Ο Γεώργιος Κονδύλης, από εγγυητής της δημοκρατίας, φονέας του πολιτεύματος...

Tου Κώστα Μπογδανίδη

Ο Κονδύλης είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις των στρατιωτικών και πολιτικών της χώρας που κατάφερε να βρεθεί από το ένα ιδεολογικό άκρο στο άλλο με απόλυτη επιτυχία. Ο Γεώργιος Κονδύλης ήταν εκείνος που στάθηκε στο πλευρό του Βενιζέλου, που πολέμησε με απαράμιλλο θάρρος στην Κρήτη και την Μακεδονία, που αντιπολιτεύθηκε όσο κανένας άλλος τον βασιλιά. Ήταν εκείνος ο στρατιωτικός που σταμάτησε το κίνημα του Γαργαλίδη,  ανέτρεψε τον Αύγουστο του 1926 τον Πάγκαλο και το φαιδρό δικτατορικό καθεστώς του κάνοντας παράλληλα ελεύθερες δημοκρατικές εκλογές. Και είναι ο ίδιος άνθρωπος που ως πολιτικό εκκρεμές έκανε στρατιωτικό κίνημα και στη συνέχεια έπαιξε καταλυτικό ρόλο για την Παλινόρθωση του Στέμματος.

Ο Κονδύλης, είναι αλήθεια, είχε ένα μυαλό που δούλευε ασταμάτητα. Λέγεται ότι ο βιομήχανος Μποδοσάκης Αθανασιάδης τον αποκαλούσε Ζωρζ Κραμιόν για τις ραδιουργίες του. Πώς τα κατέφερε και ανέτρεψε τον Πάγκαλο; Ο Κονδύλης δηλώνει αρχικά φιλία με τον Πάγκαλο, αναγνωρίζει την εκλογή του   στην Προεδρία της Δημοκρατίας, και ο τελευταίος τον απελευθερώνει από το νησί της εξορίας! Ο Κονδύλης επιστρέφει στην Αθήνα, συναντάται με τον Πάγκαλο μετά του οποίου συχνά εγευμάτιζε, σε σημείο ώστε ο Γ. Καφαντάρης να μιλήσει για «πολιτική των γευμάτων και των συμποσίων», ο Κονδύλης να απαντήσει ότι θεωρεί το γεγονός ότι συνέτρωγε με τον δικτάτορα ως την υψίστην από τις υπηρεσίες που πρόσφερε στην Πατρίδα.

Ο Γεώργιος Κονδύλης, ο οποίος αρεσκόταν να αποκαλείται κατά το προηγούμενο του Σκιπίωνος του Αφρικανού, «Κεραυνός», μετά την  καταστολή του αντεπαναστατικού κινήματος των Γαργαλίδη - Λεοναρδόπουλου, το 1923, δούλευε υπογείως. Προσεταιρίζεται τον Ναπολέοντα Ζέρβα, διοικητή του Β' Τάγματος της Δημοκρατικής Φρουράς, ­ των  πραιτωριανών  του Θ. Πάγκαλου ­ και μέσω αυτού τον Φρούραρχο της Αθήνας, Κ. Παλαιολόγου, τον αρχηγό της Χωροφυλακής και τους διοικητές στρατιωτικών μονάδων αποφασιστικής σημασίας για την ανατροπή της οπερετικής δικτατορίας.

Και ξαφνικά τη νύχτα της 21ης Αυγούστου, και ενώ ο Πάγκαλος παραθέριζε στις Σπέτσες, το «Ελεύθερον Βήμα» σε τρίτη έκδοσή του το πρωί της 22ας Αυγούστου, αναγγέλλει την μεταβολή και δίδει σε εκτενές ρεπορτάζ το προσκήνιο και το παρασκήνιο της ανατροπής του Έλληνα δικτάτορα: «Εκρήγνυται επαναστατικόν Κίνημα. Ο στρατηγός Κονδύλης κύριος της καταστάσεως».  «Την 8ην πρωινήν ώραν σύμπας ο στρατός της πρωτευούσης ευρεθείς επί ποδός κατέλυσε το καθεστώς του Παγκάλου εν μέσω ζητωκραυγών υπέρ του στρατηγού Κονδύλ”..

