Το θέμα της επαναχρησιμοποίησης του νερού των αστικών λυμάτων για χρήση άρδευσης τέθηκε εκτός των άλλων σε συνεδρίαση της Αντιπροσωπείας του Τμήματος την 21η Μαρτίου 2018 με θέμα «Υδραυλικές Υποδομές και η αξιοποίησή τους στην Δυτική Κρήτη». Στην συνάντηση συμμετείχε με εισήγηση ο συνάδελφος καθηγητής και Πρύτανης Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Διαμαντόπουλος Ευάγγελος. Από την εκδήλωση αυτή πρόεκυψε το συμπέρασμα ότι σήμερα που όλοι οι φυσικοί πόροι φτάνουν στα όρια της ελλειμματικότητας τους, η ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση τους αποκτά απόλυτη προτεραιότητα. Ιδιαίτερα για τους υδατικούς πόρους αυτό αποτελεί αναγκαιότητα για να τεθούν έγκαιρα οι βάσεις για μια εναρμονισμένη και αποτελεσματική νομοθετική ρύθμιση της ανάκτησης και επαναχρησιμοποίηση υδατικών (μη συμβατικών) πόρων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και φυσικά στην Ελλάδα. Πρωταρχικό μας μέλημα θα πρέπει να είναι η κατάργηση των όρων "απόρριμμα" και "απόβλητο" καθώς το νερό, πολύτιμο αγαθό και βασικό συστατικό της ζωής δεν αποτελεί εμπορικό προϊόν, αλλά βασική κληρονομιά κάθε γενεάς, που θα πρέπει να προστατεύεται, να διαχειρίζεται ορθολογικά, να διατηρείται και να διασφαλίζεται η διαθεσιμότητα του για τις μελλοντικές γενεές.
1. Σημερινή Υφιστάμενη κατάσταση
Η επαναχρησιμοποίηση των αστικών λυμάτων για άρδευση στην Ελλάδα διέπεται από την ΚΥΑ 145116/8-3-2011. Σύμφωνα με την ΚΥΑ αυτή προβλέπονται τρείς βασικές ποιότητες αρδευτικού νερού:
Για περιορισμένη άρδευση: ≤ 200 διάμεση τιμή E. coli (ΕC/100mL). Τα όρια για BOD5, SS και Θολότητα ορίζονται με την ΚΥΑ 5673/97.
Για απεριόριστη άρδευση: ≤ 5 διάμεση τιμή E. coli (ΕC/100mL) για το 80% των δειγμάτων και ≤ 50 διάμεση τιμή E. coli (ΕC/100mL) για το 95% των δειγμάτων. Τα όρια για BOD5, SS και Θολότητα ορίζονται για τη δεύτερη περίπτωση σε ≤ 10, ≤ 10 και ≤ 2 διάμεση τιμή για το 80% των δειγμάτων, αντίστοιχα.
Άρδευση χώρων περιαστικού πρασίνου, με ή χωρίς περιορισμούς πρόσβασης (π.χ. πάρκα, γήπεδα γκόλφ και πρανή δρόμων): ≤ 2 μέση τιμή TC (TC/100mL) για το 80% των δειγμάτων και ≤ 20 διάμεση τιμή TC (TC/100mL) για το 95% των δειγμάτων. Τα όρια για BOD5, SS και Θολότηταs ορίζονται σε ≤ 10, ≤ 2 και ≤ 2 (διάμεση τιμή) για το 80% των δειγμάτων, αντίστοιχα.
Με την ίδια ΚΥΑ ορίζονται μέγιστες επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις για 19 μέταλλα και άλλα στοιχεία, μέγιστες επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις για όλες σχεδόν τις ουσίες προτεραιότητας και τοξικότητας, καθώς και επιθυμητά αγρονομικά χαρακτηριστικά των προς άρδευση εκροών.
Τα κριτήρια αυτά είναι από τα πλέον αυστηρά διεθνώς και δεν είναι εναρμονισμένα με αυτά διεθνών οργανισμών και άλλων χωρών. Γενικώς με αυτά δεν προσδοκάται η υλοποίηση έργων επαναχρησιμοποίησης των εκροών, που θα είναι αποκεντρωμένα, χαμηλού κόστους, υψηλής απόδοσης και φιλικά στο περιβάλλον.
Αντίθετα αυτά ήδη έχουν δημιουργήσει προβλήματα στην εφαρμογή τους, εξαιτίας της πολυπλοκότητάς τους, της πληθώρας των απαιτουμένων αναλύσεων και διαδικασιών παρακολούθησης και της αδυναμίας πρακτικής εφαρμογής τους από τους εμπλεκόμενους φορείς.
