Με επιτυχία η εκδήλωση της Τ.Ε Ηρακλείου του ΚΚΕ στην πλατεία της Αγ. Βαρβάρας στα Καμίνια με θέμα «Οι γυναίκες στην πρώτη γραμμή της ταξικής πάλης την περίοδο 1946-49. Η αλύγιστη στάση στα στρατοδικεία και τα εκτελεστικά αποσπάσματα. Η περίπτωση των Βαγγελιώ Φωτιάδου και Βαγγελιώ Αρμενάκη.»
Το Σάββατο, 9 Ιούλη, πραγματοποιήθηκε με επιτυχία εκδήλωση της Τ.Ε Ηρακλείου του ΚΚΕ, στην πλατεία της Αγ. Βαρβάρας στα Καμίνια με θέμα: «Οι γυναίκες στην πρώτη γραμμή της ταξικής πάλης την περίοδο 1946-49. Η αλύγιστη στάση στα στρατοδικεία και τα εκτελεστικά αποσπάσματα. Η περίπτωση των Βαγγελιώ Φωτιάδου και Βαγγελιώ Αρμενάκη». η εκδήλωση είναι ενταγμένη στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τον εορτασμό των 70 χρόνων από την ίδρυση του ΔΣΕ.
Την κεντρική ομιλία πραγματοποίησε ο Κατερίνα Μπακέλα, μέλος του Τ.Γ Ηρακλείου του ΚΚΕ, η οποία τόνισε μεταξύ άλλων:
«Τιμάμε σήμερα όλους όσους δεν λύγισαν στα στρατοδικεία και τα εκτελεστικά αποσπάσματα και πέθαναν φωνάζοντας το όνομα του Κόμματος. Όλους όσους με το όπλο στο χέρι έσωσαν την τιμή του λαού της Κρήτης και του ΚΚΕ. Εκείνους και εκείνες που πολέμησαν ηρωικά σε όλα τα βουνά, τις πόλεις και τα χωριά της Κρήτης.
Μπροστά σε αυτές τις εκδηλώσεις προς τιμήν των 100χρόνων του ΚΚΕ, αποτελεί χρέος και καθήκον μας να αναδείξουμε την τεράστια προσφορά των χιλιάδων αγωνιστών του λαού μας, οι οποίοι κάτω από σκληρές συνθήκες, παρά τα μαρτύρια, κράτησαν ψηλά τη σημαία του κόμματος για τη λευτεριά, την προκοπή του λαού, το σοσιαλισμό - κομμουνισμό.
(…)Την περίοδο μετά την απελευθέρωση και στην Κρήτη, όπως ήταν αναμενόμενο, η τρομοκρατία και η ωμή βία του αστικού κράτους απέναντι στους κομμουνιστές και τους λαϊκούς αγωνιστές του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, εκδηλώθηκε έντονα.
Τα πρώτα δείγματα γραφής είχαν φανεί ήδη τις πρώτες μέρες τις απελευθέρωσης από τα ναζιστικά στρατεύματα καθώς στις 13 Οκτώβρη του 1944 στο Ηράκλειο έγινε η απόπειρα δολοφονίας του καπετάνιου του ΕΛΑΣ Γιάννη Ποδιά από ΕΟΚίτη του Μπαντουβά. Στη συνέχεια ακολούθησε στις 29 Γενάρη 1945 η επίθεση της ΕΟΚ του Μπαντουβά στα γραφεία του ΕΑΜ στο Ηράκλειο, με δεκάδες νεκρούς και τραυματίες, η οποία όμως αποτράπηκε.
Οι τρομοκρατία κλιμακώθηκε με συνεχείς συλλήψεις και δολοφονίες κομμουνιστών και αγωνιστών σε όλη τη Κρήτη και το 1946, ιδίως μετά τις εκλογές στις 31 Μάρτη και το δημοψήφισμα της 1 Σεπτέμβρη, όπου σημειώθηκαν πολύ υψηλά ποσοστά αποχής και «όχι» στην επιστροφή του βασιλιά αντίστοιχα. Το λαϊκό κίνημα δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια και αντέταξε την οργανωμένη μαζική πάλη της εργατικής τάξης και του λαού απαντώντας με απεργίες και μαζικές διαδηλώσεις ενώ οι πρώτοι καταδιωκόμενοι αντάρτες του ΕΛΑΣ και άλλα πολιτικά στελέχη εμφανίζονται και στα βουνά της Κρήτης.
