Σημαντικά ευρήματα για την παρενόχληση στο χώρο εργασίας

Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη συμμετοχή πολιτών και εκπροσώπων κοινωνικών φορέων και υπηρεσιών του νησιού, η διαδικτυακή ημερίδα με θέμα «Παρενόχληση στο Χώρο Εργασίας» που υλοποίησε η Περιφέρεια Κρήτης-Περιφερειακό Παρατηρητήριο Κοινωνικής Ένταξης και Περιφερειακή Επιτροπή Ισότητας των Φύλων Κρήτης (ΠΕΠΙΣ Κρήτης), σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ) και τις Δημοτικές Επιτροπές Ισότητας Κρήτης (ΔΕΠΙΣ Κρήτης). 

Στην ημερίδα απηύθυναν χαιρετισμό η Γενική Γραμματέας Οικογενειακής και Δημογραφικής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, Γιάννα Χορμόβα, ο Περιφερειάρχης Κρήτης, Σταύρος Αρναουτάκης, η Επικεφαλής του Γραφείου Ισότητας της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας και Αναπληρώτρια Διοικήτρια του Γενικού Νοσοκομείου Αττικής «Αγία Βαρβάρα», Φωτεινή Βρύνα και ο Αντιπεριφερειάρχης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Πολιτικής και Πρόεδρος της ΠΕΠΙΣ Κρήτης, Λάμπρος Ν. Βαμβακάς.

Η κ. Χορμόβα εξήρε το έργο της ΠΕΠΙΣ Κρήτης και του Προέδρου της κ. Βαμβακά, τον οποίο όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, θεωρεί συνεργάτη της Γενικής Γραμματείας, επεσήμανε ότι το έργο αυτό αποτελεί υπόδειγμα και για τις υπόλοιπες ΠΕΠΙΣ της χώρας για την ουσιαστική προώθηση της ισότητας των φύλων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Επίσης, η κ. Χορμόβα αναφέρθηκε στα βασικά σημεία του νέου εργασιακού νομοσχεδίου που βρίσκεται υπό διαβούλευση, το οποίο προβλέπει την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου θεσμικά και διοικητικά υποστηριζόμενου πλαισίου για την αντιμετώπιση φαινομένων παρενόχλησης στην εργασία και την ουσιαστική υποστήριξη των θυμάτων. 

Ο Περιφερειάρχης, κ. Αρναουτάκης, αφού συνεχάρη τους διοργανωτές και όλους τους συμμετέχοντες για τις σημαντικές τους παρεμβάσεις, επεσήμανε ότι: «Οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών στη χώρα μας αποκάλυψαν μια σκληρή πραγματικότητα, με δεκάδες γυναίκες από το χώρο του αθλητισμού, της τέχνης, του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα  να αναμετρώνται με τον ίδιο τους τον εαυτό και να καταγγέλλουν φαινόμενα παρενόχλησης και βίας στην εργασία τους. Ως φορείς της Αυτοδιοίκησης, της πανεπιστημιακής έρευνας και της εργασίας οφείλουμε να συνάψουμε μια κοινωνική συμφωνία, η οποία θα εδράζεται στην από κοινού δέσμευσή μας ως προς την ανάληψη συντονισμένων και συνεργατικών δράσεων και την υλοποίηση ολοκληρωμένων πολιτικών για την εξάλειψη των έμφυλων στερεοτύπων, την ουσιαστική προώθηση της ισότητας των φύλων στην πράξη και τη δημιουργία ενός κόσμου της εργασίας απαλλαγμένου από κάθε μορφή κακοποίησης, εκφοβισμού και βίας. Σ’ αυτό το πλαίσιο, είναι σήμερα περισσότερο αναγκαία από ποτέ η ανάπτυξη διαύλων επικοινωνίας και σταθερών συνεργειών με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, με σκοπό την καταπολέμηση των φαινομένων αυτών και την ενίσχυση των μηχανισμών παρακολούθησης και αξιολόγησης της προόδου στα κρίσιμα αυτά κοινωνικά ζητήματα».

