Ιάκωβος Καμπανέλης …αλησμόνητος!

Αρνιέμαι αρνιέμαι αρνιέμαι οι άλλοι να βαστάνε τα σκοινιά

αρνιέμαι να με κάνουν ό,τι θένε αρνιέμαι να πνιγώ στην καταχνιά.

Αρνιέμαι αρνιέμαι αρνιέμαι να είσαι συ και να μην είμαι εγώ

που τη δική μου μοίρα διαφεντεύεις με τη δική μου γη και το νερό.

Αρνιέμαι αρνιέμαι αρνιέμαι να βλέπω πια το δρόμο μου κλειστό

αρνιέμαι να `χω σκέψη που σωπαίνει να περιμένει μάταια τον καιρό.

( Ιάκωβος Καμπανέλης )

Είναι κάποιες ταινίες που σημαδεύουν τα καλύτερα χρόνια μιας γενιάς και που δεν ξέρεις ποιος μπορεί να τις έχει δημιουργήσει, όχι μόνο σκηνοθετικά αλλά και σαν σενάριο. Είναι κάποιες θεατρικές παραστάσεις που επίσης δύσκολα μπορείς να τις ξεχάσεις ή να τις προσπεράσεις «ψαρεύοντας  στο διαδίκτυο. Και ποιος δεν έχει δει τη Στέλλα του Μιχάλη Κακογιάννη και πόσοι γνωρίζουν  ποιος άλλος να κρύβεται πίσω από αυτήν; Κορίτσια στον ήλιο με τον μεγάλο Ζαν Πρεμιέ Γιάννη Βόγλη να κυνηγάει την Άννε Λόνμπεργκ  για μια χούφτα « μύγδαλα »… Και « Το μεγάλο μας τσίρκο » σε ποιόν χρωστάει την ύπαρξή του; Ή το περίφημο έργο της Πηνελόπης Δέλτα, «Παραμύθι  χωρίς όνομα»; «Ο εχθρός λαός» με τις απίστευτες ερμηνείες της Τζένη Καρέζη, του Κώστα Καζάκου και τα μοναδικά τραγούδια από τον Νίκο Ξυλούρη;

Ιάκωβος Καμπανέλλης, ένα όνομα συνδεδεμένο με το θέατρο , με τις καλύτερες παραστάσεις , με χρόνια δημιουργικά, αλησμόνητα και γραμμένα με ανεξίτηλα χρώματα στην ιστορία του θεάματος.

 «Από τα πρώτα χρόνια που καταπιάστηκα με το θέατρο ήθελα η σχέση μου με τα πρόσωπα που θα κατοικήσουν στα έργα μου να είναι ίδια με αυτό που μας συμβαίνει στη ζωή, όταν κάποιος δικός μας, μας κοιτάζει στα μάτια και μας λέει «έχω ανάγκη να σου εκμυστηρευτώ τι μου συμβαίνει». Φυσικά έγραφα και γράφω πάντα «θέατρο χαρακτήρων» […]. Η θέση μου αυτή ήταν μοιραία αφού κατάγομαι από την ματωμένη εποχή του πολέμου, της κατοχής, των στρατοπέδων συγκεντρώσεως, των εμφυλίων συγκρούσεων. Εποχή που η ζωή, ο άνθρωπος και οι αξίες τους είχαν διασυρθεί, εκμηδενιστεί, σκορπιστεί στους πέντε ανέμους..» είχε πει ο ίδιος κάποτε…”

Γεννήθηκε στη Νάξο στις 2 Δεκεμβρίου 1921.