Η ίδρυση του ΔΣΕ, τον Οκτώβρη του 1946, ήρθε ως ανάγκη οργάνωσης της αντεπίθεση του λαού απέναντι στην όξυνση της ταξικής πάλης, η οποία εκφραζόταν με την ταυτόχρονη καταστολή των εργατικών αγώνων αλλά και τις φυλακίσεις, εκτοπίσεις και εκτελέσεις κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών.
(…)Τέτοιοι ήταν και οι 60 περίπου σκαπανείς στρατιώτες που απέδρασαν από το στρατόπεδο του Αγίου Νικολάου, στις 20 Απρίλη του 1947 κάτω από την απειλή πως θα τους μετέφεραν στην Μακρόνησο καθώς και των καθημερινών περιστατικών βίας και τρομοκρατίας. Τέτοιοι ήταν και οι καταδιωκόμενοι αγωνιστές που αποτελούσαν ομάδα με επικεφαλής το Γιάννη Ποδιά και παρέλαβε τους σκαπανείς, μετά την απόδραση, στα Λασιθιώτικα βουνά.
(…)Παρά τη σύντομη διάρκεια, περίπου 2,5 μήνες, που είχε η δράση του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης, χαρακτηρίζεται από ηρωισμό και ορισμένες επιτυχίες που συνέβαλαν να ανατραπεί ένα τμήμα της αστικής προπαγάνδας της εποχής αλλά και οι αυταπάτες που υπήρχαν για τη δυνατότητα αποφυγής του εμφυλίου πολέμου στην Κρήτη.
Συνολικά, από το 1946 ως το 1949 ο αγώνας του ΔΣΕ αποτέλεσε την κορυφαία εκδήλωση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον εικοστό αιώνα. Με την τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ εκδηλωνόταν το μεγαλείο της θυσίας και της πίστης στην τελική νίκη του λαού.
Ο ΔΣΕ εξέφραζε τα συμφέροντα της συντριπτικής πλειονότητας του πληθυσμού, ενάντια στα συμφέροντα των εκμεταλλευτών και καταπιεστών τους. Εξέφραζε τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και σύμμαχων δυνάμεών της: της εξαθλιωμένης αγροτιάς και των φτωχών αυτοαπασχολούμενων στρωμάτων των πόλεων.
(…) Ο ΔΣΕ απέδειξε όμως ότι τα λάθη του ΚΚΕ δεν οφείλονταν σε πρόθεση συμβιβασμού και ενσωμάτωσης. Είναι η πιο τρανή απόδειξη ότι οι κοινωνικές αντιθέσεις δεν χωράνε στα ιδεολογήματα της λεγόμενης «εθνικής ομοψυχίας» και της κατάργησης των ταξικών διαχωριστικών γραμμών.
Ο ΔΣΕ έσωσε την τιμή του λαού και του ΚΚΕ.
Μπροστά στην ίδρυση του ΔΣΕ, βέβαια, το αστικό κράτος παίρνει τα μέτρα του. Το όργιο βίας και τρομοκρατίας της αστικής τάξης ξέσπα και στο Ηράκλειο καθώς και σε όλη την Κρήτη. Σε αυτό πολύτιμοι «συνεργάτες» αποτέλεσαν οι παρακρατικές συμμορίες του Μπαντουβά, του Γύπαρη, του Κυριαζή κ.α
Παράλληλα για να εδραιώσει την κυριαρχία του στην περιοχή του Ηρακλείου, εκτός τις παρακρατικές ομάδες, το αστικό κράτος και παρακράτος εγκαινίασε σαν χώρο κράτησης και βασανισμού των αντιφρονούντων, τους στάβλους του Μπαντουβά. Οι Στάβλοι του Μπαντουβά χαρακτηρίστηκαν ως η Μακρόνησος της Κρήτης. Εκεί δολοφονήθηκε πληθώρα λαϊκών αγωνιστών όπως ο Γιάννης Ρουκουνάκης, η Μαρία Λιουδάκη, η Μαρία Δρανδάκη κα.
