, Φαιστού και Γόρτυνας στην επικράτεια των οποίων δραστηριοποιείται κατά βάση ο βοσκός του Ψηλορείτη.

Η αρχική πρωτοβουλία ξεκίνησε από τον Δήμο Ανωγείων, ο οποίος ως μέλος του δικτύου Δήμων Ψηλορείτη και εισηγήθηκε τη δημιουργία-σύνταξη πρότασης για το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας σε συνεργασία με την τοπική ΑΜΚΕ Πολιτιστικής διαχείρισης Androidus Project Tank. 
Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αμαρίου, ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Ανωγείων και Κτηνοτροφικός Σύλλογος Μυλοποτάμου. Επίσης ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Μυλοποτάμου με έδρα το Πέραμα του Δήμου Μυλοποτάμου και ο υπό σύσταση νέος Αγροτοκτηνοτροφικός Συνεταιρισμός Ανωγείων.
Το ερευνητικό έργο IDAology κατά την υλοποίηση του οποίου προέκυψαν και θα προκύψουν δεδομένα και οπτικοακουστικές καταγραφές σχετικά με την ποιμενική ζωή σε όλο το γεωγραφικό εύρος του Ψηλορείτη.

Συντάκτες του δελτίου στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς είναι:

ο Καλομοίρης Γεώργιος, Υποψ. Διδάκτωρ Ανάπτυξης μεθοδολογίας Πολιτιστικού Σχεδιασμού σε ζητήματα  Πολιτισμικής Δημοκρατίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Αρχαιολόγος – Πολιτιστικός Διαχειριστής, Επιμελητής του πολιτιστικού Δικτύου  Androidus Project Tank- Αργαστήρι Πολιτισμού - Καινοτομίας Έρευνας.

Η Γεροντή Μαρίνα Σύμβουλος Επικοινωνίας - Πολιτιστική Διαχειρίστρια, Υπεύθυνη Επικοινωνίας του πολιτιστικού δικτύου Androidus Project Tank- Αργαστήρι Πολιτισμού - Καινοτομίας Έρευνας.

Τη συγκέντρωση οπτικοακουστικού υλικού και την  οργάνωση των επιτόπιων ερευνών στους βοσκότοπους του Ψηλορείτη επιμελήθηκε ο Αντώνης Νταγιαντάς - Αναλυτής προγραμματιστής με ειδίκευση στα ευφυή συστήματα πληροφορικής, συνιδρυτής πολιτιστικού δικτύου Androidus Project Tank- Αργαστήρι Πολιτισμού - Καινοτομίας Έρευνας.

Η πρωτοβουλία για τη σύνταξη και έρευνα της παραπάνω πρότασης ξεκίνησε το 2019 σε συνεργασία με τον Δήμο Ανωγείων και τον τέως Δήμαρχο κ. Μανώλη Καλλέργη και ολοκληρώθηκε σε συνεργασία με τον νυν Δήμαρχο Ανωγείων κ. Σωκράτη Κεφαλογιάννη με κύριο γνώμονα τη φιλοσοφία συνύπαρξης, δικτύωσης και αλληλεπίδρασης με τους Δήμους και τις κοινότητες που συστοιχίζουν τον ορεινό όγκο του Ψηλορείτη.

Καθοριστική υπήρξε η συμβολή της Διευθύντριας Ερευνών του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών κ. Ανδρομάχης Οικονόμου, της Διευθύντριας της Δ/νσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς κ. Βίλλυς Φωτοπουλου, του προϊσταμένου του τμήματος Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς κ. Γιάννη Δρίνη, της αρχαιολόγου Ε. Μπαζίνη, των συνεργατών τους καθώς και της Εθνικής Επιτροπής Άυλης πολιτιστικής Κληρονομιάς που οδήγησαν στη συνδιαμόρφωση και ολοκλήρωση της πρότασης.