Ο Πάγκαλος μετά την ανατροπή του από τον ομοτράπεζό του αρκέστηκε να σχολιάσει: «Εγνώριζον μέχρι τούδε πολυτίμους διά την πατρίδα υπηρεσίας, παρεχομένας διά της θυσίας αίματος, ιδρώτος, εγκεφαλικού φωσφόρου κ.λπ., δεν εγνώριζον, όμως, ότι είναι δυνατόν να προσφέρονται αυτοθυσίαι διά των σιαγόνων και του πεπτικού σωλήνος».

Το 1935…

 Σταθμός για την μετέπειτα πολιτική του σταδιοδρομία ήταν το Κίνημα του 1935. Ο Γ. Κονδύλης, υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Π. Τσαλδάρη, αρχίζει εκκαθαρίσεις στις Ένοπλες Δυνάμεις και τη Χωροφυλακή, αποστρατεύοντας 45 βενιζελικούς αξιωματικούς, μεταξύ των οποίων και τους Αλ. Οθωναίο, Α. Μαζαράκη κ.λπ. Οι βασιλικοί συγκροτούν παρακρατικές οργανώσεις, τους «Γίγαντες», και επιτίθενται σε δημοκρατικούς πολίτες. Οι βενιζελικοί απαντούν με αναδιοργάνωση της «Δημοκρατικής Άμυνας».  

Την 1η Απριλίου ο Γ. Κονδύλης, που ελέγχει την κυβέρνηση Τσαλδάρη, καταλύει τη νομιμότητα: δίνει εντολή να δημοσιευτούν Συντακτικές Πράξεις που καταργούν τη Γερουσία και την ισοβιότητα των δικαστών και αναστέλλουν τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων. Στη συνέχεια απολύει δημοκρατικούς αξιωματικούς, εκπαιδευτικούς, ταχυδρομικούς και άλλους δημοσίους υπαλλήλους, συγκροτώντας ένα κράτος αμιγώς βασιλικό.

Επίσης καθαιρεί τον Στ. Σαράφη, τους αδελφούς Τσιγάντε, ενώ στέλνει στο απόσπασμα τον επίλαρχο Στ. Βολάνη και τους στρατηγούς Αν. Παπούλα και Μιλτ. Κοιμίση.

Στις εκλογές του Ιουνίου οι βενιζελικοί κάνουν αποχή και η Βουλή που βγαίνει είναι μονόπλευρη. Τέλος, στις 25 Ιουνίου ο πρώην δημοκρατικός Γ. Κονδύλης δηλώνει ότι έγινε μοναρχικός και ζητεί άμεση παλινόρθωση του Γεωργίου Β', ενώ ο Π. Τσαλδάρης θέλει δημοψήφισμα.

Η διένεξη του Γ. Κονδύλη με τον Π. Τσαλδάρη κρατά ως τον Οκτώβριο, με απειλές από μέρους του Κονδύλη και των ακραιφνών μοναρχικών για πραξικόπημα. Το πραξικόπημα, τελικά, γίνεται στις 10 Οκτωβρίου  

Ο Γ. Κονδύλης αμέσως σχημάτισε κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον ίδιο, που κράτησε επίσης και το υπουργείο Ναυτικών. Υπουργός Στρατιωτικών ανέλαβε ο Αλέξανδρος Παπάγος και υπουργός Εξωτερικών ο Ι. Θεοτόκης.

Η κυβέρνηση Κονδύλη κήρυξε στρατιωτικό νόμο και ανέστειλε τα άρθρα του Συντάγματος για τις ελευθερίες και τα δικαιώματα του πολίτη.

«Τα στρατοδικεία επιλαμβάνονται της διώξεως και εκδικάσεως πάντων των από της δημοσιεύσεως του παρόντος τελουμένων αδικημάτων κατά της ασφαλείας του κράτους και δημοσίας τάξεως, οιαδήποτε και είνε η ιδιότης των αυτουργών ή συνεργών και πάντων των κοινών αδικημάτων, οσάκις κατά την κρίσιν της στρατιωτικής δικαστικής αρχής εκτίθεται δι' αυτών η ασφάλεια του τόπου ή διασαλεύεται η δημοσία τάξις».

Επίσης «προέβη εις δηλώσεις προς τον Τύπον» όπου ανέφερε ότι «η πρώτη πράξις της νέας κυβερνήσεως υπήρξεν η κήρυξις του στρατιωτικού νόμου».

