«Σουτ! Αρχίζει το παραμύθι! Όταν τελειώσει, θα ξέρουμε περισσότερα απ’ ότι τώρα…»

Της Ελένης Μπετεινάκη*

Τούτη την ιστορία δεν θα πάψω ποτέ να την λέω. Όσα χρόνια και αν περάσουν θα είναι για όλους εμάς που αγαπάμε το παιδικό βιβλίο, πολύτιμη!

Ένα συνηθισμένο πρωινό της 2ας Απριλίου του 1805 γεννήθηκε ένα «ασχημόπαπο», μικρό πολύ, καχεκτικό, και σχεδόν αδιάφορο στον τόπο του. Ένα « ασχημόπαπο» με ανθρώπινη μορφή  που προσπάθησε τόσο πολύ, μα τόσο πολύ στη ζωή του κι έγινε ο πιο σπουδαίος και όμορφος «κύκνος» στον κόσμο ολόκληρο. 

“Το να ζεις μόνο δεν είναι αρκετό, είπε η πεταλούδα. Πρέπει να έχεις λιακάδα, ελευθερία και ένα μικρό λουλούδι…” Xανς Κρίστιαν Άντερσεν

Έχουν περάσει  215 χρόνια από εκείνη την γενέθλιο ημέρα και το παραμύθι της ζωής του πιο μεγάλου παραμυθά στον κόσμο παραμένει αναλλοίωτο στο χρόνο γιατί είναι πέρα για πέρα αληθινό …Είναι διπλή γιορτή τούτη η  μέρα, εκτός από γενέθλιος του Χάνς Κρίστιαν Άντερσεν, έχει καθιερωθεί απ΄ άκρη σ΄άκρη του πλανήτη να γιορτάζουν τα παιδικά βιβλία, τα παραμύθια ίσως κι όλοι όσοι τα αγαπούν, μαζί και οι συγγραφείς και οι εικονογράφοι.

Μια φορά κι έναν καιρό, λοιπόν, πριν πολλά πολλά χρόνια ένα όχι και τόσο ανοιξιάτικο πρωινό, στις 2 Απριλίου του 1805, σε μια μικρή πόλη της Δανίας, την Οντένσε, γεννιέται ο Χανς, γιός ενός φτωχού τσαγκάρη και μιας πλύστρας. Είναι ένα πολύ μικρό αγόρι, αδύναμο και καχεκτικό με πολλή φαντασία και ταλέντο στην ποίηση, στο θέατρο και στη δημιουργία ιστοριών. Σε ηλικία 7 χρονών βλέπει την πρώτη θεατρική του παράσταση κι αποφασίζει πως όνειρο της ζωής του είναι να γίνει ηθοποιός. Μένει ορφανός στα 11 του χρόνια και κάνει χίλιες δυο δουλειές για να επιβιώσει. Το όνειρο του μένει ανεκπλήρωτο, όμως συνεχίζει να ελπίζει και να δημιουργεί με την φαντασία του ιστορίες. Τις  παίζει με κούκλες σε ένα μικρό κουκλοθέατρο που έχει κατασκευάσει ο ίδιος, για να ξεφεύγει από την μοναξιά του. Με πολλές δυσκολίες καταφέρνει να τελειώσει το Γυμνάσιο στα 23 του χρόνια, λένε με βοήθεια πολλών επιφανών ανδρών της εποχής ανάμεσά τους κι εκεινής του βασιλιά της Δανίας Φρειδερίκου του 6ου. Από το 1822 γράφει συνεχώς …

Βρισκόμαστε στα 1828 και ο Χανς καταφέρνει να πετύχει τις εξετάσεις και να γίνει δεκτός στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Δεν ολοκληρώνει ποτέ τις σπουδές του, συνεχίζει όμως το γράψιμο  και σιγά σιγά αρχίζει να γίνεται γνωστός. Ένα από τα έργα που γράφει παρουσιάζεται στο Βασιλικό Θέατρο. Στα 1835 καταφέρνει να γράψει το πρώτο του ολοκληρωμένο βιβλίο για παιδιά. Οι ιστορίες του δημιουργούν ταραχή στους λογοτεχνικούς κύκλου. Όπως  λένε οι κριτικοί, «ένα νέο αστέρι γεννιέται». Τα παιδιά αρχίζουν να τον αγαπούν. Πιστεύουν πως είναι  ένας άγγελος που γράφει ωραίες ιστορίες. 

