Πρωτομαγιά: Hμέρα-ορόσημο για το εργατικό κίνημα

Του Κώστα Μπογδανίδη

Η Εργατική Πρωτομαγιά ορίστηκε ως ημέρα διεθνούς εργατικής γιορτής από το συνέδριο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς του Παρισιού το 1889, σε ανάμνηση της απεργίας των εργατών της Βορείου Αμερικής που κηρύχθηκε την 1η Μαΐου 1886.  Είναι δε η μοναδική επέτειος που γιορτάζεται την ίδια ημέρα σε όλο τον κόσμο εδώ και 131 περίπου χρόνια! Η συζήτηση του εάν είναι απεργία ή αργία δεν έχει και πολύ νόημα αφού στην πραγματικότητα πρόκειται για απόδοση τιμής στην εργατική τάξη την οποία αποδίδουν ακόμη και τα κράτη-μόνο η Αυστραλία δεν έχει καθιερώσει αυτή την αργία.

 Εννοείται ότι πριν την αιματοβαμμένη απεργία στο Σικάγο  η Πρωτομαγιά είχε το χαρακτήρα και το περιεχόμενο της ημέρας που σχετιζόταν με την Άνοιξη , ημέρα των «λουλουδιών», κάνοντας αναγωγή στις λατρευτικές δοξασίες των αρχαίων λαών που την εόρταζαν   ως εποχή της αναγέννησης της φύσης και της γονιμότητας.

Χύθηκε αίμα…

Στις ΗΠΑ, για πολλές γενιές, από τους εργάτες της Αμερικής γιορτάζονταν σαν δική τους ημέρα η 4η Ιούλη. Αυτό ξεκίνησε το 1790 όταν τα πρώτα συνδικάτα υποδηματοποιών, τυπογράφων και ξυλουργών ενώθηκαν επίσημα με τις Δημοκρατικές Ενώσεις και έτσι η 4η Ιουλίου έγινε κινητήρια δύναμη για τους καταπιεσμένους, ώστε να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Αυτή η παράδοση χωρίς να χαθεί, επισκιάστηκε μετά από ένα σχεδόν αιώνα από δύο άλλες σημαντικές ημερομηνίες. Την λεγόμενη «Ημέρα εργασίας» και την Πρωτομαγιά. Μετά τον αμερικάνικο εμφύλιο πόλεμο, το 1881 ιδρύθηκε η «Ομοσπονδία των Εργατικών Ενώσεων». Το 1882 η Εργατική Ένωση της Ν. Υόρκης, αποφάσισε ότι η 5η του Σεπτέμβρη πρέπει να κηρυχθεί αργία για τους εργαζόμενους της πόλης.

Το 1884 η Κεντρική Εργατική Ένωση ανακοίνωσε ότι θα τηρήσει την πρώτη Δευτέρα του Σεπτέμβρη κάθε χρόνο σαν «ημέρα της εργασίας», ενώ ήρθε και σε επικοινωνία με εργατικά κέντρα σε άλλες πόλεις για να γιορτάσουν από κοινού την ημέρα αυτή, χαρακτηρίζοντάς την σαν γενική αργία για τους εργαζόμενους. Την ίδια χρονιά η Ομοσπονδία Οργανωμένων Επαγγελμάτων και Εργατικών Συνδικάτων των ΗΠΑ και Καναδά, καλούσε όλους τους εργαζόμενους, ασχέτως επαγγέλματος, φύλου και εθνικότητας να τηρήσουν  την 1η Σεπτέμβρη σαν αργία, χαρακτηρίζοντάς την παράλληλα σαν εθνική αργία των εργατών, προτείνοντας τον εορτασμό της κάθε χρόνο.

Το 1885 η «Ομοσπονδία των Εργατικών Ενώσεων» μετονομάστηκε σε «Αμερικανική Ομοσπονδία Εργατών» και στο συνέδριό τους αποφασίστηκε η διεκδίκηση του αιτήματος της 8ωρης εργασίας. Για το ενδεχόμενο να μην γίνει δεκτό το αίτημα από τους εργοδότες, αποφασίστηκε να γίνει γενική πανεργατική απεργία για την 1η Μαΐου του 1886. Στην απεργία που πραγματοποιήθηκε, μόνο στην πόλη του  Σικάγου, πήραν μέρος 400 - 500 χιλιάδες εργαζόμενοι.