Σε μια συνέντευξή του στην εφημερίδα « Καθημερινή»  στην  Βασιλική Χρυσοστομίδου, λίγο πριν φύγει από τη ζωή περιγράφει τα παιδικά του χρόνια με μοναδικό τρόπο:

«– Αν ανατρέξετε στην παιδική σας ηλικία, ποια στιγμιότυπα σάς έρχονται πρώτα στο μυαλό;

 – Πάντα πηγαίνει ο νους μου στο αγαπημένο μας παιχνίδι: να φτιάχνουμε καραβάκια. Το μέρος όπου μεγάλωσα, η Χώρα της Νάξου, είναι παραθαλάσσιο. Επειδή τότε δεν είχαμε ούτε καν μία μπάλα για ποδόσφαιρο, τα παιχνίδια μας ήταν πάντα με τη Φύση και πάντα τα φτιάχναμε μόνοι μας. Πηγαίναμε σε μια ακρογιαλιά – Ορώντα έλεγαν το μέρος. Ήταν η «αποθήκη» των υλικών μας εκεί. Χρησιμοποιούσαμε τα ξύλα που ξεβράζει η θάλασσα. Παίρναμε ένα κομμάτι σανίδι, το κόβαμε λίγο, το διορθώναμε. Ένα κομμάτι από τενεκεδοκούτι έμπαινε στην πρύμνη, για τιμόνι. Πανιά ήταν τα φτερά από τα κοράκια συνήθως, άλλες φορές από γλάρους. Έτοιμο το καραβάκι μας. Το ρίχναμε στη θάλασσα και, ανάλογα με τον καιρό, πιστεύαμε ότι το έβρισκαν παιδιά από τη Μύκονο ή την Πάρο απέναντι. Αυτή είναι μια εικόνα που μου έρχεται πάντα στο μυαλό. Όπως και ένα άλλο παιχνίδι που κάναμε: πηγαίναμε σε ένα λόφο κοντά στη θάλασσα που ανέφερα πριν και σκάβαμε αυλάκια – κάτι λαγούμια, στενά μεν, αλλά με μεγάλο μήκος. Στη συνέχεια, τα σκεπάζαμε από πάνω με χώμα, φύλλα ή ό,τι άλλο βρίσκαμε. Ήταν για να κυκλοφορούν το χειμώνα, οι σαύρες και τα μυρμήγκια, χωρίς να βρέχονται. Αισθανόμασταν ότι κάνουμε κάτι σημαντικό έτσι – δεν ήταν μόνο για να περάσει η ώρα... »

Το 1935 η οικογένειά του έρχεται για μόνιμη εγκατάσταση στην Αθήνα. Εργάζεται το πρωί και το βράδυ σπουδάζει τεχνικό σχέδιο στη Σιβιτανίδειο Τεχνική Σχολή. Το 1943 συνελήφθη από τους Γερμανούς και οδηγήθηκε και κρατήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν μέχρι το 1945, οπότε και απελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις.

Όταν γυρίζει στην Ελλάδα, οι παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν, το χειμώνα του 1945-46, τον συναρπάζουν... «εκεί ανακάλυψα τον εαυτό μου και τον προορισμό μου». Θα προσπαθήσει να γίνει ηθοποιός, ελλείψει όμως γυμνασιακού απολυτηρίου δεν θα γίνει αποδεκτός από το Εθνικό Θέατρο. Έτσι αφοσιώνεται στο γράψιμο. Τον Καμπανέλλη ανακάλυψε ο Αδαμάντιος Λεμός. Το πρώτο θεατρικό έργο του ήταν ο Χορός πάνω στα στάχυα, που παρουσιάστηκε τη θερινή θεατρική περίοδο 1950 από τον θίασο Λεμού στο Θέατρο «Διονύσια» της Καλλιθέας.

Τον Οκτώβριο του 1981 τοποθετήθηκε στη θέση του διευθυντή ραδιοφωνίας της ΕΡΤ.

Από τα θεατρικά του έργα τα πλέον γνωστά είναι Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια, Έβδομη μέρα της δημιουργίας, Η Αυλή των θαυμάτων, Ηλικία της νύχτας, Παραμύθι χωρίς όνομα, Γειτονιά των Αγγέλων, Βίβα Ασπασία, Οδυσσέα γύρισε σπίτι, Αποικία των τιμωρημένων, Το μεγάλο μας τσίρκο, Ο εχθρός λαός και Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα.