Του αρέσουν πολύ τα ταξίδια και γράφει αρκετή ταξιδιωτική λογοτεχνία. Στις 15 Μαρτίου  1841 ανεβαίνει στο ατμόπλοιο «Λεωνίδας » και στις 19 του ίδιου μήνα   καταφέρνει να έρθει στην Ελλάδα. Ενθουσιασμένος  γράφει στο ημερολόγιό του :

«Πέρα απ΄ τη φωτεινή γαλάζια θάλασσα με χαιρετά η Ελλάδα. Αγνάντια από τα μάτια μου ο Μοριάς με το χιονόσκεπο βουνό να στράφτει στις  λιαχτίδες, και το δελφίνι που πετά και χαίρεται το κύμα».  Με μια άμαξα κυκλοφορεί στην Αθήνα, στο Θησείο, στο Φάληρο, στον Κολωνό. Ανεβαίνει στην Ακρόπολη στις 2 Απριλίου του 1841 και γιορτάζει εκεί τα γενέθλια του κλείνοντας τα 36 του χρόνια. Μαγεύεται από τον Παρθενώνα  και τον επισκέπτεται σχεδόν καθημερινά: «Στενά μονοπάτια σε οδηγούν ανάμεσα σε σπασμένα κιονόκρανα που είναι, σαν το χιόνι, εκθαμβωτικά λευκά…» έγραψε ένα βράδυ επιστρέφοντας στο μικρό ξενοδοχείο όπου έμενε, στην οδό Ερμού,  στην «Πόλη της Μινέρβας», όπως αποκαλεί την Αθήνα, «με τρία φράγκα ημερησίως » σε ένα δωμάτιο με θέα τον δρόμο. Ο Πειραιάς αναφέρει έχει «περίπου 120 σπίτια…» και ο δρόμος  προς την πρωτεύουσα που «λίγα χρόνια πριν ήταν απλώς ένας βάλτος» μοιάζει πια με εθνική οδό.

Στην Αθήνα που μένει περίπου έναν μήνα καταφέρνει να πραγματοποιήσει δυο επιθυμίες του. Με την βοήθεια της δανικής παροικίας και των αδελφών Κρίστιαν και Θεόφιλου Χάνσεν, αρχιτεκτόνων που έκτισαν πολλά από τα σπουδαία  κτίρια των Αθηνών, όπως το Πανεπιστήμιο, την Ακαδημία , τη Βιβλιοθήκη και το Νομισματοκοπείο κατάφερε να διαβάσει  έργα του σε λογοτεχνικούς κύκλους της Αθήνας και να γίνει δεκτός από το βασιλικό ζεύγος.

Το 1867 η πόλη του η Οντένσε του χαρίζει το  «κλειδί της πόλης ». Συνεχίζει να γράφει και να εκδίδει τα βιβλία του αντλώντας τα θέματα του από τον χαρακτήρα του αιώνιου παιδιού, από μύθους, θρύλους και μπαλάντες της χώρας του. Τον πόνο και την αποτυχία την διαδέχεται στα παραμύθια του η γενναιοδωρία και η ελπίδα στη δικαιοσύνη.

Ένα ακόμα ατύχημα στη ζωή του σε μεγαλύτερη ηλικία πια  σημαίνει και το τέλος του. Ενώ κοιμάται πέφτει από το κρεβάτι του και τραυματίζεται σοβαρά. Περνούν τρία ολόκληρα χρόνια που δεν καταφέρνει να αναρρώσει και φεύγει από την ζωή στις 4 Αυγούστου του  1875 έχοντας ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας του, τον χώρο και τον χρόνο. Το όνομά του θα ταυτιστεί  με τα παραμύθια. Μέσα από αυτά ψιθυρίζει ένα μήνυμα στα παιδιά :

«Αν έχεις ένα όνειρο, μπορείς να γράψεις για τον εαυτό σου μια μαγευτική ιστορία !» 

Και να θυμάστε λέει  : «Τα παραμύθια είναι περήφανα. Έρχονται μόνο όταν τους αρέσει…»

Πολλά τα παραμύθια που έχει γράψει, όπως : «Η μικρή γοργόνα»,  «οι μαγικές γαλότσες», «Το ασχημόπαπο που έγινε κύκνος», «τα καινούργια ρούχα του Αυτοκράτορα», «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα», « Η βασίλισσα του χιονιού», « Η μαγική κασέλα», « Τα κόκκινα παπούτσια », « Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι», «Η τοσοδούλα» , «Ο γιός του μπαλωματή», « Το μικρό χριστουγεννιάτικο έλατο», «Ο καπνοκαθαριστής  και η βοσκοπούλα », «Ο μολυβένιος στρατιώτης», «Οι αγριόκυκνοι» και τόσα άλλα.