Την ώρα που η δράση του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης ήταν σε εξέλιξη, από τους πρώτους κιόλας μήνες του 1947, στο Ηράκλειο, είχαν ξεκινήσει μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις σε πολλούς κλάδους, με χαρακτηριστικότερες αυτές των εργαζομένων στα βυρσοδεψεία και το Μάη στους τσαγκάρηδες.
Την ώρα που ο λαός διεκδικούσε ψωμί και δουλειά και ο Δημοκρατικός Στρατός μάχονταν στην Ανατολική Κρήτη, η αστική τάξη απαντά με καταστολή, βασανισμούς, δολοφονίες και εκτελέσεις.
Επιπλέον, ήδη από τις 29/4 με βασιλικό διάταγμα επεκτείνονται τα έκτακτα μέτρα με βάση το Γ’ ψήφισμα και στην Κρήτη. Ενώ, το έκτακτο στρατοδικείο λειτουργούσε στο Ηράκλειο με βασιλικό διάταγμα, από τις 8/5/1947 και καθ’ όλη τη διάρκεια του εμφυλίου. Η σύνθεση του στρατοδικείου ήταν: πρόεδρος ο ταγματάρχης δικαστικού Ρολώγης από το Ρέθυμνο, βασιλικό επίτροπος ο αντιεισαγγελέας Κόλλιας και εισηγητής ο Πρωτοδίκης Καπετανάκος.
«Συνήθης» τόπος εκτέλεσης πολιτικών κρατούμενων καταδικασμένων σε θάνατο στο Ηράκλειο ήταν στο παλαιό νεκροταφείο, στην θέση Στόμιο, όπου παλαιότερα θάβονταν οι μη μουσουλμάνοι, πολύ κοντά στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα πλάι στο γήπεδο του ΟΦΗ. Ένα μέρος έχει διασωθεί και αποτελεί σήμερα το αρμένικο νεκροταφείο. Σε αυτό το σημείο εκτελέστηκαν μετά από απόφαση του στρατοδικείου πολλοί κομμουνιστές και λαϊκοί αγωνιστές.
Στη θέση Στόμιο εκτελέστηκε πρώτος ο Χρ.Κωσταρέλος στις 26 Ιούνη του 1947, αποδράσαντας σκαπανέας από το στρατόπεδο του Αγ. Νικολάου, καταδικασμένος 2 φορές σε θάνατο με την αρ.1/1947 απόφαση του Έκτακτου Στρατοδικείου Ηρακλείου
Την ώρα που οι μαχητές του ΔΣΕ έδιναν στην Κρήτη τις άνισες μάχες τους, η ηρωική δράση των λαϊκών αγωνιστών συνεχίζεται αταλάντευτα όλη τη διάρκεια των μαχών αλλά και μετά με τις οργανώσεις του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ να πρωτοστατούν και να αποτελούν φάρο στις διεκδικήσεις του ηρακλειώτικου λαού. Για την πλατιά ενημέρωση και την οργάνωση των διεκδικήσεων του λαού πάλευαν και οι δύο νέες κοπέλες Βαγγελιώ Φωτιάδου και Βαγγελιώ Αρμενάκη, και οι δύο στελέχη της ΕΠΟΝ γαλουχημένες και διαπαιδαγωγημένες με τη φλόγα και τα ιδανικά του αγώνα για ένα καλύτερο αύριο για τη γενιά τους, και για τον τόπο τους που ο λαός θα είναι πια αφέντης.
