Η Νεγκίν Κπαλβάκ καθόταν στην κατοικία της στην Καμπούλ όταν έλαβε την είδηση ότι οι Ταλιμπάν είχαν φτάσει στα περίχωρα της πρωτεύουσας. H 24χρονη μαέστρος, μόλις το πρόσωπο της φημισμένης γυναικείας ορχήστρας του Αφγανιστάν, άρχισε αμέσως να πανικοβάλλεται.
Την τελευταία φορά που οι ισλαμιστές τρομοκράτες ήταν στην εξουσία, απαγόρευσαν τη μουσική και τα κορίτσια δεν επιτρεπόταν να εργαστούν. Τους τελευταίους μήνες, πραγματοποίησαν εστιασμένες επιθέσεις σε αυτές που δήλωσαν ότι είχαν προδώσει την ισλαμική κυριαρχία.
Με γρήγορο πέρασμα από το δωμάτιο, η Κπαλβάκ έπιασε ένα φόρεμα για να καλύψει τα γυμνά χέρια της και έκρυψε ένα μικρό σετ διακοσμητικών τυμπάνων. Στη συνέχεια συγκέντρωσε εικόνες και αποκόμματα από τις φημισμένες μουσικές της εμφανίσεις, τις έβαλε σε ένα σωρό και τις έκαψε.
«Ένιωσα τόσο απαίσια, ένιωσα σαν να έγινε στάχτη όλη αυτή η ανάμνηση της ζωής μου», δήλωσε ο Κπαλβάκ, η οποίος κατέφυγε στις Ηνωμένες Πολιτείες - σίγουρα ένας από τους δεκάδες εκατοντάδες που διέφυγαν στο εξωτερικό μετά την κατάκτηση του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν.
Αίσθηση σοκ
Η ιστορία της ορχήστρας μέσα στις ημέρες μετά τη νίκη των Ταλιμπάν, την οποία το Reuters έχει συγκεντρώσει συλλογικά μέσω συνεντεύξεων με μέλη της σχολής μουσικής του Χπαλβάκ, περικλείει την αίσθηση του σοκ που νιώθουν οι νεότεροι Αφγανοί όπως η Κπαλβάκ, κυρίως οι κυρίεςγυναίκες.
Η ορχήστρα, που αναφέρεται ως Zohra για την περσική θεά της μουσικής, αποτελείτο κυρίως από γυναίκες και κορίτσια από ένα ορφανοτροφείο της Καμπούλ ηλικίας μεταξύ 13 και 20 ετών.
Δημιουργήθηκε το 2014, μετέτρεψε μια παγκόσμια εικόνα της ελευθερίας που πολλοί Αφγανοί άρχισαν να απολαμβάνουν μέσα σε 20 χρόνια για τον λόγο ότι κυριάρχησαν τελικά οι Ταλιμπάν, ανεξάρτητα από την εχθρότητα και τις απειλές που συνέχιζε να αντιμετωπίζει από κάποιους στο βαθιά συντηρητικό μουσουλμανικό έθνος.
Φορώντας έντονα μοβ χιτζάμπ και συμμετέχοντας σε ένα μείγμα συμβατικής αφγανικής μουσικής και δυτικών κλασικών με γηγενείς νότες, όπως το ραμπάμπ που μοιάζει με κιθάρα, η ομάδα διασκέδασε το κοινό από την Όπερα του Σίδνεϊ έως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός.
Σήμερα, ένοπλοι Ταλιμπάν φυλάσσουν το κλειστό Εθνικό Ινστιτούτο Μουσικής του Αφγανιστάν (ANIM), ενώ σε ορισμένες περιοχές του κράτους διέταξαν τους ραδιοφωνικούς σταθμούς να σταματήσουν να παίζουν μουσική.
