Καλημέρα σας κ. Άντερσεν …

Της Ελένης Μπετεινάκη*

« Η ζωή του κάθε ανθρώπου είναι ένα παραμύθι γραμμένο με τα δάκτυλα του Θεού!» Xανς Κρίστιαν Άντερσεν

Σήμερα συμπληρώνονται 214 χρόνια από την 2α Απριλίου του 1805, γενέθλιος ημέρα ενός από τους μεγαλύτερους παραμυθάδες του κόσμου. Διπλή γιορτή, διπλή χαρά σήμερα. Μπορεί ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν να μην βρίσκεται στη ζωή εδώ και πάρα πολλά χρόνια ήταν όμως τόσο σημαντικό το έργο του που ο κόσμος ολόκληρος τον τιμά και θυμάται πάντα την ημέρα που γεννήθηκε. Και για να μην ξεχάσει ποτέ κανείς τίποτα για αυτόν, αποφάσισαν να γιορτάζουν κι εκείνη την ημέρα τα παιδικά βιβλία, τα παραμύθια, κι όλοι όσοι αγαπούν και στηρίζουν το παιδικό βιβλίο, τελικά!

Το παραμύθι της ζωής του πιο μεγάλου παραμυθά στον κόσμο παραμένει αναλλοίωτο στο χρόνο γιατί είναι πέρα για πέρα αληθινό …

«Σουτ! Αρχίζει το παραμύθι! Όταν τελειώσει, θα ξέρουμε περισσότερα απ΄ότι τώρα…» Χ.Κ. Άντερσεν

Ήταν λοιπόν μια φορά κι έναν καιρό, πριν πολλά πολλά χρόνια στις 2 Απριλίου του 1805, σε μια μικρή πόλη της Δανίας, την Οντένσε, ένα νεογέννητο μωρό, ο Χανς,γιός ενός φτωχού τσαγκάρη και μιας πλύστρας. Μεγαλώνει όπως όλα τα παιδιά εκείνης της εποχής και αν και είναι ένα πολύ μικρό αγόρι , αδύναμο και καχεκτικό, έχει πολλή φαντασία και ταλέντο στην ποίηση, στο θέατρο και στη δημιουργία ιστοριών. Σε ηλικία 7 χρονών βλέπει την πρώτη θεατρική του παράσταση κι αποφασίζει πως όνειρο της ζωής του είναι να γίνει ηθοποιός. Μένει ορφανός στα 11 του χρόνια και κάνει χίλιες δυο δουλειές για να επιβιώσει. Το όνειρο του μένει ανεκπλήρωτο, όμως συνεχίζει να ελπίζει και να δημιουργεί με την φαντασία του ιστορίες .Τις παίζει με κούκλες σε ένα μικρό κουκλοθέατρο που έχει κατασκευάσει ο ίδιος, για να ξεφεύγει από την μοναξιά του. Με πολλές δυσκολίες καταφέρνει να τελειώσει το Γυμνάσιο στα 23 του χρόνια, λένε με βοήθεια πολλών επιφανών ανδρών της εποχής ανάμεσά τους κι ο ίδιος ο βασιλιάς της Δανίας Φρειδερίκος ο 6ος. Από το 1822 γράφει συνεχώς …Βρισκόμαστε στα 1828 και ο Χανς καταφέρνει να πετύχει τις εξετάσεις και να γίνει δεκτός στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Δεν ολοκληρώνει ποτέ τις σπουδές του, συνεχίζει όμως το γράψιμο και σιγά σιγά αρχίζει να γίνεται γνωστός. Ένα από τα έργα που γράφει παρουσιάζεται στο Βασιλικό Θέατρο. Στα 1835 καταφέρνει να γράψει το πρώτο του ολοκληρωμένο βιβλίο για παιδιά. Οι ιστορίες του δημιουργούν ταραχή στους λογοτεχνικούς κύκλους .Όπως λένε οι κριτικοί, « ένα νέο αστέρι γεννιέται». Τα παιδιά αρχίζουν να τον αγαπούν .Πιστεύουν πως είναι ένας άγγελος που γράφει ωραίες ιστορίες .