Πίσω από τα μαχητικό τους πρόσωπο δεν πρέπει να παραβλέψει κανείς το νεαρό της ηλικίας τους, 16 και 18 χρονών, αλλά και το γεγονός πως ήταν γυναίκες, με συγκεκριμένη θέση και ρόλο στην αστική κοινωνία εκείνη την εποχή. Γεγονότα που αναδεικνύουν ακόμα περισσότερο την θυσία τους.
Οι 2 επονίτισσες συνελήφθησαν, με βάση μαρτυρίες, μετά από προδοσία στις 10 Μαρτίου 1948 ενώ μοίραζαν μια προκήρυξη που παραλλήλιζε την 25ηΜαρτίου με την αντίσταση της απελευθέρωσης των κατακτητών.
Στις 14 Μάιου του 1948 ανακοινώθηκε η παραπομπή για δίκη στις 28 Μαΐου στο έκτακτο Στρατοδικείο 26 κατηγορουμένων, με πρώτα τα ονόματα των δύο Βαγγελιών. Όλοι κατηγορούνταν ότι τους πρώτους μήνες του 1948 εκτύπωναν και διένεμαν την επαναστατικού περιεχομένου εφημερίδα «Ελεύθερη Κρήτη» και τις προκηρύξεις με τίτλο «Μπροστά στο Νέο Εικοσιένα».
Από τους 26 καταδικάστηκαν σε θάνατο οι 5. Ήταν η Βαγγελιώ Αρμενάκη και η Βαγγελιώ Φωτιάδου, ο Ιωάννης Ψαριανός, ο Ιωσήφ Παπαδοπεράκης και ο Νίκος Μπετεινάκης.
(…)Τον Ιούνη του 1948, και ενώ στην ουσία η οργανωμένη δράση του ΔΣΕ σε όλη την Κρήτη έχει τελειώσει, το αστικό κράτος στρέφει τα πυρά του στη αποκάλυψη και διάλυση των παράνομων οργανώσεων των ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΕΠΟΝ. Από αυτά δεν ξεφεύγουν ούτε νέα παιδιά, νέες κοπέλες που πάλευαν για μία καλύτερη ζωή. Αυτό είναι το πραγματικό πρόσωπο του αστικού κράτους όταν οξύνεται σε τέτοιο βαθμό, όπως εκείνη την εποχή, η ταξική πάλη.
Την 5η Ιουνίου 1948, στις 4.45 το πρωί, έγινε η εκτέλεση και των πέντε κατηγορουμένων στο χώρο δίπλα στο παλαιό Νεκροταφείο. Οι δύο Βαγγελιές πριν την εκτέλεσή τους αγκαλιάστηκαν και φώναξαν: «Ζήτω ο Δημοκρατικός Στρατός». Αρνήθηκαν να τους δέσουν τα μάτια.
Στις 2 Ιούλη του 1948 πραγματοποιήθηκε η δίκη στο εκτ.στρατοδικείο Ηρακλείου των Νίκου Σαμαρείτη, Αλέξανδρου Καζεπίδη, Σφακιανάκη Αριστείδη, Γιώργου Καλαιτζάκη και Κώστα Τζιλβέ. Ο Νίκος Σαμαρείτης ήταν μέλος του ΚΚΕ από την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας, με σημαντική δράση κατά τη Μάχη της Κρήτης και την περίοδο της δράση του ΕΛΑΣ. Αναλαμβάνει στελεχικές ευθύνες μετά την απελευθέρωση και στην συνέχεια υπεύθυνος της Μαζικής Λαϊκής Αυτοάμυνας στο νομό Ηράκλειου. Είχε την ευθύνη της επιτροπής που οργάνωνε την έξοδο στο βουνό των καταδιωκόμενων αγωνιστών του Ηράκλειου την περίοδο 1947-1948. Συνελήφθη στις 29 Απρίλη του 1948 στη Γέργερη.
Την Πέμπτη 8 Ιούλη του 1948 στις 5:10 το πρωί στο παλαιό νεκροταφείο πραγματοποιήθηκε η εκτέλεση Νίκου Σαμαρείτη και των 3 σφων του. Πέθανε φωνάζοντας «Ζήτω το ΚΚΕ».