Στον μαγικό κόσμο που δημιούργησε ο Άντερσεν όλοι και όλα έχουν δικαίωμα στη ζωή και στην αγάπη, άνθρωποι, ζώα ακόμη και αντικείμενα. Λένε πως μετουσίωνε και τους έρωτες που ο ίδιος δεν έζησε και τους έδινε την αθανασία όπως ο Σβούρος που έμεινε μόνος του ή ο Κνουδ που τον εγκατέλειψε η Γιοχάνε. Όπως ο Μολυβένιος στρατιώτης που αγάπησε ως το θάνατο την όμορφη μπαλαρίνα ή ο παλιάτσος που είδε την αγαπημένη του κολομπίνα να παντρεύεται άλλον. Όπως  ο Ιμπ που τόσο πολύ ήθελε την Χριστίνα κι εκείνο το έλατο το χριστουγεννιάτικο που όλο κάτι ήθελε στην ζωή του, ανικανοποίητο πάντα. Ο ίδιος ήταν σαν να έπαιρνε μέρος  στα ιστορίες του κι ήταν περισσότερο απ΄όλους τους ήρωες του το «Ασχημόπαπο» που περίμενε καρτερικά την αναγνώριση ώσπου μεταμορφώθηκε σε έναν πανέμορφο κύκνο. Τραγούδησε την φύση, την αγάπη  την ίδια τη ζωή κι ο λόγος ήταν όπως έγραψε σε ένα από τα ποιήματα του …το τραγούδι του ανθρώπου δεν τελειώνει ποτέ !

Κι έζησε αυτός στον χρόνο …κι εμείς που τον ακούμε και τον διαβάζουμε ,ακόμα τον τιμούμε και τον θυμόμαστε!

Σήμερα λοιπόν μια τόσο ξεχωριστή μέρα για το παιδικό βιβλίο η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για την Νεότητα ( IBBY)  ετοιμάζει ένα μήνυμα και μια αφίσα, που διανέμονται σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να τονίσουν την αξία των βιβλίων και της ανάγνωσης και να ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία για την ανάπτυξη και τη διάδοση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους.

Το 2020 υπεύθυνο για το υλικό του εορτασμού είναι το Εθνικό Τμήμα της Σλοβενίας.

Το μήνυμα «Πείνα για λέξεις» γράφτηκε από τον Σλοβένο συγγραφέα Peter Svetina  και η αφίσα φιλοτεχνήθηκε από τον Σλοβένο εικονογράφο Damijan Stepančič.

Στην Ελλάδα, όπως κάθε χρόνο, το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου φρόντισε να μεταφραστεί το μήνυμα στα ελληνικά και παροτρύνει τους φορείς που ενδιαφέρονται για τα παιδιά και  τα βιβλία τους να συμβάλουν στον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου.

Η αφίσα με το μήνυμα τυπώθηκε στα ελληνικά με χορηγό τις Εκδόσεις Πατάκη και διανέμεται με τη φροντίδα τους.

Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου 2020 τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Τη μετάφραση επιμελήθηκε, όπως κάθε χρόνο, η επίτιμη Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος κ. Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου.

Αναμφισβήτητα υπάρχουν χιλιάδες βιβλία που έχουν γραφτεί για παιδιά. Ωστόσο ανάμεσα τους υπάρχουν και αρκετά που είναι ακατάλληλα.Το δικαίωμα  της επιλογής είναι αυτό που τα ξεχωρίζει . Η διαχρονικότητά τους, η ιστορία τους, τα μηνύματα που περιέχουν αλλά και η απόλαυση που νοιώθει ένας μικρός αναγνώστης διαβάζοντας  ένα παιδικό βιβλίο. Σήμερα λοιπόν γιορτάζουν τα βιβλία κι ίσως θα έπρεπε να ΄ναι μια μέρα επίσης αφιερωμένη στα παιδιά. Στα παιδιά που με την φαντασία τους μας ταξιδεύουν όπως και τα βιβλία. Στους παραμυθάδες τούτου του κόσμου που στ΄ αλήθεια είναι πολλοί. Στους συγγραφείς που με το ταλέντο τους μας χαρίζουν ώρες ξεγνοιασιάς και περιπέτειας, χαράς και απόλαυση , κάθαρσης και σκέψης.

Xρόνια σας πολλά κ. Άντερσεν, που πάντα θα ζεις μέσα στις καρδιές μας…

Xρόνια σου πολλά παιδικό βιβλίο…

Xρόνια σας πολλά συγγραφείς  του κόσμου…

Xρόνια πολλά σ όλα τα παραμύθια γιατί χωρίς αυτά η ζωή δεν  θα ΄χε καθόλου φαντασία και …όνειρο!

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός-συγγραφέας

http://zhtunteanagnostes.blogspot.gr/