Του αρέσουν πολύ τα ταξίδια και γράφει αρκετή ταξιδιωτική λογοτεχνία. Στις 15 Μαρτίου 1841 ανεβαίνει στο ατμόπλοιο « Λεωνίδας » και στις 19 του ίδιου μήνα καταφέρνει να έρθει στην Ελλάδα. Ενθουσιασμένος γράφει στο ημερολόγιό του :

«…Πέρα απ τη φωτεινή γαλάζια θάλασσα με χαιρετά η Ελλάδα. Αγνάντια από τα μάτια μου ο Μοριάς με το χιονόσκεπο βουνό να στράφτει στις λιαχτίδες, και το δελφίνι που πετά και χαίρεται το κύμα». Με μια άμαξα κυκλοφορεί στην Αθήνα, στο Θησείο, στο Φάληρο, στον Κολωνό. Ανεβαίνει στην Ακρόπολη στις 2 Απριλίου του 1841 και γιορτάζει εκεί τα γενέθλια του κλείνοντας τα 36 του χρόνια. Μαγεύεται από τον Παρθενώνα και τον επισκέπτεται σχεδόν καθημερινά : « Στενά μονοπάτια σε οδηγούν ανάμεσα σε σπασμένα κιονόκρανα που είναι, σαν το χιόνι, εκθαμβωτικά λευκά…» έγραψε ένα βράδυ επιστρέφοντας στο μικρό ξενοδοχείο όπου έμενε, στην οδό Ερμού, στην «Πόλη της Μινέρβας», όπως αποκαλεί την Αθήνα, «με τρία φράγκα ημερησίως » σε ένα δωμάτιο με θέα τον δρόμο. Ο Πειραιάς αναφέρει έχει « περίπου 120 σπίτια…» και ο δρόμος προς την πρωτεύουσα που «…λίγα χρόνια πριν ήταν απλώς ένας βάλτος…» μοιάζει πια με εθνική οδό.

Στην Αθήνα που μένει περίπου έναν μήνα καταφέρνει να πραγματοποιήσει δυο επιθυμίες του. Με την βοήθεια της δανικής παροικίας και των αδελφών Κρίστιαν και Θεόφιλου Χάνσεν, αρχιτεκτόνων που έκτισαν πολλά από τα σπουδαία κτίρια των Αθηνών, όπως το Πανεπιστήμιο, την Ακαδημία , τη Βιβλιοθήκη και το Νομισματοκοπείο κατάφερε να διαβάσει έργα του σε λογοτεχνικούς κύκλους της Αθήνας και να γίνει δεκτός από το βασιλικό ζεύγος.

Χαρακτηριστική είναι η φωτογραφία με τον Άντερσεν να φοράει ένα κόκκινο φέσι με χρυσομάλλινη φούντα, αξίας 23 δραχμών, όπως γράφει ο ίδιος στο ημερολόγιο του... Δώρο στο εαυτό του στα τριακοστά έκτα γενέθλιά του, την 2ηΑπριλίου 1841, στο βράχο της Ακρόπολης. Το σκίτσο που δείχνει το πορτρέτο του φιλοτεχνήθηκε από τον Χριστιανό Χάνσεν και βρίσκεται στο Κρατικό Μουσείο Τέχνης στην Κοπενχάγη.

Το 1867 η πόλη του η Οντένσε του χαρίζει το «κλειδί της πόλης ». Συνεχίζει να γράφει και να εκδίδει τα βιβλία του αντλώντας τα θέματα του από τον χαρακτήρα του αιώνιου παιδιού, από μύθους, θρύλους και μπαλάντες της χώρας του. Τον πόνο και την αποτυχία την διαδέχεται στα παραμύθια του η γενναιοδωρία και η ελπίδα στη δικαιοσύνη.

Ένα ακόμα ατύχημα στη ζωή του σε μεγαλύτερη ηλικία πια σημαίνει και το τέλος του. Ενώ κοιμάται πέφτει από το κρεβάτι του και τραυματίζεται σοβαρά. Περνούν τρία ολόκληρα χρόνια που δεν καταφέρνει να αναρρώσει και φεύγει από την ζωή στα 1875 έχοντας ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας του , τον χώρο και τον χρόνο. Το όνομά του θα ταυτιστεί με τα παραμύθια. Μέσα από αυτά ψιθυρίζει ένα μήνυμα στα παιδιά :

« Αν έχεις ένα όνειρο , μπορείς να γράψεις για τον εαυτό σου μια μαγευτική ιστορία !»

Και να θυμάστε λέει : « Τα παραμύθια είναι περήφανα. Έρχονται μόνο όταν τους αρέσει…»

Πολλά τα παραμύθια που έχει γράψει, όπως : « Η μικρή γοργόνα», « οι μαγικές γαλότσες», « Το ασχημόπαπο που έγινε κύκνος», « τα καινούργια ρούχα του Αυτοκράτορα», « Το κοριτσάκι με τα σπίρτα», « Η βασίλισσα του χιονιού», « Η μαγική κασέλα», « Τα κόκκινα παπούτσια », « Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι», « Η τοσοδούλα » , « Ο γιός του μπαλωματή», « Το μικρό χριστουγεννιάτικο έλατο», « Ο καπνοκαθαριστής και η βοσκοπούλα », « Ο μολυβένιος στρατιώτης», « οι αγριόκυκνοι» και τόσα άλλα.