Η κ. Βρύνα, τόνισε ότι είναι κρίσιμο να αναγνωρισθεί η σοβαρότητα του φαινομένου της παρενόχλησης στο χώρο της εργασίας, το οποία έχει έντονα διαβρωτική και τοξική επίδραση στην ποιότητα της εργασίας και ιδιαίτερα δυσμενείς ή ακόμη και καταστροφικές συνέπειες για τους εργαζόμενους. Επίσης, εξέφρασε τη δέσμευσή εκ μέρους της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος ως προς την ανάπτυξη συνεργασιών με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, αλλά και ως προς τη στήριξη αντίστοιχων δράσεων στο μέλλον.

Από την πλευρά του ο κ. Βαμβακάς τόνισε ότι: «Τα γεγονότα και οι καταγγελίες που είδαν το φως της δημοσιότητας το προηγούμενο χρονικό διάστημα ανέδειξαν με τον πιο καταφανή τρόπο ότι η θυματοποίηση των εργαζομένων και οι κακοποιητικές συμπεριφορές, η βία και ο εκφοβισμός που υφίστανται ενυπάρχουν σε κάθε εργασιακό χώρο και συνιστούν κατάφορη παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποτελούν απειλή για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων και πλήττουν την αξιοπρέπεια, την προσωπικότητα και την ίδια τους την υπόσταση. Η κοινωνική ευαισθητοποίηση, η πληροφόρηση και η ενίσχυση της επίγνωσης σε σχέση με το φαινόμενο και τις μορφές της εργασιακής παρενόχλησης, αλλά και τους μηχανισμούς υποστήριξης και προστασίας των θυμάτων αποτελούν προϋπόθεση για την ανάπτυξη μιας οργανωσιακής κουλτούρας μηδενικής ανοχής σε οποιασδήποτε μορφή παρενόχλησης και τη δημιουργία ενός εργασιακού περιβάλλοντος, όπου θα επικρατεί ο αλληλοσεβασμός και η συναδελφική αλληλεγγύη και κάθε εργαζόμενος θα μπορεί να πραγματώνει το μέγιστο των δυνατοτήτων του».

Στο πρώτο μέρος της ημερίδας όπου παρουσιάστηκαν τοπικά θέματα παρενόχλησης στο χώρο εργασίας, συντόνισαν η Κατερίνα Βλασάκη, Κοινωνιολόγος και Προϊσταμένη του Αυτοτελούς Τμήματος του Περιφερειακού Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Ένταξης, η Βασιλική Πετούση, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και Μέλος της ΠΕΠΙΣ Κρήτης, ως εκπρόσωπος των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της Περιφέρειας Κρήτης και η Νικολέτα Σφακιανάκη, Δημοσιογράφος και μέλος της ΠΕΠΙΣ Κρήτης, εκπρόσωπος της Γενικής Γραμματείας. Αναλύθηκαν οι διαφορετικές διαστάσεις του φαινόμενου της παρενόχλησης στο χώρο εργασίας, η πολυπλοκότητά του και οι διαφορετικές προσεγγίσεις του. 

 

Πιο συγκεκριμένα, αναπτύχθηκε η διάσταση της ηθικής παρενόχλησης και οι προκλήσεις που βιώνουν οι εργαζόμενοι στην Κρήτη πριν και κατά την περίοδο της πανδημίας covid-19, με τη διεξαγωγή πρωτογενούς έρευνας, από την Επίκουρη Καθηγήτρια του ΕΛΜΕΠΑ, Μαρία Παπαδακάκη. Η ηθική παρενόχληση είναι μία ύπουλη και δυσδιάκριτη κακοποιητική συμπεριφορά (προσβολές, υποτιμητικά σχόλια, απομόνωση, ταπείνωση, κ.α.) που οι εργαζόμενοι που γίνονται αποδέκτες αυτής δεν μπορούν να αναγνωρίσουν. Λόγω της παρατεταμένης διάρκειάς της και της σταδιακής της κλιμάκωσης μπορεί να αναγκάσει τους εργαζόμενους ακόμη και να εγκαταλείψουν την εργασία τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι εργαζόμενοι πριν από την πανδημία (2019) πιο συχνά αναφέρουν συμπεριφορές όπως “Παρακολουθούν την απόδοση μου την ώρα που εργάζομαι” (63%), “Με επιφορτίζουν με υπερβολικές εργασίες που δε μπορώ εύκολα να διαχειριστώ” (44%), “Ασκούν άδικη κριτική στη δουλειά μου” (44%), “Μου συμπεριφέρονται με αγένεια” (44%). Μετά την εμφάνιση της πανδημίας (2021), οι συμμετέχοντες πιο συχνά αναφέρουν συμπεριφορές όπως: “Με επιφορτίζουν με υπερβολικές εργασίες που δε μπορώ εύκολα να διαχειριστώ” (20%), “Δε μου επιτρέπουν να απολαμβάνω τα νόμιμα δικαιώματα μου ως εργαζόμενος (16%), “Μου συμπεριφέρονται με αγένεια” (15%). 

