Ο ιός της τομάτας απειλεί την παραγωγή - Τι πρέπει να κάνουν οι καλλιεργητές

Από το τμήμα Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού ελέγχου της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας της  Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνης ανακοινώνονται τα εξής , όσον αφορά την  εμφάνιση του επιβλαβούς οργανισμού καραντίνας  ToBRFV (Ιός της καστανής ρυτίδωσης   της τομάτας) 

 1.Ο ιός αυτός περιλαμβάνεται στη λίστα επιφυλακής (alert list) του Ευρωπαϊκού και Μεσογειακού Οργανισμού Προστασίας Φυτών (EPPO) και αποτελεί αναδυόμενο κίνδυνο μεγάλης σημασίας κυρίως για την καλλιέργεια της τομάτας και της πιπεριάς και μεταδίδεται με την επαφή (μολυσμένα χέρια, εργαλεία, ρούχα αλλά και από φυτό σε φυτό), το μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό και πιθανόν με τον μολυσμένο σπόρο. Οι βομβίνοι (Bombus terrestris) μπορούν επίσης να μεταδώσουν τον ιό κατά τη διάρκεια της γονιμοποίησης των φυτών. 

Ο Ιός της καστανής ρυτίδωσης των καρπών τομάτας για πρώτη φορά διαπιστώθηκε στο Ισραήλ το 2014. Έκτοτε διαπιστώθηκε στην Ιορδανία, Γερμανία, Ιταλία, Καλιφόρνια, στις ΗΠΑ, Σαουδική Αραβία,Τουρκία, Μεξικό. Τον Σεπτέμβριο του 2019 διαπιστώθηκε στην Ελλάδα, σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια τομάτας στην Κρήτη. Στις 14-11-2019 και 12-12-2019 διαπιστώθηκε σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια στην ΠΕ Χανίων. Στις 7-11-2019 και 4-2-2020 διαπιστώθηκε σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια στο Ν. Μεσσηνίας. Πρόσφατα γνωστοποιήθηκε η εμφάνιση του παραπάνω οργανισμού σε περιοχές της Ισπανίας(Αλμερία περιφέρειας Ανδαλουσίας) και της Γαλλίας (περιοχή Μπουρ-μπλάν του Ν. Φινιστέρ). 

 Ο Ιός ToBRFV ανήκει στο γένος Τοbamovirus το οποίο περιλαμβάνει γνωστούς ιούς όπως είναι ο ιός του μωσαϊκού του καπνού (TMV) και ο ιός του μωσαϊκού της τομάτας (ToMV). Ο Ιός μεταδίδεται μηχανικά με την επαφή μεταξύ των φυτών, με τις καλλιεργητικές φροντίδες των εργαζομένων (μολυσμένα εργαλεία, ρούχα προσωπικού), με το μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό (φυτωριακό υλικό, σπόρο), με τα έντομα (μεταφορά γύρης με βομβίνους-Bombus terrestris). Βασική εστία μόλυνσης είναι το έδαφος όταν παραμείνουν σε αυτό μολυσμένα φυτικά υπολείμματα. Στις υπό κάλυψη καλλιέργειες τα σωματίδια του ιού διατηρούνται επί των κατασκευών και στη συνέχεια μεταφέρονται με διάφορους τρόπους στα φυτά και εξαπλώνεται με τις καλλιεργητικές εργασίες ( δέσιμο, ξεβλάστημα, συλλογή κλάδευμα, κλπ)  

Οι κύριοι ξενιστές του Ιού είναι η Τομάτα και η Πιπεριά. Με τεχνητές μολύνσεις προσβάλει τον καπνό. Άλλοι ξενιστές είναι τα ζιζάνια όπως τα chenopodiastrum murale και solanum nigrum(αγριοντοματιά ή στύφνος), τα οποία προσβάλλονται από τον Ιό και αποτελούν φορείς αυτού. 

 Τα συμπτώματα εμφανίζονται στα φύλλα, τα στελέχη και στους καρπούς. 

Τα συμπτώματα στα φύλλα περιλαμβάνουν χλώρωση, μωσαϊκό, κατσάρωμα, παραμόρφωση του ελάσματος και περιστασιακά στένωση. Νεκρωτικές κηλίδες μπορεί να εμφανιστούν στους ποδίσκους, μίσχους και κάλυκες. 

Στους καρπούς εμφανίζονται καστανοί ή κίτρινοι δακτύλιοι, καστανές περιοχές και ρυτίδωση. Επίσης παρατηρούνται παραμορφώσεις και ανομοιόμορφη ωρίμανση των καρπών. Τα συμπτώματα αυτά καθιστούν τους καρπούς της τομάτας μη εμπορεύσιμους. 