«Δεν περιμέναμε ποτέ ότι το Αφγανιστάν θα επιστρέψει σε τέτοια εποχή», δήλωσε ο ιδρυτής της ANIM, Αχμάντ Σαρμάστ, προσθέτονας ότι η ορχήστρα Zohra αντιπροσώπευε την ελευθερία και τη γυναικεία ενδυνάμωση στο Αφγανιστάν και τα μέλη της χρησίμευαν ως «πολιτιστικοί διπλωμάτες».
Ο Σαρμάστ, ο οποίος μιλούσε από την Αυστραλία, ενημέρωσε το Reuters ότι οι Ταλιμπάν είχαν απαγορεύσει στους εργαζόμενους να μπουν στο ινστιτούτο.
«Τα κορίτσια της ορχήστρας Zohra, και άλλες ορχήστρες και σύνολα του σχολείου, φοβούνται τη ζωή τους και κρύβονται», δήλωσε.
Ένας εκπρόσωπος των Ταλιμπάν δεν απάντησε αμέσως σε ερωτήσεις σχετικά με την κατάσταση του ινστιτούτου.
Από τότε που επέστρεψαν στην ενέργεια καθώς οι τελικοί δυτικοί στρατιώτες αποχώρησαν από το έθνος, οι Ταλιμπάν προσπάθησαν να καθησυχάσουν τους Αφγανούς και τον κόσμο στην επιφάνεια όσον αφορά τα δικαιώματα που θα μπορούσαν να επιτρέψουν.
Η ισλαμιστική ομάδα δήλωσε ότι οι πολιτιστικές δράσεις εκτός από τις θέσεις εργασίας και την κατάρτιση για γυναίκες θα μπορούσαν να επιτραπούν, εντός των ορίων της Σαρία (Ισλαμικού Νόμου) και των ισλαμικών και πολιτιστικών πρακτικών του Αφγανιστάν.
Δήλωσε ότι έλαβε πολλά μηνύματα από φοιτητές που φοβήθηκαν για την ασφάλειά τους και ζήτησαν βοήθεια. Οι εργαζόμενοι του τον συμβούλεψαν να μην επιστρέψει στο κράτος, καθώς οι Ταλιμπάν τον έψαχναν και η κατοικία του είχε δεχτεί έφοδο σε πολλές περιπτώσεις.
Οι κίνδυνοι που έχουν να κάνουν με ερμηνευτές στο Αφγανιστάν έχουν επισημανθεί βάναυσα το 2014, όταν ένας βομβιστής αυτοκτονίας ανατινάχθηκε κατά τη διάρκεια ενός δώρου σε μια γαλλική σχολή στην Καμπούλ, τραυματίζοντας τον Σαρμάστ που ήταν μέσα στους θεατές.
Εκείνη την εποχή, οι Ταλιμπάν ανέλαβαν την επίθεση και δήλωσαν ότι το έργο, μια καταδίκη των βομβιστικών επιθέσεων αυτοκτονίας, ήταν προσβολή των «ισλαμικών αξιών».
Τα μέλη της ορχήστρας Zohra είχαν εκ των προτέρων μιλήσει για το ότι έπρεπε να καλύψουν τη μουσική τους από συντηρητικά νοικοκυριά και να τους προσβάλλουν λεκτικά και να τους απειλούν με ξυλοδαρμό. Υπήρξαν ακόμη και αντιρρήσεις μεταξύ των νεότερων Αφγανών.
Κλειστά τα παράθυρα στην οδό Kharabat
Τα παράθυρα έχουν κλείσει σε όλη την οδό «Kharabat», την ιστορική γειτονιά της αφγανικής μουσικής ζωής, από τότε που οι Ταλιμπάν εισέβαλαν στην Καμπούλ στα μέσα Αυγούστου. Οι μουσικοί έχουν πάρει τα όργανά τους στο σπίτι ή τα έχουν κρύψει σε καταστήματα, περιμένοντας να δουν αν οι Ταλιμπάν θα απαγορεύσουν ξανά τη μουσική όπως πριν από 25 χρόνια.