 

Αναφορικά με την υγεία και την ασφάλεια των συμμετεχόντων,  2/5 περιγράφουν την υγεία τους μέτρια έως κακή, τόσο πριν, όσο και μετά την πανδημία. 1/4 αναφέρει μακρά απουσία από εργασία μετά την πανδημία, ενώ 1/5 είχε δηλώσει το ίδιο πριν από την πανδημία. 

 

Πιο ευάλωτοι σε συμπεριφορές παρενόχλησης βρέθηκαν να είναι οι νέοι σε ηλικία, οι άγαμοι και διαζευγμένοι, οι απόφοιτοι τεχνικών σχολών, οι εργαζόμενοι με σύμβαση ορισμένου χρόνου/έργου, οι έχοντες προϋπηρεσία μικρότερη των 5 ετών και οι απασχολούμενοι με ευέλικτα ωράρια εργασίας. Οι εργαζόμενοι που προσδιορίζουν την υγεία τους ως κακή, οι εργαζόμενοι που απουσιάζουν έως 25 ημέρες και οι εργαζόμενοι που αναφέρουν την εμπειρία τουλάχιστον ενός εργατικού ατυχήματος φαίνεται να υφίστανται περισσότερη παρενόχληση σε σχέση με τους υπόλοιπους. 

 

Συμπερασματικά, από τα παραπάνω προκύπτει ότι πριν από την πανδημία οι εργαζόμενοι δυσφορούσαν κυρίως με συμπεριφορές. Μετά την πανδημία, φαίνεται ότι οι εργαζόμενοι δυσφορούν με την ασάφεια στο αντικείμενο εργασίας τους, τον παράλογο όγκο της δουλειάς, τις παράλογες προθεσμίες, την έλλειψη εξοπλισμού και τις κακές συνθήκες απομακρυσμένης εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, μετά την εμφάνιση της πανδημίας φαίνεται να μειώνονται συμπεριφορές που στηρίζονται στη διαπροσωπική επαφή και σε άμεσες σωματικές ή λεκτικές απειλές ή χρήση ψυχολογικής. Ωστόσο μετά την εμφάνιση της πανδημίας φαίνεται να αυξάνονται οι συμπεριφορές συγκεκαλυμένης επιθετικότητας ή η δυσφορία των εργαζόμενων από τις συνέπειες της ανεπαρκούς οργάνωσης της εργασίας από την πλευρά του εργοδότη.

 

Ο Κωνσταντίνος Κουτρουμπής, Δικηγόρος, Υπεύθυνος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Συνταγματικών Ελευθεριών και μέλος της ΠΕΠΙΣ Κρήτης, ως εκπρόσωπος των δικηγορικών συλλόγων Κρήτης, ανέπτυξε το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα βάσει του οποίου μπορεί να καταγγελθεί η παρενόχληση στις διάφορες μορφές της. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου υπάρχει ένα πλέγμα διατάξεων, που διαπερνούν το Σύνταγμα, το αστικό και ποινικό δίκαιο, ενώ υπάρχει σημαντική νομολογία, σύμφωνα με την οποία προσβολή της προσωπικότητας συνιστούν για παράδειγμα: ο υπηρεσιακός υποβιβασμός του μισθωτού, η παράνομη απασχόληση του μισθωτού κατά τις Κυριακές χωρίς τη θέλησή του, η μονομερής αλλαγή της ειδικότητας του εργαζόμενου ή η ανάθεση αρμοδιοτήτων που είναι υποδεέστερες. 