Τα ασθενή φυτά παρουσιάζουν μειωμένη ανθοφορία και καρπόδεση. Η μείωση κυμαίνεται από 30 έως 70%. 

Στην πιπεριά εμφανίζονται κίτρινες κηλίδες και μωσαϊκό στα φύλλα, καθώς και παραμόρφωση του ελάσματος των φύλλων. Οι καρποί της πιπεριάς εμφανίζουν παραμορφώσεις, ανομοιόμορφο χρωματισμό με κίτρινες και καστανές περιοχές και πράσινες ραβδώσεις. 

2. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Μόνιμη Επιτροπή Υγείας των Φυτών (ScoPaff) κατά την συνεδρίαση της, Ιούλιος 2019, έλαβε Απόφαση(2019/1615/ΕΕ) για τα επίσημα μέτρα με σκοπό την αποφυγή της εισόδου και τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού ToBRFV στον Ενωσιακό χώρο. Η συγκεκριμένη Απόφαση τέθηκε σε ισχύ από 01/11/2019. Βασικά σημεία της απόφασης αποτελούν:

• η υποχρέωση των Κρατών μελών για την πραγματοποίηση ετήσιων επισκοπήσεων στην επικράτεια τους για τον εν λόγω επιβλαβή οργανισμό καραντίνας,

• η υποχρέωση των διακινούμενων φυτών και σπόρων τομάτας και πιπεριάς  εντός της Κοινότητας να συνοδεύονται από φυτοϋγειονομικό διαβατήριο και να ελέγχονται και για τον ToBRFV.

• Η υποχρέωση των εισαγόμενων στην Ευρωπαϊκή Ένωση φυτών και σπόρων τομάτας και πιπεριάς να συνοδεύονται από Πιστοποιητικό Φυτοϋγείας, που να καλύπτει τις απαιτήσεις τις Ένωσης και για τον ιό ToBRFV.

3. Δεν υπάρχουν θεραπευτικά μέτρα στα προσβεβλημένα φυτά. Στους καλλιεργητές τομάτας, προκειμένου να περιορίσουν τις απώλειες στις καλλιέργειες τους και να εκριζώσουν τον ιό ToBRFV, συστήνονται τα κάτωθι  προληπτικά μέτρα:

• Χρησιμοποίηση υγιούς σπόρου.
• Συστηματικός έλεγχος των σπορείων και απομάκρυνση / καταστροφή των φυταρίων που τυχόν έχουν προσβληθεί ή εμφανίζουν ύποπτα συμπτώματα.
• Χρησιμοποίηση υγιών φυταρίων για φύτευση.
• Έλεγχος κατά διαστήματα των φυτών, μετά την μεταφύτευση τους στον αγρό ή το θερμοκήπιο, και απομάκρυνση / καταστροφή όσων εμφανίζουν συμπτώματα ίωσης.
• Συχνή απολύμανση εργαλείων με εμβάπτιση σε διάλυμα χλωρίνης περιεκτικότητας 0.5% άλλα απολυμαντικά  
• Πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και ξέπλυμα με άφθονο νερό πριν από κάθε  χειρισμό των φυτών.
• Χρησιμοποίηση παπουτσιών, φόρμας και γαντιών μιας χρήσης από τους εργαζόμενους που εκτελούν τις διάφορες καλλιεργητικές εργασίες και αλλαγή αυτών μεταξύ διαφορετικών εγκαταστάσεων. Αποφυγή επαφής των υγιών φυτών με τα χέρια που έχουν έρθει σε επαφή με ασθενή φυτά (εκρίζωση, δέσιμο, κλάδεμα, κλπ), εκτός αν τα χέρια έχουν προηγουμένως πλυθεί καλά.
• Καλό πλύσιμο όλων των επιφανειών, δίσκων, κλπ, εντός των θερμοκηπίων μεταξύ των μεταφυτεύσεων / φυτεύσεων.
• Μείωση κατά το δυνατόν της μετακίνησης των εργατών μεταξύ των διαφόρων τομέων της επιχείρησης.
• Αφαίρεση ζιζανίων στους χώρους πέριξ των θερμοκηπίων.
• Μέριμνα για απομάκρυνση και καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας καθώς και απολύμανσης των χώρων του θερμοκηπίου.
• Ύπαρξη ταπέτων με απολυμαντικό στην είσοδο των θερμοκηπίων.

Σύμφωνα με την ισχύουσα φυτοϋγειονομική νομοθεσία ( άρθρο 7 του Π.Δ.365/2002-ΦΕΚ 307Α) οι υπόχρεοι οφείλουν να γνωστοποιούν στην αρμόδια αρχή (Τμήμα Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού ελέγχου της ΔΑΟΚ ΠΕ Ρεθύμνης) οποιαδήποτε ασυνήθιστη εμφάνιση επιβλαβών οργανισμών ή συμπτωμάτων.