«Εδώ και 40 χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και οι ίδιοι οι Βρετανοί πολιτικοί δεν κατάφεραν να εξηγήσουν επαρκώς γιατί η Ένωση είναι κάτι θετικό και απολύτως απαραίτητο», τονίζει ο Craig Oliver (Κρεγκ Όλιβερ), πρώην διευθυντής επικοινωνίας του Ντέιβιντ Κάμερον, πρωθυπουργού της Βρετανίας την κρίσιμη περίοδο 2010-2016, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, στο περιθώριο του International Government Communication Forum της Σάρτζα, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Ο Craig Oliver πήρε τον τίτλο του «Sir» το 2016, μετά την αποχώρηση του Ντέιβιντ Κάμερον από την πρωθυπουργία, και αφότου αποχώρησε από την Downing Street, έγραψε το βιβλίο «Unleashing Demons: The Inside Story of Brexit», που αφορά την καμπάνια για το δημοψήφισμα, το οποίο τελικά έθεσε τη Βρετανία εκτός της «ευρωπαϊκής οικογένειας». Σήμερα, ο πρώην διευθυντής επικοινωνίας του Κάμερον λέει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να σταματήσει να παρουσιάζεται ως ένας «υπεροπτικός θεσμός», που θεωρεί αδαείς όλους όσοι διαφωνούν μαζί της και θεωρεί πως η καμπάνια για το Brexit ήρθε σε μια στιγμή που πολλοί Βρετανοί πίστευαν ότι δεν είχαν τον έλεγχο της ζωής τους κι επομένως, το μήνυμα ότι μπορείς να πεις «όχι» σε ό,τι αισθάνεσαι πως δεν έχεις το έλεγχο, ήταν «έξυπνο».
«Πολλοί Βρετανοί πίστευαν ότι δεν είχαν τον έλεγχο της ζωής τους με τον τρόπο που ήθελαν· και όχι μόνο σε επίπεδο Ευρώπης. Ήταν ένα έξυπνο μήνυμα (σ.σ. της καμπάνιας του Brexit) από την άποψη πως για ό,τι αισθάνεσαι πως δεν έχεις τον έλεγχο, για ό,τι ανησυχείς, μπορείς να πεις ότι "αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι για μένα". Αν και υπήρχε μια σειρά από πράγματα γύρω απ' αυτό», λέει και προσθέτει: «Θεωρώ, επίσης, πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να παρουσιάζεται ως ένας υπεροπτικός θεσμός, να λέει πως έτσι είναι όπως τα λέμε εμείς και δεν μπορεί να είναι αλλιώς κι όλοι όσοι μας επικρίνουν ή μας αμφισβητούν είναι αδαείς. Ορισμένοι από τους ηγέτες της Ευρώπης θα πρέπει να δουν πώς βγαίνουν προς τα εμπρός και φαίνονται ως ελιτιστές στις Βρυξέλλες και το Στρασβούργο, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να "συνδεθούν" με πολλούς, σκληρά εργαζόμενους ανθρώπους, στην Ευρώπη».
«Πάντα υπήρχε μια "μεσοτοιχία" μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ»
Γεννηθείς το 1969, ο Craig Oliver μεγάλωσε σε μια Βρετανία που από το 1973 αποτελεί μέλος της μεγάλης «ευρωπαϊκής οικογένειας». Πώς αισθάνεται άραγε που, σήμερα, βλέπει τη χώρα του να ετοιμάζεται να κλείσει την «πόρτα» της Ένωσης και να συνεχίσει σε μια μοναχική πορεία; «Νομίζω πως η Βρετανία πάντα ένιωθε λίγο "χωρισμένη" από την υπόλοιπη Ευρώπη. To Channel Tun ή σήραγγα της Μάγχης, όπως λένε οι Γάλλοι, πάντα σηματοδοτούσε ότι ήμασταν λίγο χωριστά από τους υπόλοιπους. Επίσης, η Βρετανία δεν ήταν ποτέ μέλος της ευρωζώνης, ούτε της Σένγκεν, υπήρχε πάντα ένα είδος μεσοτοιχίας, μία ημιανεξάρτητη φύση στη συμμετοχή της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση», λέει.
Εκτιμά, δε, πως «όταν οι πολίτες της Βρετανίας είχαν πειστεί για την ανάγκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτό που τους έπεισε ήταν η οικονομία και το εμπόριο και το να είναι μέρος μιας μεγάλης παγκόσμιας αγοράς με ελεύθερο εμπόριο», ενώ «το μεγάλο πρόβλημα για τη Βρετανία, όταν γινόταν η συζήτηση για την Ευρώπη, ήταν η ελευθερία μετακινήσεων και η μετανάστευση», ένα ζήτημα για το οποίο «ανησυχούσαν ολοένα και περισσότερο οι Βρετανοί». Όπως λέει, ωστόσο, «όχι με ρατσιστικό τρόπο, αλλά ήμασταν μαγνήτης για ανθρώπους κυρίως από την ανατολική Ευρώπη και οι πολίτες αισθάνθηκαν πως άλλαζε η κουλτούρα τους, μειώνονταν οι μισθοί τους σε συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας και αυτό προκάλεσε μεγάλο θυμό».