 

Ο Πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου, Στέλιος Βοργιάς, αναφέρθηκε στα μεγάλα ποσοστά ανεργίας που εμφανίζει η Κρήτη, καθώς και σε νομικές ρυθμίσεις που αφορούν τις εργασιακές σχέσεις σε βάρος των εργαζομένων, οι οποίες εντείνουν το φαινόμενο της παρενόχλησης. Η ευαλωτότητα του εργαζόμενου απέναντι σε φαινόμενα παρενόχλησης ενισχύεται, σε συνθήκες αυξημένης ανεργίας και ευέλικτων σχέσεων εργασίας, ατομικών συμβάσεων εργασίας χωρίς συλλογική εκπροσώπηση και μαζικών απολύσεων. Τέτοια φαινόμενα, ανεργίας, μαζικών απολύσεων και χωρίς αποζημίωση, υπερωριών που δεν αμείβονται, ο εκβιασμός της απόλυσης λόγω ανεργίας στις επιχειρήσεις, συνιστούν εκφοβισμό. Περιστατικά παρενόχλησης, όπως σεξουαλικής μεταξύ εργαζόμενων ή από προϊσταμένους προς εργαζόμενους, έχουν αναφερθεί στο εργατικό κέντρο, ωστόσο δεν προχωράνε στη νομική διαδικασία της καταγγελίας γιατί υπάρχει ο φόβος του στιγματισμού, συχνά δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία και μάρτυρες, αλλά και να καταγγελθούν υπάρχει η πεποίθηση ότι δεν θα γίνει τίποτα γιατί η κοινωνία είναι συντηρητική. Συχνά η πίεση είναι τόσο μεγάλη, που τελικά οι εργαζόμενοι, θύματα παρενόχλησης, εγκαταλείπουν την εργασία τους. Το εργατικό κέντρο διαμεσολαβεί στη στήριξη των εργαζόμενων, ωστόσο θα πρέπει να υπάρξουν πολιτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπισης των φαινομένων εκφοβισμού που αναφέρθηκαν και να ενισχυθεί ο ελεγκτικός μηχανισμός μέσω του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ). 

 

Στα πλαίσια της ημερίδας αναλύθηκε, επίσης η διαδικασία της καταγγελίας και οι τρόποι αντιμετώπισης περιστατικών από το ΣΕΠΕ, από τον Αναστάσιο Σκούρα, Επιθεωρητή Εργασίας του ΣΕΠΕ Ηρακλείου. Ανάμεσα στις αρμοδιότητες του ΣΕΠΕ σε ζητήματα παρενόχλησης στο χώρο εργασίας είναι η ενημέρωση των εργαζομένων και εργοδοτών σχετικά με τα πιο αποτελεσματικά μέσα συμμόρφωσης με τις ισχύουσες διατάξεις, ο έλεγχος της εφαρμογής της ίσης μεταχείρισης και η παροχή συμβουλών προς τους εργοδότες και τους εργαζόμενους, η εποπτεία και ο έλεγχος της εφαρμογής της εργατικής νομοθεσίας και η ενημέρωση του Συνηγόρου του Πολίτη. Στο πλαίσιο αυτό παρέχεται οργανωμένος τρόπος παρέμβασης κατόπιν καταγγελίας από τον εργαζόμενο ή το σωματείο ή και κατόπιν ανώνυμης καταγγελίας. Υπάρχει επίσης οργανωμένη διαδικασία εργατικής διαφοράς χωρίς έξοδα για τους εργαζόμενους και δυνατότητα επιβολής κυρώσεων και προστίμου. 

 