“…Το να ζεις μόνο δεν είναι αρκετό, είπε η πεταλούδα. Πρέπει να έχεις λιακάδα, ελευθερία και ένα μικρό λουλούδι…” Xανς Κρίστιαν Άντερσεν

Στον μαγικό κόσμο που δημιούργησε ο Άντερσεν όλοι και όλα έχουν δικαίωμα στη ζωή και στην αγάπη, άνθρωποι, ζώα ακόμη και αντικείμενα. Λένε πως μετουσίωνε και τους έρωτες που ο ίδιος δεν έζησε και τους έδινε την αθανασία όπως ο Σβούρος που έμεινε μόνος του ή ο Κνουδ που τον εγκατέλειψε η Γιοχάνε. Όπως ο Μολυβένιος στρατιώτης που αγάπησε ως το θάνατο την όμορφη μπαλαρίνα ή ο παλιάτσος που είδε την αγαπημένη του κολομπίνα να παντρεύεται άλλον. Όπως ο Ιμπ που τόσο πολύ ήθελε την Χριστίνα κι εκείνο το έλατο το χριστουγεννιάτικο που όλο κάτι ήθελε στην ζωή του, ανικανοποίητο πάντα. Ο ίδιος ήταν σαν να έπαιρνε μέρος στα ιστορίες του κι ήταν περισσότερο απ΄όλους τους ήρωες του το «Ασχημόπαπο» που περίμενε καρτερικά την αναγνώριση ώσπου μεταμορφώθηκε σε έναν πανέμορφο κύκνο. Τραγούδησε την φύση, την αγάπη την ίδια τη ζωή κι ο λόγος ήταν όπως έγραψε σε ένα από τα ποιήματα του …το τραγούδι του ανθρώπου δεν τελειώνει ποτέ !

Κι έζησε αυτός στον χρόνο για πάντα …κι εμείς θα χαιρόμαστε να τον ακούμε και τον διαβάζουμε !

Σήμερα λοιπόν μια τόσο ξεχωριστή μέρα για το παιδικό βιβλίο η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για την Νεότητα ( IBBY) στέλνει για ακόμα μια φορά το μήνυμα και την αφίσα της σε ολόκληρο τον κόσμο με σκοπό να εμπνεύσει στα παιδιά την αγάπη για το διάβασμα και να στρέψει το βλέμμα όλων στο παιδικό βιβλίο.

Για το 2019, το υλικό του εορτασμού το έχει αναλάβει η ΙΒΒΥ της Λιθουανίας.

Το φετινό μήνυμα της ΙΒΒΥ για την Παγκόσμια Ημέρα του Παιδικού Βιβλίου με τίτλο :Τα βιβλία μας βοηθούν να μην βιαζόμαστε! ‘Έργο και σύνθεση του Λιθουανού Kęstutis Kasparavičius.

Μετάφραση όπως κάθε χρόνο της κ. Λότης Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου

«…Βιάζομαι!... Δεν έχω χρόνο!... Αντίο!...

Ακούμε τέτοιες κουβέντες κάθε μέρα, όχι μόνο στη Λιθουανία, που βρίσκεται στο κέντρο της Ευρώπης, αλλά και σε πολλά μέρη του κόσμου. Συχνά επίσης ακούμε να λέγεται ότι ζούμε στην εποχή της υπέρμετρης πληροφόρησης της ταχύτητας και της βιασύνης.

Αν όμως πάρεις στα χέρια σου ένα βιβλίο, νιώθεις αμέσως διαφορετικά. Φαίνεται πως τα βιβλία έχουν αυτή τη θαυμαστή ιδιότητα -μας βοηθούν να χαλαρώνουμε. Μόλις ανοίξεις ένα βιβλίο και βυθιστείς στα ήρεμα βάθη του, δεν έχεις πια τον φόβο πως όλα περνούν με ξέφρενη ταχύτητα κι εσύ δεν προλαβαίνεις να δεις τι γίνεται. Ξαφνικά, αρχίζεις να πιστεύεις ότι δε χρειάζεται να τρέχεις με τόση βιασύνη για μια δουλειά μάλλον ασήμαντη. Στα βιβλία όλα συμβαίνουν ήσυχα, με μια τάξη καθορισμένη με ακρίβεια. Ίσως επειδή οι σελίδες τους είναι αριθμημένες, ίσως γιατί οι σελίδες κυλούν απαλά και γαλήνια καθώς τις γυρίζεις; Στα βιβλία, όσα έχουν γίνει στο παρελθόν συναντούν με ηρεμία τα όσα πρόκειται να συμβούν.