Για τη σύνταξη του παρόντος δελτίου συνεργάστηκαν και συνέβαλαν εξίσου:

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Γνωστικό Αντικείμενο «Κοινωνική Ανθρωπολογία» και διευθυντής του κέντρου Οπτικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Αριστείδης Τσαντηρόπουλος μέσα από σημαντικές προσθήκες προερχόμενες από το ερευνητικό του έργο και ως επιστημονικός συνεργάτης του ερευνητικού προγράμματος IDΑology.
Ο Υποψ. Διδάκτωρ Λαογραφίας και Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Θάνος Κώτσης μέσα από τη συμβολή του στην επιστημονική επιμέλεια και δομή της πρότασης  και τις  σημαντικές συμπληρωματικές προσθήκες στην επιστημονική βιβλιογραφία.

Τη συντακτική και ερευνητική ομάδα από την αρχή της πρότασης συναπαρτίζουν:

Ο Δημήτρης Καλλέργης, Κτηνοτρόφος-βοσκός μέσα από τη βιωματική προσέγγιση του στο να γνωρίζουμε και να κατανοήσουμε τη βοσκικη και να έρθουμε σε επικοινωνία με τους ίδιους του φορείς σε όλο το γεωγραφικό εύρος του Ψηλορείτη.
Η Μαρία Γ. Φασουλά – Πολιτισμολόγος, μέσα από την συνολική ερευνητική της συνεισφορά στο σύνολο της πρότασης και τη συγγραφή του άρθρου «Ο ρόλος της γυναίκας ως υφάντρας, από τις κουρές στην βαφική και την υφαντουργία στα Ανώγεια»
Η Κατερίνα Καλομοίρη, φιλόλογος για τη φιλολογική επιμέλεια του κειμένου και τη διαισθητική ματιά στο να δούμε και να συμπεριλάβουμε γνωρίσματα και παραδόσεις που συναποτελούν τον κόσμο του βοσκού. 
Ο Κώστης Πατένας, αντιδήμαρχος Δήμου Αμαρίου- Κτηνοτρόφος συμβάλλοντας στο να  κατανοήσουμε τη βοσκική  μέσα από την πρόσκληση σε παραδόσεις και πρακτικές που διατηρεί όπως το κούρεμα το προβάτων , η πεζοπορική μετακίνηση τους κατά τους εαρινούς και φθινοπωρινούς μήνες κ.α.

Η βοσκική μέχρι και σήμερα αποτελεί στοιχείο με ιδιαίτερη σημασία για τους φορείς του στοιχείου και τις κοινότητες τους, καθώς παρά τους κοινωνικοοικονομικούς μετασχηματισμούς, συνιστά έναν λειτουργικό κώδικα για τη διαφύλαξη των διαπροσωπικών και διακοινοτικών σχέσεων, με την εξωδικαστική επίλυση των διαφορών μεταξύ των κατοίκων και την αποφυγή εσωτερικών κοινωνικών κρίσεων, ενισχύοντας το αίσθημα του ανήκειν και το κοινοτικό πνεύμα. 

Αυτή η άγραφη, εν πολλοίς, ιστορία του ίδιου του βουνού μέσα από τους διαχρονικούς πρωταγωνιστές του, τους βοσκούς του Ψηλορείτη, έχει σημασία να αποτελέσει μια ολοκληρωμένη πολιτιστική πρόταση ως αρχή για διαπολιτισμικές συνέχειες μέσα από την έρευνα και την αλληλεπίδραση. 

Μια συνάντηση και συνεργασία του τοπικού παράγοντα με το σύγχρονο ερευνητή και των επιστημονικών μεθοδολογικών εργαλείων προφορικής ιστορίας με τη βιωμένη εμπειρία του βουνού, σε μια εκλαϊκευμένη ερευνητική προσέγγιση δημόσιας ιστορίας. 

Το ολοκληρωμένο δελτίο στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς θα είναι σύντομα διαθέσιμο σε όλους στην ιστοσελίδα https://ayla.culture.gr/

Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη