Η μεγάλη παρουσία ενδημικών φυτών στην Κρήτη είναι γνωστή εδώ και χρόνια. Τελευταία καταγράφεται χάρις στη δουλειά επιστημόνων του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς κ.ά. ένας σοβαρός αριθμός ενδημικών ειδών πανίδας.
Πέρα από το αγρίμι και τον γυπαετό υπάρχουν δεκάδες άλλα είδη, μικρά σε μέγεθος και δύσκολα εντοπίσιμα από τον άνθρωπο που ζουν αποκλειστικά στην Κρήτη και στα Λευκά Ορη ιδιαίτερα.
Οπως μας εξηγεί ο κ. Δημήτρης Κοντάκος δασολόγος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς τα ποσοστά ενδημισμού στην Κρήτη «είναι από τα υψηλότερα στη Μεσόγειο ίσως και και το πιο υψηλό. Αυτό οφείλεται στο ότι η Κρήτη έχει απομονωθεί εδώ και 5 εκ. χρόνια, έχει ένα τεράστιο ανάγλυφο, ποικιλία κλιματολογικών συνθηκών και βιοτόπων έχουν βοηθήσει στην ύπαρξη ενδημικών οργανισμών. Αυτό φαίνεται πιο πολύ στα φυτά αλλά και στην πανίδα». Μια ματιά σε ένα μέρος αυτής της πανίδας επιχειρούμε στις σημερινές “διαδρομές”.
Νανονυκτερίδα
Πρόκειται για ένα είδος νυκτερίδας που απαντάται στην Κρήτη και στη Λιβύη. «Η ταυτοποίηση με το είδος που υπάρχει στη Λιβύη (στην Κυρηναϊκή) έγινε το 2003 μετά από πολλή έρευνα. Δεν υπάρχει πουθενά αλλού στην Ελλάδα ή σε άλλη χώρα. Είναι υπό διερεύνηση η ταξινόμησή της» εξηγεί ο κ. Κοντάκος. Οπως είναι φυσικό από το όνομα της έχει μικρό μέγεθος και τρέφεται με έντομα. Το χειμώνα συνήθως διαχειμάζει σε νυκτερινά καταφύγια και είναι ένα από τα 16 είδη νυκτερίδων που ζουν στα Λευκά Ορη.
Ο εντοπισμός τους έγινε με ηχογραφήσεις των υπερήχων των νυκτερίδων, με επιθεωρήσεις καταφυγίων (σπήλαια, παλιά σπίτια) και με παγιδεύσεις.
Η κρητική μυγαλή
Είναι το μοναδικό ενδημικό θηλαστικό της Ελλάδας! Μοιάζει με ποντίκι, όμως είναι εντομοφάγο και όχι τρωκτικό. Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο γιατί είναι ενδημικό αλλά γιατί όπως εξηγεί ο κ. Κοντάκος «θεωρείται ζωντανό απολίθωμα. Υπάρχει στην Κρήτη από το Πλειστόκαινο, όταν όλα τα θηλαστικά από εκείνη την περίοδο έχουν εξαφανιστεί. Συνέβη κάτι ανάλογο με την αμπελιτσιά στα δέντρα που ήταν σε όλη την Ευρώπη αλλά εξαιτίας των κλιματολογικών συνθήκων έμεινε μόνο στην Κρήτη και πρόσφατα εντοπίσθηκε πληθυσμός και στην Ιταλία». Εκτός από ενδημικό είναι και σπάνιο και υπολογίζεται ότι το 1/3 του πληθυσμού της βρίσκεται στα Λευκά Ορη. Ζει κυρίως στα οροπέδια του νησιού καθώς από τις υπόλοιπες περιοχές εκτοπίσθηκε από την κηπομυγαλίδα που εισάχθηκε από τον άνθρωπο.