Σήμερα χωρίς δουλειά και χωρίς κάποια επίσημη ανακοίνωση, συγκεντρώνονται στη μουσική γειτονιά συνομιλούν και παίζουν μετατρέποντάς την σ΄ένα άτυπο ωδείο. Συζητούν για αυτά που μοιράστηκε ο διάσημος τραγουδιστής Aryan Khan, όταν βρήκε κατεστραμμένο το πιάνο και τα τύμπανα του στην Καμπούλ, ή για τη δολοφονία του λαϊκού μουσικού Fawad Andarabi στο εξοχικό του σπίτι. Και αναρωτιούνται αν θα είναι οι επόμενοι λέει το δημοσίευμα του Guardian.
«Έχουμε δει φωτογραφίες στο διαδίκτυο. Θα έχουμε το ίδιο πρόβλημα; Αν όχι σήμερα, αύριο; », δήλωσε ο Ζαμπίρ, ο οποίος παίζει ρουμπάμπ, ένα αφγανικό έγχορδο όργανο το οποίο ανήκει στην οικογένεια του λαούτου. Πέρασε τρεις ημέρες στις πύλες του αεροδρομίου προσπαθώντας απεγνωσμένα να φύγει για οπουδήποτε. Και συνεχίζει: «Η μουσική τρέφει την ψυχή σου. Δεν θέλω να ζήσω άλλο εδώ χωρίς αυτή».
Πριν από 25 χρόνια, κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας των Ταλιμπάν, πολλοί μουσικοί μετανάστευσαν για να αποφύγουν την εξορία. Και επέστρεψαν μετά την πτώση το 2001.
Απέναντι από την οδό Kharabat, βρίσκεται το Εθνικό Ινστιτούτο Μουσικής του Αφγανιστάν (ANIM) ο οποίος ίσως είναι ο επόμενος στόχος για τους Ταλιμπάν οι οποίοι όχι μόνο κατέστρεψαν το 1996 μουσικά όργανα, όχι μόνο απαγόρευσαν να παίζεται μουσική, αλλά θέλησαν να καταστρέψουν και τη δυνατότητα αναπαραγωγής. «Ανησυχώ για την ασφάλεια των νέων μου μουσικών και καθηγητών, ανησυχώ για τη μουσική εκπαίδευση και τη μουσική στο Αφγανιστάν, αλλά ταυτόχρονα νιώθω ανακούφιση που δεν έχει γίνει κάτι εναντίον του σχολείου και της κοινότητάς του μέχρι τώρα», λέει ο εθνομουσικολόγος και διευθυντής του ινστιτούτου, Αχμάντ Νάσερ στο Observer. «Ελπίζω να μην πάμε πίσω 25 χρόνια».
Είναι σε επικοινωνία με τον αξιωματούχο των Ταλιμπάν που είναι υπεύθυνος της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
«Με διαβεβαίωσαν ότι οι υποδομές, οι εγκαταστάσεις και οι πόροι του ANIM προστατεύονται και θα παραμείνουν υπό προστασία μέχρι να ληφθεί απόφαση για το μέλλον της μουσικής στο Αφγανιστάν», είπε ο διευθυντής του ινστιτούτου. «Περιμένουμε να ακούσουμε την απόφαση».
Έχουν αναφερθεί απαγορεύσεις μουσικής στη νότια Ζαμπούλ και την επαρχία Κανταχάρ, στην καρδιά των Ταλιμπάν, αλλά αυτές μπορεί να είναι απόφαση των τοπικών διοικητών. Ο εκπρόσωπος του καθεστώτος, Ζαμπιουλάχ Μουτζαχίντ δήλωσε στους «New York Times», ότι η μουσική στο κοινό απαγορεύεται από το Ισλάμ, αλλά πρότεινε να μην υπάρξουν ξανά οι αυστηρές απαγορεύσεις του παρελθόντος. «Ελπίζουμε να τους πείσουμε αντί να τους πιέσουμε», είπε.
