Μία Επανάσταση πριν από την Ένωση με την Ελλάδα

«Στις αρχές του 1905 είχαν προκηρυχτεί εκλογές, στις 20 Μαρτίου, για την ανάδειξη 64 βουλευτών , στους οποίους θα προσετίθεντο 10 ακόμη διοριζόμενοι απευθείας από τον Πρίγκιπα , σύμφωνα με το σύνταγμα. Η αντιπολίτευση αποφάσισε να μην κατέβει στις εκλογές , κατήγγειλε τα ανελεύθερα μέτρα του Πρίγκιπα Γεώργιου και τις μεθόδους εκλογικής βίας και κάλεσε τον λαό με προκήρυξη σε αποχή.  Στις 26 Φεβρουαρίου 1905 συντάσσεται και υπογράφεται η προκήρυξη της αντιπολίτευσης της Κρητικής Πολιτείας προμήνυμα της επανάστασης που θα ακολουθούσε λίγες μέρες μετά .Έτσι , οι αντιπολιτευόμενοι αντί να κατέλθουν στην εκλογική μάχη, συγκεντρώθηκαν στο χωριό Θέρισο της ορεινής Κυδωνίας και κήρυξαν ένοπλο αγώνα κατά της Αρμοστείας.» Γράφει στην ιστορία της Κρήτης ο Θεοχάρης Δετοράκης.

 Στις 10 Μαρτίου 1905 συνήλθε συνέλευση στο Θέρισο υπό των Ελευθερίου Βενιζέλου, Κωνσταντίνου Φούμη και Κωνσταντίνου Μάνου, που κήρυξε "την πολιτικήν ένωσιν της Κρήτης μετά της Ελλάδος εις εν μόνον ελεύθερον συνταγματικόν κράτος", έδωσε δε και σχετικό ψήφισμα στις Μεγάλες Δυνάμεις, όπου υποστήριζε ότι το νόθο μεταβατικό καθεστώς εμπόδιζε την οικονομική ανάπτυξη του νησιού και η μόνη φυσική λύση του κρητικού ζητήματος ήταν η ένωση. Η Κρήτη, με την βοήθεια των Μεγάλων Δυνάμεων καταφέρνει το 1898 να απελευθερωθεί από τον τουρκικό ζυγό. Κάπου εδώ ανοίγει ο δρόμος της αυτονομίας της περιοχής και της Ένωσης της με την Ελλάδα.

Πως ξεκίνησε όμως τούτη εδώ η επανάσταση …

Οι πρεσβευτές της Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας και Ιταλίας ζητούν από το βασιλιά Γεώργιο της Ελλάδας να εγκρίνει το διορισμό του Πρίγκιπα Γεωργίου ως ύπατου Αρμοστή των Μ. Δυνάμεων στην περιοχή της Κρήτης. Ο Πρίγκιπας Γεώργιος διορίζεται ομόφωνα και ξεκινάει αμέσως τον σχηματισμό της πρώτης κυβέρνησης της Κρήτης την οποία και συνθέτουν σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής. Υπουργός Δικαιοσύνης αναλαμβάνει ο Ελευθέριος Βενιζέλος, Εσωτερικών και Συγκοινωνίας ο Μανούσος Κούνδουρος, Δημόσιας Εκπαίδευσης και Θρησκευτικών ο Νικόλαος Γιαμαλάκης, Οικονομικών ο Κων. Φούμης και υπουργός Δημόσιας Ασφάλειας ο Χασάν Σκυλλιανάκης.

Δεν αργούν όμως να έρθουν και οι πρώτες διαφωνίες και αναταραχές στο πολιτικό προσκήνιο. Το επίμαχο εθνικό θέμα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, δημιουργεί διαφορετικές εκτιμήσεις μεταξύ του Πρίγκιπα Γεώργιου και του υπουργού Δικαιοσύνης Ελευθερίου Βενιζέλου.

Ύστερα από συνεχείς προστριβές επέρχεται μια ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ των δύο αντρών, που καταλήγει στην απόλυση του Ελευθέριου Βενιζέλου από τη θέση του υπουργού. Επακόλουθο αυτής της ρήξης είναι ο σχηματισμός μιας ισχυρότατης αντιπολίτευσης, την λεγόμενη «Ηνωμένη Αντιπολίτευση».

Στο πλευρό του Βενιζέλου τάσσονται όλοι εκείνοι που είχαν δυσαρεστηθεί από την αυταρχική πολιτική του Πρίγκιπα. Δύο χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα στις 10 Μαρτίου του 1905 συνέρχεται συνέλευση στο Θέρισο που κηρύσσει την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και τη δημιουργία ενός ελεύθερου συνταγματικού κράτους.

Στην ίδια συνέλευση γίνεται και ένα ψήφισμα με το οποίο ενημερώνουν τις Μεγάλες Δυνάμεις για την δυσαρέσκεια και την αγανάκτηση του λαού για το αυταρχικό καθεστώς που είχε επιβληθεί. Αγανάκτηση που πλέον αναδεικνύει την ένωση με την Ελλάδα ως την μοναδική λύση του κρητικού ζητήματος.