Kλωστιδάκι
Είναι μία από τις 5 σαύρες των Λευκών Ορέων. Το Κλωστιδάκι (Podarcis Cretensis) είναι ένα από τα 9 ενδημικά είδη ερπετών στην Ελλάδα. Βρίσκεται στο δυτικό κομμάτι της Κρήτης και σε νησίδες της Ανατολικής Κρήτης. Αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστό είδος μόλις το 2008 καθώς διαχωρίσθηκε από τη Σαύρα του Αιγαίου. Τρέφεται με έντομα και συμπεριλαμβάνεται στο κόκκινο βιβλίο ως τρωτό είδος.
Σκορπιός
Ενα από τα τρία είδη Σκορπιών που είναι ενδημικά στην Κρήτη είναι και ο Lyrus decanum.
Το κέντρισμα του είναι επώδυνο, μπορεί εύκολα να αποφευχθεί.
Γυπαετός
Στα Λευκά Ορη ενδημούν 3-4 αναπαραγωγικά ζευγάρια γυπαετών από ένα σύνολο 9-12 ατόμων που ζουν στην περιοχή.
Το άνοιγμα των φτερών του ξεπερνάει τα 2,5 μέτρα και θεωρείται ως ένα από τα πουλιά που κινδυνεύουν άμεσα με εξαφάνιση. «Η παρουσία του στην Κρήτη συνδέεται με τον μεγάλο αριθμό αιγοπροβάτων που υπάρχουν στο νησί. Από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας είχαν γίνει μια σειρά από ενέργειες με θετικά αποτελέσματα για την προστασία του. Ομως ακόμα και αν οι συνθήκες είναι ιδανικές για τον γυπαετό (βρίσκει φαγητό, δεν πέφτει θύμα από φόλες κ.ά.) υπάρχει ακόμα ο κίνδυνος να εξαφανιστεί λόγω “γεννητικής στένωσης” καθώς ο μικρός αριθμός των πουλιών έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές αιμομιξίες με αποτέλεσμα να ευνοείται η ανάπτυξη ασθενειών».
Τρέφεται με κόκκαλα γι’ αυτό έχει και ονομάζεται και “κοκκαλάς” τα οποία και ρίχνει πάνω σε βράχια από μεγάλο ύψος.
Η Ταραντούλα των Σφακίων
Εχει εντοπιστεί στην περιοχή των Σφακίων και έχει πολύ μεγάλη σημασία ως είδος. Στην Ευρώπη δεν υπάρχουν συγγενικά είδη (του ίδιου γένους) εκτός από την Κύπρο, Τουρκία, Μέση Ανατολή και νότια ως το Σουδάν. Δεν έχει ονοματισθεί ακόμα αλλά έχει καταγραφεί η εξάπλωση της από την ειδική επιστήμονα η Μαρία Χατζάκη από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο. Μέχρι στιγμής είναι λίγα τα πράγματα που είναι γνωστά για το είδος αυτό της αράχνης.
Η αράχνη του Ομαλού
Συνολικά υπολογίζεται ότι στα Λευκά Ορη διαβιούν 130 είδη αραχνών.
Ενα από αυτά είναι και η Μacrothele Cretika που με βάση τα στοιχεία από το κόκκινο βιβλίο των επαπειλούμενων οργανισμών είναι πολύ σπάνιο είδος και είναι γνωστό μόνο από ελάχιστες θέσεις γύρω από τον Ομαλό.
Οι επιστήμονες σημειώνουν πως είναι λιγοστά ακόμα τα στοιχεία για αυτήν την αράχνη και η εξάπλωση της περιορισμένη.
Ο ντόπιος τζίτζικας
Το κρητικό ενδημικό τζιτζίκι (Tettigeta carayoni) ένα από τα είδη τζιτζικού που συναντιούνται μόνο στην Κρήτη, έχει εντοπιστεί και έχει καταγραφεί από τους επιστήμονες.
To σκαθάρι των κορυφών
Εντοπίζεται σε υψόμετρο από 1600 μέτρα και ψηλά για αυτό και ονομάζεται και “σκαθάρι των κορυφών” πέρα από την επιστημονική του ονομασία. Και αυτό γιατί έχει προσαρμοστεί στα μεγάλα υψόμετρα.