2. Σχέδιο Οδηγίας για την επαναχρησιμοποίηση (επισυνάπτεται στην παρούσα)
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης η ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση υγρών αποβλήτων, εξακολουθεί να μη ρυθμίζεται νομοθετικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε αντίθεση με τα ισχύοντα σε άλλες αναπτυγμένες χώρες (ΗΠΑ, Ισραήλ, Αυστραλία κλπ). Την ίδια στιγμή, άλλες χώρες λαμβάνουν μέτρα και θεσμούς που ευαισθητοποιούν τους πολίτες για τη χρήση μη συμβατικών υδατικών πόρων και προσαρμόζουν ανάλογα τις υδατικές νομοθεσίες τους.
Στην ΕΕ επίκειται η δημοσιοποίηση Οδηγίας για τα απαιτούμενα ελάχιστα ποιοτικά κριτήρια για επαναχρησιμοποίηση νερού για άρδευση και εμπλουτισμό υδροφορέων. Πιστεύεται ότι θα συμβάλει θετικά στη βελτίωση των εθνικών κανονισμών τους (Πίνακας 1).
Πίνακας 1. Απαιτούμενα ποιοτικά κριτήρια για επαναχρησιμοποίηση νερού για άρδευση
Κλάση νερού Επαναχρησιμο-ποίησης
Ενδεικτική
Επεξεργασία
E. coli
(cfu/100mL)
BOD5
(mg/L)
TSS
(mg/L)
Turbidity
(NTU)
Others
Κλάση Α
Προωθημένη
(φίλτρανση &
απολύμανση)
≤10
≤10
≤10
≤5
Legionella spp. <1,000 cfu/L
Helminths ≤1 egg/L
Για άρδευση κτηνοτροφικών φυτών
Κλάση Β
Δευτεροβάθμια
& απολύμανση
≤100
91/271/EEC
91/271/EEC
-
Helminths ≤1 egg/L
Για άρδευση κτηνοτροφικών φυτών
Κλάση Γ
Δευτεροβάθμια
& απολύμανση
≤1,000
91/271/EEC
91/271/EEC
-
Κλάση Δ
Δευτεροβάθμια
& απολύμανση
≤10,000
91/271/EEC
91/271/EEC
-
Επίσης οι οριζόμενες τέσσερεις κλάσεις επαναχρησιμοποιουμένου νερού για άρδευση και οι προτεινόμενες μέθοδοι άρδευσης για κάθε κλάση δίνονται στον Πίνακα 2. Με αυτά τα κριτήρια προτείνεται ένα γενικότερο πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ και αφήνονται πολλές ελευθερίες για προσαρμογή τους σε κάθε χώρα μέλος.
Πίνακας 2. Κλάσεις επαναχρησιμοποιουμένου νερού για άρδευση και μέθοδοι άρδευσης
Κατηγορία/Κλάση Επαναχρησιμοποίησης
Ελάχιστη κλάση αρδευτικού νερού
Μέθοδοι άρδευσης
Αλλά τα φυτά των οποίων το βρώσιμο μέρος καταναλώνεται ωμό και το οποίο μπορεί να έρχεται σε επαφή με το νερό επαναχρησιμοποίησης
Κλάση Α
Όλες οι μέθοδοι άρδευσης
Φυτά των οποίων το βρώσιμο μέρος δεν έρχεται σε επαφή με το νερό επαναχρησιμοποίησης
Κλάση Β
Μόνο τοπικές μέθοδοι
Φυτά των οποίων το βρώσιμο μέρος επεξεργάζεται πριν από την χρήση του
Κλάση Β
Όλες οι μέθοδοι άρδευσης
Κλάση Γ
Μόνο τοπικές μέθοδοι
Φυτά των οποίων μέρη δεν καταναλώνονται συμπεριλαμβανόμενων αυτών για την παραγωγή γάλακτος ή κρέατος
Κλάση Β
Όλες οι μέθοδοι άρδευσης
Κλάση Γ
Μόνο τοπικές μέθοδοι
Ενεργειακά, βιομηχανικά φυτά και φυτά για παραγωγή σπόρων
Κλάση Δ
Όλες οι μέθοδοι άρδευσης
Συμπερασματικά προτείνεται να αναθεωρηθεί και επικαιροποιηθεί η ΚΥΑ 145116/2011 και να θεσπισθούν νέα ποιοτικά κριτήρια για άρδευση, που θα ενθαρρύνουν την χρήση επαναχρησιμοποιουμένου νερού, θα είναι πρακτικά και θα διασφαλίζουν τη δημόσια υγεία.