(…)Η δράση και η πείρα αυτής της περιόδου αυτής αποτελεί σημαντική παρακαταθήκη για τις νεότερες γενιές κομμουνιστών. Πείρα που υπογραμμίζει την με κάθε κόστος ύπαρξη και δράση Κομματικών Οργανώσεων του επαναστατικού Κόμματος της εργατικής τάξης, ως αναντικατάστατη προϋπόθεση για την επιτυχημένη διεξαγωγή της δράσης των κομμουνιστών κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.
Πείρα που αναδεικνύει την ικανότητα των κομμουνιστών κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες, τον πλέον αρνητικό συσχετισμό, να οικοδομούν το Κόμμα και να πλαταίνουν την πολιτική επιρροή του μέσα στην εργατική τάξη, τη νεολαία, το λαό.
Ποιο ήταν εκείνο που τροφοδότησε με τόση δύναμη χιλιάδες και χιλιάδες Μπελογιάννηδες ώστε να αντιμετωπίσουν με τόση περιφρόνηση το θάνατο στην 100χρονη ιστορία του Κόμματος μας; Χωρίς αμφιβολία ήταν το όραμα για μια κοινωνία απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, μια κοινωνία αληθινής ελευθερίας. Ήταν η πίστη ότι αυτά θα γίνουν πραγματικότητα.
(…)Σήμερα στις νέες γενιές αγωνιστών δεν μπαίνουν διλήμματα όπως «δήλωση ή τη ζωή σου». Όμως καθημερινά μπροστά σε κάθε αγωνιστή μπαίνουν δεκάδες άλλα όπως: αντέχεις να συνεχίσεις ένα δύσκολο δρόμο που σε κάποια φάση της ζωής σου επέλεξες, αξίζει να διακινδυνεύσεις τη δουλειά σου και άλλα πολλά. Άλλωστε το κάθε βήμα, η κάθε επιλογή ενός αγωνιστή τον φέρνει μπροστά σε νέα διλήμματα που είναι και ατομική του ευθύνη να τα προσπεράσει.
(…) Το ΚΚΕ δεν μπορούν να το βάλουν στο χέρι!
Σήμερα είμαστε ακόμα πιο δυνατοί!
Έχουμε ακατανίκητα όπλα.
Είναι η Ιστορία μας, τα κοσμοϊστορικά επιτεύγματα της ταξικής πάλης στον 20ό αιώνα, η μεγάλη προσφορά του ΚΚΕ, η αντοχή του, οι αγωνιστικές του παραδόσεις, ο ηρωισμός, η αυτοθυσία, η ανιδιοτέλεια, οι θυσίες των μελών και στελεχών του. Τα όπλα αυτά, μαζί με τη θεωρία μας και την επεξεργασμένη στρατηγική του Κόμματος, είναι η μεγάλη μας υπεροχή απέναντι στην αστική τάξη καθώς και στους κάθε λογής ιδεολογικούς μας πολέμιους.
(…)Εμείς την απόφασή μας την έχουμε πάρει: να γίνουμε πραγματικά Κόμμα παντός καιρού για τη νικηφόρα προοπτική της ίδιας της ταξικής πάλης προς όφελος της εργατικής τάξης, του λαού και της νεολαίας!
Τιμή και δόξα στα 100 χρόνια του ΚΚΕ!
Θα νικήσουμε!!
Στο δεύτερο μέρος, παρουσιάστηκε μουσικοθεατρικό αφιέρωμα αφιερωμένο στις 2 ΕΠΟΝίτισσες, Βαγγελιώ Αρμενάκη και Βαγγελιώ Φωτιάδη, και η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με κατάθεση στεφάνων κοντά στην θέση Στόμιο, παρά του σημερινού αρμένικου νεκροταφείου, σημείο εκτέλεσης των καταδικασθέντων σε θάνατο από το έκτακτο στρατοδικείο Ηρακλείου.