Έγινε ακαδημαϊκός το 1999, στη νέα έδρα του Θεάτρου της Ακαδημίας Αθηνών. Του απονεμήθηκε το παράσημο του Ανώτερου Ταξιάρχη του τάγματος του Φοίνικα.

Βρισκόταν νοσηλευόμενος σε μονάδα εντατικής θεραπείας μετά από επιπλοκή λόγω της νεφροπάθειας από την οποία έπασχε. Πέθανε στις 29 Μαρτίου 2011, λίγες μέρες μετά το θάνατο της γυναίκας του Νίκης.

Στη συνέντευξη του στην εφημερίδα « Καθημερινή » συνεχίζει να μιλεί για όλα μα πάνω απ όλα για την περηφάνια του που είναι ‘Ελληνας :

«– Τι σημαίνει για σας Ελλάδα; Θα μου δώσετε μερικές λέξεις ή εικόνες αντιπροσωπευτικές;

– Τα παιχνίδια που ανέφερα, οι γονείς μου, η υπέροχη γλώσσα μας, η ομορφιά αυτού του τόπου που δυστυχώς καταστρέφεται, η καταπληκτική μυθολογία και η ιστορία της, πράγματα που αποτελούν και το ατομικό μου παρελθόν.

– Καθώς μιλούσατε για τη γλώσσα, διέκρινα μια σπίθα στα μάτια σας...

– Ναι, καμαρώνω πάρα πολύ που είμαι Έλληνας. Και έχουμε μια μεγάλη περιουσία, την οποία δεν διαχειριζόμαστε καλά. Σκεφθείτε το εξής: πηγαίνεις στο τελευταίο χωριό της Ελλάδας και βλέπεις την αγράμματη κυρούλα, να πηγαίνει την Κυριακή στην εκκλησία, να ακούει τα Ευαγγέλια που γράφτηκαν τον πρώτο αιώνα μετά Χριστόν και να καταλαβαίνει. Πόσοι λαοί σ' αυτό τον πλανήτη έχουν το χάρισμα αυτής της κυρούλας; Λοιπόν, αυτή τη σπουδαία γλώσσα μιλάμε, αλλά δυστυχώς την αφήνουμε να κακοποιείται – είτε μέσα από τη λανθασμένη χρήση της, είτε μέσα από το περιορισμένο λεξιλόγιο, είτε ακόμη και χρησιμοποιώντας ξένες λέξεις στη θέση των ελληνικών. Είναι σαν να μην καμαρώνεις επειδή ο μπαμπάς σου ήταν κάποιος σπουδαίος άνθρωπος…»

“Λαχτάρησα μια χώρα, γυρεύω ένα νησί

που οι άνθρωποι να λενε ό,τι μου λες κι εσύ

Βροχούλα στα μαλλιά σου στα μάτια η χαραυγή,

φωνή που σε θηλάζει μια μάνα υπομονή.

Να σπείρω ένα χωράφι και κάθε πρωινό

πόση ζωή έχει πάρει να βγαίνω να μετρώ

Θέλω να σε κρατήσω θέλω να σ’ αγαπώ

για όσα έχουν σωπάσει να σκύψω να σου πω.

Και σαν θα μεγαλώσεις το λάδι απ’ την ελιά

ίσια να το μοιράζεις στα δώδεκα παιδιά.

Να ρίξουν ένα γέλιο να πάει ως την πηγή

να σηκωθούν οι μέρες που καρτερούν εκεί.

Βροχούλα στα μαλλιά σου στα μάτια η χαραυγή

 φωνή που σε θηλάζει μια μάνα υπομονή…”

(Στίχοι Ιάκωβος Καμπανέλης, Μουσική Μίκης Θεοδωράκης, ερμηνεία : Τζένη Καρέζη )

ΠΗΓΕΣ :

Sanshmera.gr

Wikipedia.gr

Lifo.Gr

Cretalive.gr

Ταινιοθήκη της Ελλάδα