Μια όμορφη διαδρομή περπάτησε ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου την Κυριακή 31 Μαρτίου 2024 στον αρχαιολογικό χώρο στην κορυφή της Οξάς, δίπλα στον κόλπο της Ελούντας, γνωστή μας από τις καλοκαιρινές απογευματινές πεζοπορίες με πανσέληνο.
Όπως αναφέρουν οι διοργανωτές:
"Ξεκινάμε με συνθήκες ασυνήθιστες για την εποχή: καύσωνας κι αφρικανική σκόνη έχουν δημιουργήσει ένα ασυνήθιστο πέπλο ομίχλης στον κόλπο του Μεραμπέλλου.
Όμορφη κι η εικόνα της πρωινής Ελούντας με τις βάρκες αγκυροβολημένες στη σειρά μέσα στην πρωινή ομίχλη.
Γρήγορα αφήνουμε την τουριστική κωμόπολη κι ανηφορίζουμε από μονοπάτι καλά σηματοδοτημένο από την ΝΔ πλευρά της Οξάς (για άλλη μια φορά ευχαριστούμε τον Γιώργο Ανδρουλάκη και τη ΔΑΟΑΝ για την εξαιρετική δουλειά), που μας προσφέρει συνεχώς απρόσκοπτη θέα στον κόλπο της Ελούντας.
Πάντα είχα την εντύπωση ότι αυτός μοιάζει σαν μπουκάλι με φελλό στην άκρη του το φρούριο της Σπιναλόγκας! Σήμερα ένα παραπάνω, καθώς η ομίχλη απλώνεται παντού εκτός εντός του στενόμακρου αυτού κόλπου. Σαν η Σπιναλόγκα να κρατά μακριά τα μυστηριώδη φαντάσματα της καταχνιάς…
Το τοπίο είναι εντελώς ανοιξιάτικο με κύριο πρωταγωνιστή τους ανθισμένους ασφόδελους (ασφεντρουλιές στα κρητικά), και δεν είναι τυχαίο γιατί πρόκειται για φυτό ανθεκτικό στις ξερικές συνθήκες και την υπερβόσκηση κι η περιοχή ..πάσχει κι απ’ τα δύο. Ο ασφόδελος ήταν το νεκρολούλουδο των αρχαίων Ελλήνων, που πίστευαν ότι ο Κάτω Κόσμος ήταν στρωμένος με λιβάδια γεμάτα από δαύτους.
Στην κορυφή της Οξάς
Στην κορυφή τώρα εναλλάσσονται πολλά φυτά κι είδη αγριολούλουδων μέσα, έξω και πέριξ του εκτεταμένου αρχαιολογικού χώρου, που έχει σαν χαρακτηριστικό του τις πολλές δεξαμενές νερού, στεγασμένες και μη, (τουλάχιστον 52, διαβάζουμε στην ιστοσελίδα www.kastra.eu, αν και ο θρύλος τις ανεβάζει πάνω από 100). Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς, για ποιο λόγο ο χώρος αυτός αποτέλεσε κάστρο: αν και ο λόφος είναι χαμηλός, μόλις 563 μέτρα, η ανηφόρα ως εδώ είναι εξοντωτική (εμάς μας πήρε δύο ώρες), καθώς είναι εντελώς κάθετη κι οπωσδήποτε δίνει το πλεονέκτημα στον αμυνόμενο! Ακόμα τα βράχια σε πολλές μεριές είναι απρόσιτα. Τέλος ο χώρος δίνει απίστευτη εποπτεία σε όλους τους χερσαίους και θαλάσσιους δρόμους της περιοχής!