«Ο κ. Κονδύλης ερωτηθείς εάν ο πρόεδρος της Δημοκρατίας υπέβαλε παραίτησιν, απήντησεν αρνητικώς, προσθέσας ότι η νέα κυβέρνησις δεν τον καταργεί, αλλά τον αγνοεί και δι' αυτό θα ορκισθή ενώπιον της εθνοσυνελεύσεως.

Επίσης ο κ. Κονδύλης εδήλωσεν ότι η λήψις μέτρων κατά των εφημερίδων θα εξαρτηθή εκ της στάσεως, την οποίαν θα τηρήσουν έναντι της δημιουργουμένης καταστάσεως».

Δημοψήφισμα…

Αφού έδεσε τον ελληνικό λαό ο «Κεραυνός» (έτσι αποκαλούσαν τον Κονδύλη) μετά συγκάλεσε και τη... Βουλή, για να ανακοινώσει στους βασιλόφρονες και συντηρητικούς βουλευτές τις αποφάσεις του. Επέτρεψε στον Π. Τσαλδάρη να μιλήσει, αλλά απαγόρευσε στις εφημερίδες να δημοσιεύσουν τον λόγο του ! Ο Τσαλδάρης αποχώρησε από τη Βουλή και μαζί του πολλοί συντηρητικοί βουλευτές. Οι υπόλοιποι ­ καμιά ογδονταριά ­, κυρίως βασιλόφρονες, ψήφισαν ασμένως το ψήφισμα που τους υπέβαλε ο Κονδύλης. Δηλαδή το παρακάτω:

«Η Ε' συντακτική των Ελλήνων συνέλευσις έχουσα υπ' όψει τας προγραμματικάς δηλώσεις της κυβερνήσεως και εγκρίνουσα ταύτας

Ψηφίζει

1) Την κατάργησιν του πολιτεύματος της αβασιλεύτου δημοκρατίας

2) Την διενέργειαν του δημοψηφίσματος κατά την ορισθείσαν ημέραν 3η Νοεμβρίου 1935.

3) Εξουσιοδοτεί τον πρόεδρον του υπουργικού συμβουλίου όπως ασκή την βασιλικήν εξουσίαν μέχρι του δημοψηφίσματος.

4) Επαναφέρει προσωρινώς εν ισχύι το σύνταγμα του 1911 μέχρι της επιψηφίσεως του νέου συντάγματος».

Ο Ι. Μεταξάς δήλωσε ότι υποστηρίζει την κυβέρνηση Γ. Κονδύλη. Είχε τον λόγο του: περίμενε τη σειρά του να γίνει δικτάτορας.

Μετά το πραξικόπημα και τον στρατιωτικό νόμο, ο Γ. Κονδύλης έκανε και δημοψήφισμα για την παλινόρθωση του Γεωργίου Β' στις 3 Νοεμβρίου, όπου τα ψηφοδέλτια του «ναι» βρέθηκαν περισσότερα από τους ψηφίσαντες!   

Πράγματι στις 25 Νοεμβρίου επέστρεψε ο βασιλιάς στην Ελλάδα και ο Γ. Κονδύλης υπέβαλε την παραίτησή του, ελπίζοντας ο Γεώργιος Β' να του αναθέσει εκ νέου την εντολή για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Αλλά είχε... κοιμηθεί ξεσκέπαστος.

Ο Γεώργιος Β' δεν του είχε εμπιστοσύνη και ζήτησε να παραχωρηθεί γενική αμνηστία. Ο Κονδύλης ήταν αντίθετος. Προσπάθησε να κάνει συμβιβασμό, αλλά δεν πέρασε. Ο Γεώργιος Β' διόρισε κυβέρνηση υπό τον Κ. Δεμερτζή που έδωσε αμνηστία και προκήρυξε εκλογές για τις 26 Φεβρουαρίου 1936.

Στις εκλογές αυτές ο Γ. Κονδύλης δεν πρόλαβε να πάρει μέρος. Πέθανε στις 31 Ιανουαρίου 1936, με το στίγμα του γενίτσαρου, του στρατηγού που έκανε το ένα πραξικόπημα πίσω από το άλλο και κατάργησε τη Δημοκρατία, πρόδωσε, εξαπάτησε, αλλά δεν χάρηκε την εξουσία.

ΠΗΓΕΣ:

Ελεύθερο Βήμα

ΠΑΤΡΙΣ

ΤΑ ΝΕΑ, εικοστός αιώνας(Θ.Αντωνόπουλος)

Ιδρυμα Ελ. Βενιζέλου

Γρ. Δαφνή, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων

Cretalive.gr