Στις 3 Μαΐου 1886, έξι εργάτες σκοτώθηκαν και 30 τραυματίστηκαν όταν η αστυνομία πυροβόλησε τους διαδηλωτές. Μια νέα μεγάλη διαδήλωση διαμαρτυρίας προγραμματίστηκε για την επόμενη ημέρα, την 4η Μαΐου στην πλατεία «Χαϊμάρκετ» της πόλης. Οι αστυνομικοί επιτέθηκαν κατά των συγκεντρωμένων. Στον πανικό έπεσε μία βόμβα από την οποία σκοτώθηκε ένας αστυνομικός και 70 άλλοι τραυματίστηκαν. Μέσα σε κατάσταση πανικού οι αστυνομικοί βρήκαν την αφορμή για να ανοίξουν άνοιξαν πυρ εναντίων των συγκεντρωμένων.

Υπάρχουν διάφορα σενάρια για το ποιος έριξε την βόμβα, αλλά ποτέ δεν έγινε γνωστό πιο από αυτά ευσταθούσε. Ακολούθησε ένα πογκρόμ από την αστυνομία με έρευνες και συλλήψεις, ενώ ο ελεγχόμενος από τους καπιταλιστές τύπος κατάφερε να δημιουργήσει ένα κλίμα τρομο-υστερίας.

Από τους συλληφθέντες απεργούς, οι οκτώ παραπέμφθηκαν σε δίκη. Ένας απ’ αυτούς, ο Λούις Λίνγκ, βρέθηκε κρεμασμένος στο κελί του. Οι Αύγουστος Σπάϊς, Άντολφ Φίσσερ, Τζώρτζ Ένγκελς και Άλμπερτ Πάρσον, καταδικάστηκαν σε απαγχονισμό και εκτελέστηκαν στις 11 Νοεμβρίου του 1887. Οι άλλοι τρεις καταδικάστηκαν σε πολυετή φυλάκιση.

Στην απολογία του στο δικαστήριο, η οποία έμεινε στην ιστορία να φωτίζει τις καρδιές κάθε καταπιεσμένου αγωνιστή, ο εργατικός ηγέτης Αύγουστος Σπάϊς τόνισε μεταξύ άλλων:

«Κύριοι δικαστές, αν σας περνάει από το μυαλό η ιδέα στα σοβαρά πως με τις κρεμάλες σας μπορείτε να σταματήσετε το κίνημα που εξωθεί εκατομμύρια γονατισμένων από την πίεση εργατών στην εξέγερση, είστε μα την αλήθεια πτωχοί τω πνεύματι».

Μετά άπό χρόνια έγινε αναθεώρηση της δίκης. Οι 3 φυλακισμένοι αγωνιστές απαλλάχθηκαν από τις κατηγορίες και απελευθερώθηκαν. Οι 5 νεκροί αγωνιστές έμειναν στην ιστορία ως οι μάρτυρες του Haymarket, από την πλατεία Haymarket, όπου έγινε η διαδήλωση στην οποία ρίχτηκε η βόμβα.

Σε μια άλλη πόλη των ΗΠΑ, στο Μιλγουώκι οι απεργοί αντιδρώντας στη βία της αστυνομίας προσπάθησαν να κλείσουν το εργοστάσιο μετάλλου. Εκεί επενέβη η εθνοφρουρά, η οποία πυροβόλησε αδιάκριτα στο πλήθος. Το τελικό αποτέλεσμα των άδικων επιθέσεων και των δολοφονιών, ήταν ο… κυβερνητικός έπαινος της εθνοφρουράς και της αστυνομίας για την «καλή δουλειά» που έκαναν. Όσο για τους απεργούς, τους απαγγέλθηκαν κατηγορίες, με βάση τις οποίες μερικοί καταδικάστηκαν και φυλακίστηκαν από έξι ως ενεά μήνες, για «ταραχές και συμμετοχή σε παράνομη συγκέντρωση».