«Όταν προσπαθείς να υπερασπιστείς την Ευρώπη, λέγοντας ότι προτείνουμε να είμαστε μέρος ενός μεγάλου διεθνούς θεσμού, όπου θα υπάρχει δίχως όρια μετανάστευση, ανεξαρτήτων συνθηκών, οι περισσότεροι λένε πως δεν τους αρέσει αυτό», επισημαίνει και προσθέτει: «Νομίζω πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να το αντιμετωπίσει αυτό, καθώς το ζήτημα της μετανάστευσης θα τίθεται ολοένα και πιο επιτακτικά [...] Δεν υπάρχει τίποτα ρατσιστικό με το να λες πως αυτό είναι ένα θέμα προς αντιμετώπιση. Είναι απλώς ένα ζήτημα το οποίο προκαλεί ανησυχία στον κόσμο κι ένα ζήτημα το οποίο δεν έχει συζητηθεί επαρκώς. Εγώ, προσωπικά, πιστεύω ότι η μετανάστευση είναι μεγάλο όφελος για τη Βρετανία και την οικονομία της, αλλά πολλοί άνθρωποι έχουν μεγάλες ανησυχίες ως προς αυτό».
Ο Ντέιβιντ Κάμερον οραματιζόταν ένα ισχυρό κοινωνικό μήνυμα, «έπεσε» πάνω στην τραπεζική κρίση
Για τον Ντέιβιντ Κάμερον σημειώνει πως, όταν ήταν επικεφαλής της αντιπολίτευσης, θεωρούσε πως όταν έρθει στην εξουσία θα μπορούσε να επικεντρωθεί «σε ένα πολύ ισχυρό κοινωνικό μήνυμα», αλλά η παγκόσμια τραπεζική κρίση του 2008 ανέτρεψε τα σχέδιά του καθώς έπρεπε να ασχοληθεί πρωτίστως με την οικονομία. Ωστόσο, όπως είπε, κατάφερε να περάσει μια σειρά από αλλαγές και να «επενδύσει» στη διεθνή αρωγή και ιδιαίτερα στο εκπαιδευτικό σύστημα, προκειμένου οι πολίτες της χώρας να είναι έτοιμοι για ένα «μεγάλο μέλλον».
«Ο Ντέιβιντ Κάμερον, όταν ήταν επικεφαλής της αντιπολίτευσης στο Ηνωμένο Βασίλειο, θεωρούσε πως όταν έρθει στην εξουσία θα μπορούσε να επικεντρωθεί σε ένα πολύ ισχυρό κοινωνικό μήνυμα και το 2008 ήρθε η παγκόσμια τραπεζική κρίση. Και ήταν σαν να του παρουσιάστηκε ένα πρόβλημα πολύ διαφορετικό απ' αυτό που ο ίδιος θεωρούσε ότι θα έχει τον χρόνο να ασχοληθεί. Έπρεπε, λοιπόν, να ασχοληθεί με το έλλειμμα στη Βρετανία [...] Οπότε τα πρώτα χρόνια του στην εξουσία είχαν να κάνουν περισσότερο με κάποιον που προσπαθούσε να φτιάξει την οικονομία, να την επαναφέρει. Κι όταν το κάνεις αυτό θα πρέπει να εξηγήσεις στους πολίτες γιατί οι δημόσιες υπηρεσίες θα πρέπει ίσως να αλλάξουν λίγο ή να υπάρξει μια κάποιου είδους μεταρρύθμιση. Κι αυτό είναι ένα δύσκολο μήνυμα να "περάσεις"» αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Ήταν επίσης ξεκάθαρος ως προς το ότι ήθελε να τον βλέπουν ως εκσυγχρονιστή, που αλλάζει την κουλτούρα μας και στο πλαίσιο αυτό υιοθετήθηκε και ο γάμος μεταξύ ομοφύλων. Επένδυσε, επίσης, πολύ χρόνο και μεγάλη προσπάθεια στη διεθνή αρωγή και στην εκπαίδευση. Η Βρετανία έγινε γνωστή έτσι ως σούπερ δύναμη σε ό,τι αφορά τη διεθνή αρωγή και πίστευε ότι αυτό θα αυξήσει και την ήπια δύναμη (soft power) της Βρετανίας στο εξωτερικό. Φρόντισε, ακόμα, πολύ το εκπαιδευτικό σύστημα προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι πολίτες της χώρας θα είναι έτοιμοι για ένα μεγάλο μέλλον και ζητήματα, όπως αυτό της τεχνητής νοημοσύνης κ.ά. Οπότε είχε μεγάλο μεταρρυθμιστικό έργο και παράλληλα έπρεπε να αντιμετωπίσει μια οικονομία με προβλήματα κι ένα έλλειμμα το οποίο έχρηζε άμεσης αντιμετώπισης» προσθέτει.
