Ο εορτασμός της επετείου των 40 χρόνων από τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές στην μετά Φράνκο εποχή στην Ισπανία, παρά τον ιστορικό χαρακτηρισμό της για πρώτη φορά ως «δικτατορίας» από τον βασιλέα Φίλιππο ΣΤ’, επισκιάσθηκε εν μέρει από την τιμητική διάκριση που ο εστεμμένος παρέδωσε σε παλαιό υπουργό του αυταρχικού καθεστώτος, που θεωρείται μάλιστα και ηθικός αυτουργός για την επονομαζόμενη «σφαγή της Βιτόρια», το 1976, όπου είχαν χάσει τη ζωή τους πέντε απεργοί εργάτες.
Ο Ροδόλφο Μαρτίν Βίλια ασκούσε καθήκοντα υπουργού Συνδικαλιστικών Υποθέσεων, όταν στις 3 Μαρτίου 1976 η αστυνομία κατέστειλε βίαια τη συγκέντρωση των απεργών, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους πέντε άνθρωποι και να τραυματισθούν άλλοι 150, πολλοί εξ αυτών από σφαίρες. Μολονότι κανείς δεν είχε αναλάβει την ευθύνη για τη σφαγή, για τους απεργούς και τις οικογένειες των θυμάτων οι ηθικοί αυτουργοί είχαν ονοματεπώνυμο: Χεσούς Κιντάνα Σαραθίμπαρ, επικεφαλής της αστυνομίας και Ροδόλφο Μαρτίν Βίλια, υπουργός Συνδικαλιστικών Υποθέσεων του Φράνκο.
Το 2008 μία επιτροπή του Βασκικού Κοινοβουλίου είχε καταλήξει ότι υπεύθυνοι σε διαφορετικό βαθμό για τα πεπραγμένα εκείνης της ημέρας ήσαν οι τότε υπουργοί του φρανκικού καθεστώτος Μανουέλ Φράγα Ιριμπάρνε (Διακυβέρνησης), Ροδόλφο Μαρτίν Βίλια (Συνδικαλιστικών Υποθέσεων) και Αλόνσο Οσόριο (Προεδρίας). Ωστόσο, το πόρισμα δεν στάλθηκε στη Δικαιοσύνη, ενώ η υπόθεση ουδέποτε έφθασε στα δικαστήρια.
Οι κατηγορίες για ηθική αυτουργία δεν εμπόδισαν ωστόσο στο παραμικρό την μετέπειτα σταδιοδρομία του Μαρτίν Βίλια και στην εποχή της εθνικής συμφιλίωσης. Κανένας δεν του ζήτησε εξηγήσεις, ούτε και τον κατηγόρησε διότι είχε απονείμει μετάλλιο στον Αντόνιο Γκονθάλεθ Πατσέκο, τον πλέον διαβόητο βασανιστή της ύστερης περιόδου του φρανκισμού. Ο Μαρτίν Βιλιάρ αποκαταστάθηκε επαγγελματικά ως πρόεδρος της μεγάλης επιχείρησης ενέργειας Endesa, της Sogecable (καλώδια), ενώ είχε αναλάβει με κυβερνητική διαταγή την ευθύνη για τις έρευνες για το ναυάγιο του Prestige. Το επιστέγασμα ήταν η απονομή μεταλλίου για τις υπηρεσίες του από τα χέρια του μονάρχη.
Ωστόσο, στο εξωτερικό τα πράγματα για τον Μαρτίν Βίλια υπήρξαν διαφορετικά, καθώς η εισαγγελία της Αργεντινής είχε εκδώσει ένταλμα κράτησης και έκδοσης για τους Μαρτίν Βίλια και Κιντάνα ώστε να λογοδοτήσουν για εκείνα τα επεισόδια, επί τη βάσει ότι «δύνανται να θεωρηθούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και ως εκ τούτου δεν παραγράφονται».
Ο Μαρτίν Βίλια είχε δηλώσει τότε πρόθυμος, «λόγω αρχών», να καταθέσει «κατά τρόπο πρόσφορο και ασφαλή για τον ίδιο».
Η τιμητική διάκριση στον Μαρτίν Βίλια για τον «ρόλο που διεδραμάτισε στην μετάβαση» προς τη δημοκρατία, εξόργισε τα θύματα και τους συγγενείς των γεγονότων της Βιτόρια, όπως και άλλων παρόμοιων κατασταλτικών επιχειρήσεων και διώξεων, που επί 40 χρόνια αξιώνουν από τις δημοκρατικές κυβερνήσεις «αλήθεια, δικαίωση και τιμωρία των υπευθύνων».
Πηγές: ΑΜΠΕ, El Publico