Μετά από αυτά τα τραγικά γεγονότα το ιδρυτικό συνέδριο της Β’ Σοσιαλιστικής Διεθνούς καθιέρωσε το 1889 την Πρωτομαγιά ως παγκόσμια ημέρα εργατικών αγώνων.

 Αίμα και Πρωτομαγιά στην Ελλάδα

Τα σοσιαλιστικά ιδεώδη δεν άργησαν να έρθουν στην Ελλάδα. Μία από τις πιο σημαντικές Διαδηλώσεις για την Πρωτομαγιά έγιναν στην χώρα μας το 1924 και το 1936-οι δύο πιο αιματηρές συγκρούσεις εργατών και δυνάμεων της «τάξης».

Το 1890 ιδρύθηκε ο κεντρικός σοσιαλιστικός όμιλος με 10 μέλη, ενώ το 1891 ο Σταύρος Καλλέργης και 12 ακόμα σοσιαλιστές τόλμησαν να ...φωτογραφηθούν δημόσια την ημέρα της πρωτομαγιάς. Το 1892 30 σοσιαλιστές συγκεντρώθηκαν στο χώρο του Παναθηναϊκού Σταδίου και διαμαρτυρήθηκαν κατά της πλουτοκρατίας.

Το 1893 είναι η πρώτη σημαντική εκδήλωση της πρωτομαγιάς και οργανώθηκε από τον «Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο». Στη συγκέντρωση στους Στύλους του Ολυμπίου Διός πήραν μέρος 500 άτομα, αριθμός μεγάλος για τα δεδομένα της εποχής και το μέγεθος της τότε Αθήνας.

Το 1909 γιορτάστηκε η Πρωτομαγιά από την εργατική λέσχη και στην συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη πήραν μέρος εργάτες διαφόρων εθνικοτήτων Τούρκοι, Βούλγαροι σοσιαλιστές, καθώς και πλήθος Ισραηλιτών εργατών.

Μετά τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο και καθ’ όλη τη διάρκεια του μεσοπολέμου, σχεδόν σε κάθε Πρωτομαγιά, υπήρχαν διαδηλώσεις και συγκρούσεις των εργαζομένων διαδηλωτών με τις δυνάμεις της Αστυνομίας. Η πιο αιματηρή υπήρξε την εποχή που κυβερνούσε ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου , ένας  πραγματικός δημοκράτης: η 1η Μαίου 1924 είχε οριστεί για να γίνει η ορκωμοσία των δημοσίων υπαλλήλων και των ενόπλων δυνάμεων στο νέο πολίτευμα της χώρας, που ήταν πια η αβασίλευτος δημοκρατία. Εκείνη την ημέρα το ΚΚΕ ήθελε να οργανώσει συγκέντρωση για την Πρωτομαγιά και η κυβέρνηση αποφάσισε να την απαγορεύσει! Παρά την απαγόρευση οπαδοί του ΚΚΕ συγκεντρώθηκαν στο δημοτικό θέατρο και οι στρατιωτικές δυνάμεις τους διέταξαν να διαλυθούν. Δεν υπάκουσαν και άρχισαν οι πυροβολισμοί-υπήρξαν νεκροί και πολλοί τραυματίες. Ο Παπαναστασίου κατηγόρησε το ΚΚΕ, αλλά είναι σαφές ότι χωρίς λόγο οι στρατιωτικές δυνάμεις έχασαν την ψυχραιμία τους.

Αιματηρά ήταν και τα γεγονότα του Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Μετά από ένα δεκαήμερο αγώνων και κινητοποιήσεων των εργατών της Θεσσαλονίκης τα γεγονότα έληξαν με 12 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες από την επέμβαση των δυνάμεων καταστολής της τότε κυβέρνησης Μεταξά.

ΠΗΓΕΣ:

-ΠΑΤΡΙΣ

-Ιστορία του εργατικού Κινήματος

-Μαρξισμός

-Κρίσεις

-Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων, Δαφνή

-ΙΜΕ

-Cretalive.gr