«Ο πιο σαγηνευτικός ήχος που εισχώρησε ποτέ στην ακοή του ανθρώπου»

«Έτσι χτυπάει την πόρτα η μοίρα!» Με αυτά τα λόγια ο Μπετόβεν περιγράφει πώς εμπνεύστηκε την εντυπωσιακή έναρξη της Συμφωνίας Αρ.5. Σύμφωνα όμως με το φίλο και μαθητή του Καρλ Τσέρνι, ο συνθέτης συνέλαβε την ιδέα από το κελάηδισμα της σιταρήθρας, ενώ περπατούσε στη Βιέννη. Όποια και αν είναι η αλήθεια, αυτά τα πρώτα μέτρα, καθώς και ολόκληρη η θυελλώδης αυτή συμφωνία, εκφράζει την ταραχή και την απόγνωση του Μπετόβεν για την αυξανόμενη κώφωσή του. Είναι γνωστή και σαν «Η Συμφωνία της Μοίρας».

Ο Μπετόβεν άρχισε να σχεδιάζει τη Συμφωνία αρ. 5 το 1803, κατόπιν παραγγελίας του κόμη της Άνω Σιλεσίας, Φραντς φον Όπερσντορφ, αλλά την αφιέρωσε στους χορηγούς του, πρίγκηπα Φραντζ Γιόζεφ φον Λόμπκοβιτς και κόμη Αντρέι Ραζουμόφσκι. Το μεγαλύτερο μέρος της γράφτηκε το 1807 και ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1808. Ήταν μια εποχή που η κυριαρχία της ναπολεόντειας Γαλλίας βρισκόταν στο απόγειό της, σε αντίθεση με την Αυστρία, που έχασε όλες τις κρίσιμες μάχες με σημαντικές απώλειες εδαφών. Ο Μπετόβεν, έχοντας δημοκρατικά φρονήματα, έτρεφε συμπάθεια για τη Γαλλία και τον Ναπολέοντα, έως το 1804, που αναγορεύθηκε σε Αυτοκράτορα.  

Η πρεμιέρα του έργου δόθηκε στο Θέατρο της Βιέννης στις 22 Δεκεμβρίου 1808 με τον Μπετόβεν στο πόντιουμ. Ήταν μια συναυλία - μαμούθ, διάρκειας τεσσάρων ωρών, με έργα του συνθέτη. Εκτός από την Πέμπτη, παρουσιάσθηκαν η Συμφωνία αρ.6, το Κοντσέρτο αρ.4 για πιάνο και ορχήστρα, η Φαντασία για πιάνο, χορωδία και ορχήστρα και αποσπάσματα από τη Λειτουργία σε ντο μείζονα. Εκεί τσακώθηκε με τους μουσικούς του, είπε ότι θα φύγει, αλλά κάποιοι πλούσιοι μεσολάβησαν και τον έπεισαν να μείνει…

Η υποδοχή του έργου από το κοινό ήταν χλιαρή και οφειλόταν στις αντίξοες συνθήκες, με τις οποίες πραγματοποιήθηκε η συναυλία. Η ορχήστρα με μόνο μία πρόβα έκανε πολλά λάθη, ενώ η αίθουσα ήταν παγωμένη και το ακροατήριο εξουθενωμένο από τη μεγάλη διάρκεια της συναυλίας. Όμως, ένα χρόνο αργότερα, η Πέμπτη έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το κοινό της Βιέννης και συνοδεύτηκε από μία αποθεωτική κριτική του συνθέτη και συγγραφέα Ε.Τ.Α. Χόφμαν (Καρυοθραύστης) στη Γενική Μουσική Εφημερίδα.

Παρόλο που και οι εννέα συμφωνίες του Μπετόβεν είναι διάσημες, η εισαγωγή του πρώτου μέρους, του Allegro con brio, της Πέμπτης συμφωνίας είναι η διασημότερη μουσική στιγμή από όλες. Τα έγχορδα σε ταυτοφωνία παίζουν τέσσερις απότομες και δραματικές νότες, "ντι-ντι-ντι-ντα", οι οποίες αντιστοιχούν ρυθμικά στο γράμμα "V" του κώδικα Μορς, που συντάχθηκε μισό σχεδόν αιώνα αργότερα. Στη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, οι τέσσερις αυτές νότες έγιναν το μουσικό σήμα του "V" που σημαίνει σε όλες τις γλώσσες τη Νίκη.

  Ο συγγραφέας Ε. Μ. Φόρστερ έγραψε ότι είναι «ο πιο σαγηνευτικός ήχος που εισχώρησε ποτέ στην ακοή του ανθρώπου» (Επιστροφή στο Χάουαρντς Εντ).

Η V  Συμφωνία  αποτελείται από τέσσερα μέρη:

Ι. Allegro con brio

II. Andate con moto

III. Allegro (Scherzo)

IV. Allegro

Είναι γραμμένη για 1 πίκολο, 2 φλάουτα, 2 όμποε, 2 κλαρινέτα, 2 φαγκότα, 1 κοντραφαγκότο, 2 κόρνα, 2 τρομπέτες, 3 τρομπόνια, τύμπανα και ορχήστρα εγχόρδων.

Η Συμφωνία αρ. 5 του Μπετόβεν άνοιξε νέους δρόμους στη μουσική και επηρέασε σπουδαίους συνθέτες, όπως οι Μπραμς, Τσαϊκόφσκι, Μπρούκνερ, Μάλερ και Μπερλιόζ. Μαζί με την Τρίτη και την Ενάτη αποτελούν τις πιο επαναστατικές συνθέσεις του Μπετόβεν.

ΠΗΓΕΣ

peri-texnon

Wikipedia.ge

Sanshmera.gr

Cretalive.gr