Πριν από λίγο καιρό ολοκληρώθηκαν οι εργασίες στον αρχαιολογικό χώρο της Δρήρου. Ήταν η δεύτερη χρονιά, της β’ φάσης της αρχαιολογικής ανασκαφής στη Δρήρο, που έχει διάρκεια μια πενταετία. Ο Δήμος Αγίου Νικολάου συνεισφέρει στην έρευνα χρηματοδοτώντας την με 60.000 ευρώ μετά από προγραμματική σύμβαση με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η ανασκαφή, η έρευνα και η μελέτη του σπουδαίου αυτού αρχαιολογικού χώρου, υπενθυμίζομε, διενεργείται σε συνεργασία της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου. Φέτος συμπληρώθηκαν 7 χρόνια από την έναρξη της σύγχρονης φάσης των ανασκαφών στη Δρήρο. Από το 2009 ως το 2013 διήρκεσε η πρώτη φάση, ακολούθησε μια διετία μελέτης και δημοσιεύσεων των ευρημάτων και πέρυσι ξεκίνησε η δεύτερη πενταετής έρευνα στη Δρήρο.
Η αρχαιολόγος Βάσω Ζωγραφάκη εκ μέρους της Εφορείας Αρχαιοτήτων και ο Διευθυντής της Γαλλικής Σχολής, Alexandre Farnoux, έχουν την ευθύνη και επιστημονική εποπτεία της αρχαιολογικής ανασκαφής. Μάλιστα έχουν προχωρήσει σε αρκετές εισηγήσεις και ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια και δημοσιεύσεις σε ειδικούς τόμους και αρχαιολογικά περιοδικά, σχετικά με την αρχαιολογική έρευνα στη Δρήρο.
«Στο τρέχον πενταετές ανασκαφικό πρόγραμμα έχουμε αποφασίσει να επικεντρωθούμε σε δύο κυρίως σημεία της πόλης που καταλάμβανε μια μεγάλη έκταση. Το ένα είναι η αρχαία αγορά που ίσως είναι και το πιο σημαντικό τμήμα της πόλης. Φέτος συνεχίσαμε την έρευνα στην αγορά. Φέραμε στο φως έναν πλακόστρωτο δρόμο -με πλάτος άνω των 2 μ.- που οδηγεί σ’ αυτήν. Φαίνεται όμως ότι στην τελευταία φάση η σημασία του συγκεκριμένου δρόμου «υποβαθμίστηκε» και περιορίστηκε κάπως η χρήση του, διότι άρχισε να αποκαλύπτεται ένα κτίσμα, μέρος του οποίου καταλαμβάνει τμήμα του δρόμου. Την επόμενη χρονιά θα συνεχίσουμε την ανασκαφή του δημόσιου αυτού κτίσματος που φαίνεται να παρουσιάζει ενδιαφέρον -στο δάπεδό του μάλιστα βρέθηκε λίθινη βάση στήριξης ξύλινου κίονα – για να κατανοήσουμε το σχήμα και τη χρήση του. Από τη φθορά που έχει υποστεί η επιφάνεια του «καλντεριμιού» συμπεραίνεται ότι είχε χρησιμοποιηθεί σε βάθος χρόνου. Μέχρι στιγμής πάντως, άλλος δρόμος προς την αγορά δεν έχει αποκαλυφθεί, είναι όμως βέβαιο ότι θα υπήρχε και άλλη πρόσβαση που ελπίζουμε να βρούμε στο μέλλον», είπε η κ. Ζωγραφάκη.
«Στην αγορά προχώρησε επίσης η έρευνα σε χώρους των οποίων είχε ξεκινήσει η ανασκαφή τα προηγούμενα χρόνια. Ολοκληρώσαμε την ανασκαφή σε μικρό δωμάτιο με πλακόστρωτο δάπεδο, στο οποίο υπάρχουν δύο βαθμίδες σε σχήμα Π. Φαίνεται να είναι ένας χώρος δημόσιας, «ειδικής» χρήσης. Μια υπόθεση είναι να αποτελούσε χώρο συγκέντρωσης των αρχόντων σε σχέση με κάποιες εκδηλώσεις που γίνονταν στον ανοιχτό χώρο της αγοράς…».