Κατά την παραπάνω ιστοσελίδα το όνομα της Οξάς οφείλεται στο ρήμα «οξύνω», που σημαίνει ακονίζω, καθώς στην περιοχή υπάρχει άφθονη ακονόπετρα, σχιστολιθικό πέτρωμα, με το οποίο έχει κτιστεί και η οχύρωση, υλικό κάποτε πολύ σημαντικό, καθώς εκτός απ’ τη χρήση του στο νοικοκυριό (είχε κι ο πατέρας μου μια πλάκα, θυμάμαι, όπου ακόνιζε τα μαχαίρια) και κάθε πολεμιστής κουβαλούσε για τα σπαθιά του! Κάποιοι θεωρούν ότι εδώ ήταν η αρχαία Νάξος, αλλά μάλλον αυτό δεν είναι σωστό, αλλά προέρχεται απ’ το γεγονός ότι η ακονόπετρα στ’ αρχαία ονομαζόταν ‘ναξία λίθος’, επειδή κοιτάσματά της υπήρχαν και στο συγκεκριμένο νησί των Κυκλάδων, όπου υπάρχει επίσης όρος Οξά! (πηγή: Cretan beaches)
Τα ερείπια του οικισμού φαίνεται να είναι κυρίως μεσοβυζαντινά. Η ανάπτυξη του εδώ ψηλά ίσως σχετίζεται και με την καταστροφή και βύθιση της γειτονικής πόλης του Ολούντα από σεισμό το 780 μ.Χ., αλλά και με τις επιδρομές των Σαρακηνών πειρατών. Απ’ ότι φαίνεται εγκαταλείφθηκε τον 10ο αιώνα μ.Χ. Ένα άλλο περίεργο γνώρισμα του είναι η αποσπασματική οχύρωση, ίσως γιατί λόγω της μορφολογίας του εδάφους δεν ήταν απαραίτητη η ενιαία τειχοποιία και βέβαια η τελευταία είναι κατασκευασμένη –από τι άλλο;- από κατεργασμένες σχιστολιθικές πλάκες, τουτέστιν ακονόπετρες!
Μετά από μια σύντομη στάση στο εκκλησάκι της κορυφής, τον Τίμιο Σταυρό, όπου θαυμάζουμε τη θέα της ομίχλης να έχει 'καταπιεί' την πόλη του Αγίου Νικολάου, προχωράμε στην κορυφογραμμή της Οξάς προς τη νότια πλευρά. Από εδώ βλέπουμε ακόμα το σύγχρονο νταμάρι στην απέναντι πλευρά, καθώς και τον λόφο με το αρχαίο λατομείο εξόρυξης ακονόπετρας στα δυτικά. Αν δεν υπήρχε η ομίχλη θα βλέπαμε ως την απέναντι πλευρά του κόλπου του Μεραμπέλλου τα σητειακά βουνά και την Θρυπτή. Το τοπίο πάντως είναι μαγευτικό και η στρωματογραφία, όπου επικρατούν οι γκρι σχιστόλιθοι, εντυπωσιακή.
Κατέβασμα από τα ανατολικά
Τέλος μια και η ζέστη ενσκήπτει αποφασίζουμε ότι πρέπει να επιστρέψουμε. Σταματάμε για λίγο στην βόρεια πλευρά του οικισμού, πιο γνωστή σε μας από τις φεγαροβραδιές κι έπειτα κατηφορίζουμε από το φιδογυριστό μονοπάτι. Θα κάνουμε μια παράκαμψη, για να περάσουμε από το Ιερό της Αφροδίτης, χαμένο κάπου στους ελαιώνες στην πεδιάδα λίγο πριν τα Λενικά κι έπειτα θα τερματίσουμε την σημερινή μας πεζοπορία στο ομώνυμο χωριό (που πήρε τ’ όνομά του από παραφθορά της λέξης ‘ελληνικά’, δηλαδή αρχαιότητες στην περιοχή).
Κι εύκολη τη σημερινή πεζοπορία δεν την λες: μπορεί να κάναμε γύρω στα 10 χλμ αλλά καλύψαμε υψομετρική διαφορά 542 μέτρα σε σχεδόν κάθετη ανάβαση και κατάβαση. Εμ η θέα έχει και το τίμημά της! Όπως και να έχει ήταν μια γερή άσκηση κι ευχαριστούμε πολύ τον αρχηγό μας, τον Γιώργο Αρναουτάκη! Ειδικά για τη σημερινή ημέρα άξιζε η πορεία στην Οξά και γιατί μπορέσαμε να δούμε την έκταση της θαλασσινής ομίχλης που σκέπαζε τις παραθαλάσσιες περιοχές χαμηλότερα!