Το σύμπαν ενός βιβλίου είναι ορθάνοιχτο∙ συνδυάζει μ’ επιτυχία την πραγματικότητα με τη φαντασία. Και καμιά φορά αναρωτιέσαι αν ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στη ζωή που πρόσεξες πόσο όμορφα πέφτουν από τη στέγη ενός σπιτιού οι σταγόνες του λιωμένου χιονιού ή πόσο ευχάριστος είναι στα μάτια ο τοίχος του γείτονα καλυμμένος με βρύα. Το ξέρεις από ένα βιβλίο ή από την πραγματικότητα ότι τα κόκκινα μούρα δεν είναι όμορφα μόνο αλλά και πικρά; Ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στην πραγματικότητα που ήσουν ξαπλωμένος ένα καλοκαίρι στο γρασίδι ή που καθόσουν σταυροπόδι και κοιτούσες τα σύννεφα να ταξιδεύουν στον ουρανό; Τα βιβλία μάς βοηθούν να μη βιαζόμαστε, τα βιβλία μάς μαθαίνουν να παρατηρούμε το καθετί, τα βιβλία μάς προσκαλούν, ακόμα και μας υποχρεώνουν καμιά φορά, να καθίσουμε για λίγο. Συνήθως διαβάζουμε καθιστοί, με το βιβλίο στο τραπέζι ή στα γόνατά μας, έτσι δεν είναι; Και δεν έχετε ζήσει άλλο ένα θαύμα -εκείνο που όταν διαβάζετε ένα βιβλίο, το βιβλίο διαβάζει εσάς; Ναι, βέβαια, τα βιβλία έχουν την ικανότητα να διαβάζουν. Διαβάζουν το μέτωπό σας, τα φρύδια σας, τις άκρες των χειλιών σας, που γυρίζουν προς τα πάνω από χαρά, προς τα κάτω από λύπη. Πρώτ’ απ’ όλα, όμως, τα βιβλία διαβάζουν τα μάτια σας. Και κοιτάζοντας μέσα από τα μάτια σας, βλέπουν… Ε, ξέρετε τι βλέπουν!

Είμαι βέβαιος ότι τα βιβλία ποτέ δε βαριούνται όταν βρίσκονται στα γόνατά μας. Κάποιος που απολαμβάνει το διάβασμα -παιδί ή μεγάλος- μας κινεί το ενδιαφέρον πολύ περισσότερο από κάποιον που δεν νοιάζεται για τα βιβλία, κάποιον που κυνηγάει διαρκώς το ρολόι, που δεν έχει ποτέ καιρό να καθίσει, που δεν καταφέρνει να παρατηρήσει πολλά απ’ όσα υπάρχουν γύρω μας.

Για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, η ευχή μου σε όλους μας είναι: Να υπάρχουν ενδιαφέροντα βιβλία για τους αναγνώστες και ενδιαφέροντες αναγνώστες για τα βιβλία!

Αναμφισβήτητα υπάρχουν χιλιάδες βιβλία που έχουν γραφτεί για παιδιά. Ωστόσο ανάμεσα τους υπάρχουν και αρκετά που είναι ακατάλληλα .Το δικαίωμα της επιλογής είναι αυτό που τα ξεχωρίζει . Η διαχρονικότητά τους, η ιστορία τους, τα μηνύματα που περιέχουν αλλά και η απόλαυση που νοιώθει ένας μικρός αναγνώστης διαβάζοντας ένα παιδικό βιβλίο. Σήμερα λοιπόν γιορτάζουν τα βιβλία… κι ίσως θα έπρεπε να ΄ναι μια μέρα επίσης αφιερωμένη στα παιδιά. Στα παιδιά που με την φαντασία τους μας ταξιδεύουν όπως και τα βιβλία. Στους παραμυθάδες τούτου του κόσμου που στ αλήθεια είναι πολλοί. Στους συγγραφείς που με το ταλέντο τους μας χαρίζουν ώρες ξεγνοιασιάς και περιπέτειας, χαράς και απόλαυσης, κάθαρσης και σκέψης, μα και στους εικονογράφους που χωρίς τα δικά τους πινέλα και φαντασία που ζωντανεύουν τόσους χάρτινους ήρωες ς, οι ιστορίες μπορεί και να ήταν διαφορετικές και άχρωμες!

Xρόνια σας πολλά κ. Άντερσεν, που πάντα θα ζεις μέσα στις καρδιές μας…

Xρόνια σου πολλά παιδικό βιβλίο…

Xρόνια σας πολλά συγγραφείς και εικονογράφοι του κόσμου…

Xρόνια πολλά σ΄όλα τα παραμύθια γιατί χωρίς αυτά η ζωή δεν θα ΄χε καθόλου φαντασία και …όνειρο!

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός

http://zhtunteanagnostes.blogs...