«Πολύ σημαντικό είναι και το πολύ μεγάλων διαστάσεων κτίριο της ελληνιστικής περιόδου, του οποίου την ανασκαφή συνεχίσαμε φέτος. Το κτίριο βρίσκεται σχετικά κοντά στην αγορά, λίγο χαμηλότερα απ’ αυτήν. Ήταν ιδιωτική οικία, ενός αρκετά εύπορου ανθρώπου, όπως μαρτυρεί και μόνο η αρχιτεκτονική του. Διέθετε μεγάλη αίθουσα με εστία και αρκετά άλλα δωμάτια, μεταξύ των οποίων και δύο αποθήκες, όπου βρέθηκαν πολλά πιθάρια και μικρότερα αγγεία. Όλα είχαν σπάσει από την κατάρρευση της στέγης του κτιρίου, αλλά κάποια από αυτά θα αποκατασταθούν γιατί είναι πλήρη. Στη μία από τις αποθήκες βρέθηκαν επίσης πολλά υφαντικά βάρη, από έναν ή δύο κάθετους αργαλειούς», είπε η αρχαιολόγος.
Στην ερώτηση, αν η πόλη κατεστράφη από κάποιο ξαφνικό σεισμό ή εισβολή κλπ. η κ. Ζωγραφάκη είπε ότι «αυτό που μέχρι σήμερα γνωρίζουμε είναι ότι σιγά – σιγά τα σπίτια της κατέρρευσαν. Ξέρουμε επίσης ότι η Δρήρος κατακτήθηκε από τους Λυττίους (Λύττος) στην ελληνιστική περίοδο (τέλη 3ου π.Χ. αι.). Οι Δρήριοι ήταν σύμμαχοι της Κνωσού και εχθροί της Λύττου, όπως φαίνεται και από τον Όρκο των νέων της Δρήρου, που ορκίζονταν να κάνουν ό,τι κακό μπορούν στους Λυττίους και μέρα και νύχτα..! Είναι σαφές ότι υπήρχε μεγάλη έχθρα και διαμάχη. Γνωρίζουμε ότι αυτή τελείωσε με νίκη των Λυττίων κατά της Δρήρου από επιγραφή που φέρει χαραγμένη τη συνθήκη μεταξύ Λύττου και Ολούντος, όπου φαίνεται ότι οι Ολούντιοι θα έπρεπε να συμμετέχουν σε μια «ευάμερο» (επίσημη επέτειο) των Λυττίων, αφιερωμένη στην επέτειο κατάληψης της Δρήρου! Μετά την κατάκτησή της, κάποια τμήματά της δεν κατοικήθηκαν ξανά κι ερήμωσαν. Πολύ μικρά τμήματά της μπορεί να συνέχισαν να κατοικούνται. Όμως, τελικά, με τον καιρό, η πόλη ερήμωσε και κατέρρευσε… Στη φάση της πρώτης πενταετούς ανασκαφής σε ένα από τα κτίρια της δυτικής ακρόπολης είχε αποκαλυφθεί ένα μικρό οικιακό ιερό της ελληνιστικής περιόδου, όπου βρέθηκε βωμός σε μια γωνία με μερικά πήλινα ειδώλια. Μπροστά στο βωμό υπήρχε εστία με διατηρημένες στάχτες, οστά ζώων και ένα μαχαίρι, που πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε για τη θυσία του ζώου, και αιχμές βελών… Εκεί δίνεται η αίσθηση ότι είχε συμβεί κάτι ξαφνικό… Αλλά αυτή δεν αποτελεί μια γενικότερη εικόνα ή αίσθηση που δίνει η πόλη της Δρήρου.
Η κορυφή της ανατολικής ακρόπολης της Δρήρου δείχνει ανθρώπινη εγκατάσταση κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Επίσης στη θέση αυτή έχει εντοπιστεί οχύρωση, και λίγο χαμηλότερα μικρός οικισμός, της βυζαντινής περιόδου, του 12ου αι. και εξής. Αξιοσημείωτο είναι ότι η έκταση της αρχαίας αγοράς της Δρήρου είχε χρησιμοποιηθεί ως νεκροταφείο του οικισμού αυτού», είπε η κ. Ζωγραφάκη.