Οι ξένες δυνάμεις, θορυβημένες από την κατάσταση που διαμορφώνεται στην Κρήτη, κινούνται για την εξομάλυνση του θέματος με διαπραγματεύσεις, που καταλήγουν στην παραίτηση του Γεωργίου, αφού το κίνημα του Θερίσου και η πολιτική του Βενιζέλου δικαιώνονται.

“Η επανάσταση εδραιώθηκε και επεκτάθηκε γρήγορα, με την προσχώρηση ισχυρών τοπικών παραγόντων και πολεμιστών. Ο Ιωάννης Σφακιανάκης , ο Α. Στεργιάδης και ο Εμμανουήλ Πολυχρονίδης από το Ηράκλειο προσχώρησαν αμέσως στην επανάσταση και το ίδιο έκαμαν στο Ρέθυμνο ο επίσκοπος Διονύσιος Καστρινογιαννάκης και ο Ιωάννης Τσουδερός, όπως και στο Λασίθι ο επίσκοπος Πέτρας Τίτος και ο Μ. Σφανιανάκης. Ο Πρίγκιπας είχε υπό τον έλεγχό του μόνο τη εντόπια χωροφυλακή, που κι αυτή δεν ήταν πιστά αφοσιωμένη. Οι Μ. Δυνάμεις τηρούσαν στάση επιφυλακτική, με μοναδική εξαίρεση την Ρωσία που υποστήριζε τον Πρίγκιπα φανερά. Το ρώσικο πολεμικό « Χαμπρί» με το ναύαρχο  Ουρμπανοβιτς βομβάρδισε επανειλημμένως τις θέσεις των επαναστατών. Ο Βενιζέλος είχε σωστά εκτιμήσει  τη διεθνή πολιτική και ήταν βέβαιος για την ασυμφωνία των Μεγάλων Δυνάμεων , που ευνοούσε τα δικά του σχέδια . Σε σύντομο χρονικό διάστημα ο Βενιζέλος οργάνωσε στο Θέρισο την « Προσωρινή Κυβέρνηση Κρήτης» , η οποία προέβη αμέσως στην έκδοση γραμματείων για εσωτερικό πατριωτικό δάνειο 100.000 δραχμών, οργάνωσε υπηρεσίες , τύπωσε γραμματόσημα και εξέδιδε την εφημερίδα « Το Θέρισο». Η έκρηξη και η στερέωση της επανάστασης καταθορύβησε, όπως ήταν φυσικό, τον Πρίγκιπα Γεώργιο και το περιβάλλον του. Οι σύμβουλοί του τον παρέσυραν στη λήψη σπασμωδικών και αψυχολόγητων μέτρων .Έδωσε στους επαναστάτες προθεσμία 36 ωρών , να καταθέσουν τα όπλα. Όταν η προθεσμία αυτή πέρασε , κήρυξε με την έγκριση των Μεγ. Δυνάμεων , το στρατιωτικό νόμο, ενώ η Κρητική Βουλή, που ελεγχόταν από τον ίδιο, ψήφισε το νόμο « Περί ιδρύσεως σώματος δημοφρουρών». Έτσι τα πράγματα προχωρούσαν προς εμφύλιο πόλεμο, αφού στην Κρήτη υπήρχαν ήδη δύο κυβερνήσεις , του Αρμοστή και των επαναστατών στο Θέρισο. Ευτυχώς , η αναμέτρηση περιορίστηκε μόνο σε μικροσυμπλοκές στην περιοχή των Χανίων με ελάχιστα θύματα.» Συνεχίζει ο Θ. Δετοράκης

Η πολιτική του Βενιζέλου θριάμβευσε. Η επανάσταση στο Θέρισο κατάφερε στην ουσία να δημιουργήσει ένα προοδευτικό σύνταγμα για την Κρητική Πολιτεία και να αναγκάσει τις μεγάλες δυνάμεις να αναθέσουν στην Ελληνική Κυβέρνηση την αρμοδιότητα να μπορεί εκείνη να διορίζει ύπατο αρμοστή Κρήτης και ουσιαστικά αποτελεί τον προπομπό για την ένωση με την Ελλάδα. .Οι όποιες εξελίξεις οδήγησαν αρχικά τον Πρίγκιπα Γεώργιο να υποβάλει την παραίτησή  του στις 12 Σεπτεμβρίου του 1906 και να φύγει από το νησί γεμάτος πίκρα.  Η  ένωση με την Ελλάδα  πραγματοποιήθηκε 8 χρόνια αργότερα.

ΠΗΓΕΣ:

Ιστορία της Κρήτης, Θ. Δετοράκης, Ηράκλειο 1990

Wikipedia.gr

Sansimera.gr

tvxs.gr