Από το Μάνο Πετράκη, Σύμβουλο του Δικτύου Υπηρεσιών Πληροφόρησης και Συμβουλευτικής Εργαζομένων και Ανέργων του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, παρουσιάστηκαν οι μορφές εργασιακής παρενόχλησης, οι παράγοντες που ευνοούν  την εκδήλωση των κακοποιητικών πρακτικών, καθώς και οι μορφές αντίδρασης των θυμάτων. Ιδιαίτερα τονίστηκε η σχέση εργασιακού εκφοβισμού και οργάνωσης της εργασίας. Σημειώθηκαν ότι: α. «η ευελιξία στην απασχόληση», ως κυρίαρχη μορφή εργασιακής σχέσης, σε συνδυασμό με την απειλή της ανεργίας ευνοούν την παρενόχληση στην εργασία, ενώ, ταυτόχρονα, η  ανάγκη διατήρησης της θέσης εργασίας συμβάλει στην ανοχή των θυμάτων απέναντι σε παρενοχλητικές πρακτικές, β. η παρενοχλητική συμπεριφορά, αποτελεί έκφραση εξουσίας στο χώρο εργασίας, που απορρέει από τη σύνδεση επαγγελματικής ειδικότητας, κοινωνικού φύλου και κύρους των επαγγελμάτων, γ. ο εκφοβισμός αποτελεί μια καλά κρυμμένη πρακτική, που βασίζεται σε παγιωμένες έμφυλες αντιλήψεις και πολιτισμικές πρακτικές, με αποτέλεσμα το θύμα να δυσκολεύεται να τις εντοπίσει και να τις κατονομάσει, δ. η ανάγκη ανάπτυξης δικτύων συνεργασίας μεταξύ εξειδικευμένων δομών υποστήριξης εργαζομένων και ανέργων, εκπροσώπων των εργαζομένων και υπηρεσιών της αυτοδιοίκησης με σκοπό την υποστήριξη και ενδυνάμωση του εργατικού δυναμικού στην Περιφέρεια Κρήτης. 

 

Αναφορικά με τις πρακτικές αντιμετώπισης του φαινομένου της σεξουαλικής παρενόχλησης από την φεμινιστική οπτική και την οπτική της ψυχολογικής παρέμβασης, τις οποίες παρουσίασε η Κατερίνα Κονιδάκη, Ψυχολόγος του Συμβουλευτικού Κέντρου Γυναικών Ηρακλείου, σημειώθηκε η σημαντικότητα της ενδυνάμωσης των γυναικών στην αντιμετώπιση φαινομένων παρενόχλησης. Επισημάνθηκε ότι είναι σημαντικό οι γυναίκες να περιέλθουν σε υγιή ψυχική κατάσταση και να αναγνωρίσουν τι τους συμβαίνει, ώστε στη συνέχεια να διασφαλισθεί η νομική τους υποστήριξη και να ενισχυθεί η κοινωνική και οικονομική τους ένταξη. 

 

Στο δεύτερο μέρος της ημερίδας, πραγματοποιήθηκε Στρογγυλό Τραπέζι, με τη συμμετοχή των Προέδρων και Μελών των ΔΕΠΙΣ Κρήτης, όπου κατατέθηκαν προτάσεις και ανταλλάχθηκαν βέλτιστες πρακτικές αναφορικά με την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την αντιμετώπιση του φαινομένου της παρενόχλησης στο χώρο της εργασίας. Το συντονισμό του Στρογγυλού Τραπεζιού είχαν η Πρόεδρος της ΔΕΠΙΣ Ηρακλείου και Αντιδήμαρχος Κοινωνικών Υπηρεσιών του Δήμου Ηρακλείου, Ρένα Παπαδάκη-Σκαλίδη και ο Αντιπεριφερειάρχης, Λάμπρος Ν. Βαμβακάς. Εκ μέρους όλων των συμμετεχόντων αναδείχθηκε η σημασία της συνένωσης δυνάμεων και γνώσεων, της ανάπτυξης σταθερών συνεργασιών και της δικτύωσης μεταξύ όλων των φορέων και υπηρεσιών του νησιού για την προώθηση των ζητημάτων της ισότητας σε όλα τα επίπεδα και τη βελτίωση της ποιότητας της εργασίας στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Επίσης, εκ μέρους του Αντιπεριφερειάρχη, Λάμπρου Ν. Βαμβακά, παρουσιάστηκαν οι επιμέρους δράσεις και τα παραδοτέα του Έργου «Δράσεις για την Προώθηση της Ισότητας των Φύλων 2018-2020», μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, «ο Οδηγός για την Παρενόχληση στο χώρο εργασίας για Εργαζόμενους και Επιχειρήσεις» και η ιστοσελίδα «Παρενόχληση στο Χώρο Εργασίας» (http://moodle.seyp.teicrete.gr/workers-support/el/info/ ), που αναπτύχθηκαν από το ΕΛΜΕΠΑ.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε το βίντεο της ημερίδας στο κανάλι της Περιφέρειας Κρήτης στο youtube: 

https://www.youtube.com/watch?v=7samcD2Z2Tw