Φέτος στην ανασκαφή εργάστηκαν κυρίως Γάλλοι μεταπτυχιακοί φοιτητές, λίγοι Έλληνες μεταπτυχιακοί φοιτητές και εργάτες που προσλήφθηκαν με σχετική καθυστέρηση. Συνολικά στην ανασκαφή δούλεψαν περί τα 20 άτομα μαζί με τους αρχαιολόγους. Πέραν των συνολικώς υπευθύνων της αρχαιολογικής ανασκαφής, των κ.κ. Farnoux και Ζωγραφάκη, εργάστηκαν ως τομεάρχες οι αρχαιολόγοι Daniela Novaro που διδάσκει αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου και ο Νίκος Θάνος.
Η κ. Ζωγραφάκη αναφέρθηκε στα πιθάρια που βρέθηκαν στη μεγάλη ελληνιστική οικία. Φαίνεται, όπως είπε, ότι μέσα στην ίδια αποθήκη υπήρχαν και μάλιστα διατηρούνταν σε χρήση επί πάρα πολλά χρόνια πιθάρια -όπου αποθήκευαν αγαθά (λάδι, κρασί κλπ.)- από την αρχαϊκή εποχή! Το ίδιο συνέβαινε και μέχρι τα πρόσφατα χρόνια στην Κρήτη, με τη χρήση των παλιών πιθαριών, που κληρονομούσε η μια γενιά μετά την άλλη. Βρέθηκαν μάλιστα μολύβδινοι σύνδεσμοι για την επισκευή των πήλινων αγγείων, ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται.
Στη διάρκεια της επταετούς έρευνας στη Δρήρο έχουν βρει και νομίσματα, κανένα όμως δεν είναι της Δρήρου! Βρέθηκαν ελληνιστικά νομίσματα της Κυρήνης, του Άργους, της Χερσονήσου, της Κνωσού κ.α. Στην ανατολική ακρόπολη (βυζαντινής εγκατάστασης) είχαν βρεθεί και νομίσματα του 12ου αι. μ.Χ.
Την επόμενη χρονιά η ανασκαφή θα συνεχιστεί στην αγορά και στην ελληνιστική οικία. Η κ. Ζωγραφάκη είπε ότι έχει ανασκαφεί περίπου η μισή έκταση της αγοράς. Το νεκροταφείο της αρχαίας Δρήρου δεν έχει εντοπιστεί ακόμη.
Θέσπισαν μία από τις πρώτες «συνταγματικές ρυθμίσεις»
Κλείνοντας, η κ. Ζωγραφάκη έκανε και μια σημαντική παρατήρηση, θέλοντας να τονίσει τη σπουδαιότητα της Δρήρου. Οι Δρήριοι θέσπισαν μία από τις πρώτες «συνταγματικές ρυθμίσεις» όχι μόνο σε παγκρήτιο αλλά και σε πανελλαδικό επίπεδο, του 650 π.Χ. περίπου, με την οποία περιοριζόταν η εξουσία των αρχόντων. Συγκεκριμένα ορίζει ότι η θητεία τους μπορεί να διαρκέσει ένα μόνο έτος και δεν θα μπορούν να ξαναπάρουν την εξουσία παρά μετά από μια δεκαετία. Ως ασφαλιστική δικλείδα μάλιστα, αναφέρει ρητά, ότι σε περίπτωση που δεν τηρήσουν το νόμο αυτόν -καταφέρνοντας να αναρριχηθούν στην εξουσία- οποιαδήποτε απόφασή τους δεν θα έχει καμία ισχύ … Ο νόμος αυτός καθώς και άλλοι της ίδιας εποχής βρέθηκαν γραμμένοι σε λίθους, και θα ήταν πιθανώς αναρτημένοι σε τοίχο του ναού της αγοράς. Ανακαλύφθηκαν το 1936 από τους αρχαιολόγους μέσα σε αρχαία δημόσια δεξαμενή νερού, λίγο χαμηλότερα από το ναό. Βρίσκονται στην Αρχαιολογική Συλλογή Νεαπόλεως.