Ως ειδικός στην επικοινωνία τι θεωρεί, άραγε, πως θα πρέπει να κάνει ένας υποψήφιος ή ένας πολιτικός για να «χτίσει» ένα επιτυχημένο προφίλ; «Αυτό που χρειάζεται ένας υποψήφιος είναι να (αυτο)προσδιοριστεί ως προς το κοινό και να είναι ορατός. Για να το κάνει αυτό, θα πρέπει να συνδεθεί με το τι θέλουν και σκέφτονται οι πολίτες, αλλά και να μπορεί να ηγηθεί της κοινής γνώμης. Κάθε καμπάνια που "τρέχει" κάποιος χρειάζεται ένα πολύ ισχυρό μήνυμα· τι σκοπεύεις να κάνεις, σε τι είσαι υπέρ και σε τι κατά, τι προβλήματα θα προσπαθήσεις να λύσεις. Βασικά θα πρέπει αφενός μεν να αφουγκραστείς τι θέλει το κοινό, οι πολίτες, αφετέρου δε να ηγηθείς αυτού, με ένα πολύ ισχυρό θετικό μήνυμα, αλλά κι ένα κριτικό μήνυμα σχετικά με αυτά που είναι λάθος και θα προσπαθήσεις να αλλάξεις», απαντά.
«Σύγκρουση ανάμεσα σε δύο "φυλές" στην Ευρώπη. Ζητούμενο η γεφύρωση του χάσματος»
Σε ό,τι αφορά τις ευρωεκλογές, ο Craig Oliver θεωρεί πως το διακύβευμα είναι το πώς κι αν μπορεί να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στους «φιλελεύθερους αστούς», που «πιστεύουν στους διεθνείς θεσμούς και στην παγκοσμιοποίηση» και σε αυτούς που «πιστεύουν περισσότερο στα εθνικά κράτη, στη δική τους χώρα και θέλουν να έχουν τον δικό τους χώρο στον κόσμο».
«Στις ανεπτυγμένες δυτικές οικονομίες, αυτό που βρίσκεις ολοένα και πιο συχνά είναι δύο "φυλές" ανθρώπων. Οι φιλελεύθεροι αστοί, που είναι ανοιχτοί στον κόσμο, θεωρούν εαυτούς πολίτες του κόσμου, πιστεύουν στους διεθνείς θεσμούς και στην παγκοσμιοποίηση και όλα τα σχετικά μ' αυτήν και η μετανάστευση είναι ένα από τα ζητήματα, τα οποία υπερασπίζονται. Και από την άλλη πλευρά, έχεις ανθρώπους που είναι περισσότερο εθνικιστές σε ό,τι αφορά την "ταυτότητά" τους, πιστεύουν περισσότερο στα εθνικά κράτη, στη δική τους χώρα και θέλουν να έχουν το δικό τους χώρο στον κόσμο και μια συγκεκριμένη "ταυτότητα"», υπογραμμίζει.
«Τα τελευταία χρόνια -σίγουρα από το 2016 και μετά- αυτό που βλέπουμε είναι αυτή η σύγκρουση», σημειώνει, επισημαίνοντας πως αυτό δεν συμβαίνει μόνο στη Βρετανία με το Brexit, αλλά και στην Αμερική με τον Τραμπ. «Aκόμα και ο πρόεδρος Μακρόν στη Γαλλία φαίνεται να βρίσκεται αντιμέτωπος μ' αυτό. Κοιτάξτε επίσης τι συμβαίνει στην Ιταλία, την Ελλάδα, την Αυστρία και σε άλλες χώρες. Υπάρχει μία μεγάλη διάσπαση και νομίζω το πώς κι εάν θα γεφυρωθεί αυτό το χάσμα είναι ένα από τα μεγάλα ερωτηματικά στην πολιτική, σήμερα», αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Τα fake news υπήρχαν πάντα»
Με μεγάλη θητεία σε μεγάλους ειδησεογραφικούς ομίλους, μεταξύ αυτών το BBC, ο Craig Oliver θεωρεί πως η «μάστιγα» των fake news υπήρχε πάντα και πως το πρόβλημα, σήμερα, είναι ότι «τα social media μεγέθυναν και ενέτειναν το φαινόμενο» κι αυτό δημιούργησε μια σταδιακή μείωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τα μέσα ενημέρωσης και τους θεσμούς.
«Τα fake news υπήρχαν πάντα. Αν κοιτάξεις την Ιστορία θα δεις ότι από τους ελληνορωμαϊκούς, ακόμα, χρόνους υπήρχαν παραδείγματα fake news. Θεωρώ πως το πρόβλημα είναι ότι τα social media μεγέθυναν και ενέτειναν το φαινόμενο και συχνά βρισκόμαστε σε καταστάσεις που δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι είναι αληθινό και τι όχι. Εξαιτίας αυτού, υπήρξε μια σταδιακή μείωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τα μέσα ενημέρωσης και τους θεσμούς. Είναι ένα τεράστιο ζήτημα, υπάρχει πολύ καιρό, χρειάζεται να το αντιμετωπίσουμε, αλλά αν είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι πάντα υπήρχε», υπογραμμίζει ο πρώην διευθυντής επικοινωνίας του Ντέιβιντ Κάμερον.
