Οι πιο «πράσινες» πόλεις δεν είναι αυτές που νομίζουμε

Μέχρι τώρα επικρατούσε η άποψη ότι οι πιο πράσινες πόλεις είναι εκείνες που έχουν να επιδείξουν μεγάλες εκτάσεις με πάρκα, δέντρα και δάση. Το Παρίσι και η Κοπεγχάγη αποτελούν αξιοζήλευτους προορισμούς ειδικά αν κοιτάξει κανείς τα διαφημιστικά φυλλάδα των ταξιδιωτικών πρακτορείων. Όμως , τα φαινόμενα ίσως να απατούν, όπως καταδεικνύει πρόσφατη μελέτη της ISGlobal, η οποία δημοσιεύτηκε στο The Lancet Planetary Health.

Αναλύοντας περισσότερες από 1.000 πόλεις με περισσότερους από 100.000 κατοίκους σε όλη την ευρωπαϊκή  ήπειρο, η μελέτη ISGlobal εκτιμά ότι οι πόλεις στην Ευρώπη θα μπορούσαν να αποτρέψουν 43.000 θανάτους ετησίως εάν ακολουθούσαν τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σχετικά με την πρόσβαση σε χώρους πρασίνου. Περισσότερο από το 60% των κατοίκων των πόλεων που μελετήθηκαν δεν παρέχουν τη συνιστώμενη πρόσβαση (τουλάχιστον 1,24 στρέμματα  πρασίνου σε γραμμική απόσταση 300 μέτρων από κάθε σπίτι). Μάλιστα, οι κατατάξεις της μελέτης κρύβουν εκπλήξεις σχετικά με τους νικητές και ηττημένους. Αρκετές πόλεις γνωστές για την ομορφιά και το ευχάριστο περιβάλλον τους είναι χαμηλά στην κατάταξη, ενώ άλλες με λιγότερο καλή φήμη τα καταφέρνουν εκπληκτικά καλά. Στους κορυφαίους «παραβάτες» περιλαμβάνονται τουριστικοί μαγνήτες όπως οι ιταλικές πόλεις Τεργέστη και Τορίνο και η πρωτεύουσα της Δανίας, η Κοπεγχάγη. Εν τω μεταξύ, οι πρώην πόλεις εξόρυξης άνθρακα του Rotherham (Ηνωμένο Βασίλειο) και του Wałbrzych (Πολωνία) εμφανίζονται μεταξύ των 10 πόλεων με την καλύτερη αναλογία και κατανομή χώρων πρασίνου στις αστικές περιοχές τους.

Εξετάζοντας μόνο τις πρωτεύουσες, τα αποτελέσματα είναι επίσης εκπληκτικά. Το Παρίσι, παρά το γεγονός ότι διαθέτει πολλά διάσημα πάρκα εντός της πόλης, παρουσιάζει το τέταρτο υψηλότερο επίπεδο θνησιμότητας που συνδέεται με την έλλειψη χώρων πρασίνου από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Η Κοπεγχάγη είναι σε ακόμη χειρότερη θέση, καταλαμβάνοντας τη δεύτερη θέση με την πρωτιά να ανήκει στις Βρυξέλλες.

Ο κύριος λόγος που αυτές οι πόλεις έχουν κακή βαθμολογία δεν είναι επειδή δεν έχουν πάρκα, αλλά επειδή αυτά τα πάρκα είναι ανορθόδοξα κατανεμημένα ώστε να παρέχουν ίση πρόσβαση σε όλους. Οι πόλεις της Ευρώπης και του Ηνωμένου Βασιλείου παρουσιάζουν ένα «χάσμα πρασίνου» μεταξύ των πλουσιότερων κατοίκων που ζουν σε φυλλώδεις περιοχές και των φτωχότερων πληθυσμών σε περιοχές που δεν διαθέτουν χώρο πρασίνου, υπογραμμίζει η μελέτη.

Για να υπολογίσουν την ποσότητα του πρασίνου σε κάθε πόλη, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τον Κανονικό Δείκτη Βλάστησης Διαφοράς (NDVI) - έναν ευρέως χρησιμοποιούμενο δείκτη που βασίζεται σε δορυφορικές εικόνες για να υπολογίσει την ποσότητα πρασίνου σε μια δεδομένη περιοχή. Ελέγχοντας τα αποτελέσματα για να απομονώσει άλλους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν το προσδόκιμο ζωής των κατοίκων – όπως είναι  ο μεγαλύτερος πληθυσμός ή τα χαμηλότερα επίπεδα εισοδήματος - η μελέτη μπόρεσε να συνδέσει πόσους πρόωρους θανάτους βίωσε μια περιοχή με το ποσοστό πρασίνου.

Μια συλλογική μετα-μελέτη του 2019 από τον ΠΟΥ, το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο και το ISGlobal διαπίστωσε ότι, για κάθε αύξηση 0,1 βαθμών στη βαθμολογία στο NDVI (σε ένα πιθανό εύρος από 0 έως 1) σε απόσταση 500 μέτρων από κατοικημένη περιοχή, σημειώθηκε μείωση 4% στην πρόωρη θνησιμότητα.

Οι πιθανοί λόγοι για αυτήν την ευεργετική δράση του πρασίνου στη δημόσια υγεία είναι πολλοί. Ορισμένοι δημόσιοι χώροι παρέχουν εγκαταστάσεις για άσκηση, βελτιώνοντας την υγεία των γύρω κατοίκων. Τα δέντρα συμβάλλουν στη μείωση των ατμοσφαιρικών ρύπων, μετριάζουν το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας και μειώνουν το άγχος και τη διαταραχή του ύπνου παρέχοντας μια προστασία από την ηχορύπανση.

Ορισμένες μελέτες έχουν επίσης εντοπίσει συσχέτιση με την επίσκεψη σε χώρους πρασίνου και την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορεί να συμβάλλουν σε χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας κοντά σε αστικούς χώρους πρασίνου, αλλά η έρευνα είναι περιορισμένη σχετικά με το ποια στοιχεία προσφέρουν τα περισσότερα οφέλη για την υγεία.

Η μελέτη ISGlobal  μεταδίδει ένα σημαντικό μήνυμα που χρησιμεύει για να υπογραμμίσει τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ για τον χώρο πρασίνου. Προκειμένου να επιφέρει ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία, ο χώρος πρασίνου πρέπει να κατανεμηθεί σωστά σε όλη την αστική περιοχή. Η δημιουργία μερικών τεράστιων πάρκων μπορεί να καταλήξει να επιδεινώσει το πρόβλημα, επιφέροντας «πράσινο gentrification» - όπου το κόστος στέγασης αυξάνεται απότομα σε περιοχές που γειτνιάζουν με ελκυστικούς νέους χώρους πρασίνου, εκτοπίζοντας κατοίκους χαμηλότερου εισοδήματος σε φθηνότερες, λιγότερο υγιείς περιοχές. Για να είναι πιο αποτελεσματικός, ο χώρος πρασίνου πρέπει να πάει εκεί που είναι ο κόσμος, διεισδύοντας σε πυκνές περιοχές σε ολόκληρη την πόλη.