Η τελευταία Σταυροφορία για τη σωτηρία του Χάνδακα

Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ (*)

Μέρος 2ο

Το Βατικανό σαρκώνει τα όνειρά του. Ο Βασιλιάς Ήλιος με επιστολή του στον πάπα δίνει το πράσινο φως για την οργάνωση διεθνούς εκστρατείας στην απειλούμενη Κρήτη. Ολόκληρη η άγνωστη επιστολή του Βασιλιά Ήλιου για πρώτη φορά.

Οι αφόρητες και ασφυκτικές διπλωματικές πιέσεις του Βατικανού σε όλες τις Αυλές και τους πρίγκιπες της Ευρώπης και τα ολοένα δραματικά νέα που έφταναν από την Κάντια έκαναν τον Λουδοβίκο να λυγίσει στις αλλεπάλληλες ακροάσεις του παπικού νούντσιου και λεγάτου στο Παρίσι Νίκολας Μπαρτζελίνι (έφερε τον τίτλο του τιτουλάριου καθολικού Αρχιεπισκόπου Θηβών) και να στείλει την πολυπόθητη γραπτή δέσμευση στον πάπα. Η επιστολή που διασώζεται στο προσωπικό αρχείο του πάπα Κλήμη IX, δημοσιεύεται αυτούσια για πρώτη φορά στη χώρα μας. Στην έτσι κι αλλιώς εξαιρετικά πλούσια ελληνική βιβλιογραφία για τον Κρητικό Πόλεμο, απουσιάζουν οι εκτενείς λεπτομερειακές δυτικές πηγές και η ευρωπαϊκή διπλωματία της εποχής για το μεγάλο αυτό ιστορικό γεγονός που για την εποχή ισοδυναμούσε με παγκόσμιο πόλεμο, και που σημάδεψε όχι μόνο την ιστορία της Κρήτης αλλά και της Ευρώπης. Έγραφε ο βασιλιάς Λουδοβίκος XIV στον πάπα Κλήμη IX τέτοιες μέρες πριν από 350 χρόνια και ενώ η πολιορκούμενη πόλη λύγιζε όλο και περισσότερο κάτω από την ασφυκτική πολιορκία της ημισελήνου:

Παναγιότατε Πάτερ,

Ο Άγιος αρχιεπίσκοπος Θηβών, νούντσιος της Παναγιότητάς Σας, (εννοεί τον πρέσβη του Βατικανού στο Παρίσι Νικ. Μπαρτζελίνι) μας εξέθεσε εκ μέρους Σας, στα τέλη του παρελθόντος έτους, την επιθυμία που είχατε ώστε από την έναρξη της προσεχούς Άνοιξης να προβούμε σε νέες και αναλογικότερες προς την ισχύ μας προσπάθειες για την προστασία της Κάντια. Κάτι που αναμένεται από την φιλοστοργία μας και την διάθεση που έχουμε πάντα για να Σας ευχαριστήσουμε. Επίσης, μας μετέφερε πως η ικανοποίηση της Μακαριότητάς Σας θα ήταν μεγάλη, εάν δεν αρκούμασταν μόνο στις μέχρι τώρα ενέργειές μας υπέρ του χριστιανικού κόσμου, αλλά αν θέλαμε, να ενισχύσουμε τις προσπάθειές και των άλλων ηγεμόνων για την παροχή βοήθειας προς τη Βενετική Δημοκρατία.

Όταν ζητήσαμε από τον νούντσιο να μας εξηγήσει τι εννοούσε, μας είπε πως καθώς οι Ισπανοί ήταν ιδιαιτέρως ενοχλημένοι, επειδή υποπτεύονταν ότι είχαμε την πρόθεση να τους κηρύξουμε πόλεμο, η Αγιότητά Σας φοβόταν πως εκείνοι (οι Ισπανοί) δεν θα δέχονταν να στερηθούν τμήμα των δυνάμεών τους, χερσαίων ή θαλάσσιων, ώστε να τις στείλουν στην Κάντια, εκτός αν διαψεύσουμε τις υποψίες τους αυτές. Ακόμα μας είπε, πως η Αγιότητά Σας θεωρεί, ότι δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος γι’ αυτό, από το να δεχόμασταν να Σας δώσουμε τον βασιλικό μας λόγο, ότι τουλάχιστον για όλο τον χρόνο τον οποίο διανύουμε, δεν θα επιτεθούμε σε κανένα κράτος που βρίσκεται υπό την κυριαρχία της Ισπανίας.

Δεν μπορούμε να κρύψουμε από της Αγιότητά Σας το γεγονός πως τη στιγμή που επαινούμε τον ασύγκριτο ζήλο Σας όπως του αρμόζει, δεν παύουμε να εκπλησσόμαστε από την φύση της διαδικασίας όπως μας έχει προταθεί. Και τούτο διότι η τιμή μας δεν μας επιτρέπει να την αποδεχτούμε, καθώς θα εξαναγκαζόμασταν να δεχτούμε ότι οι υποψίες αυτές είναι βάσιμες και ταυτόχρονα η προσυπογραφή και επικύρωση από εμάς μιας συνθήκης ειρήνης δεν επαρκεί για να διαβεβαιώσει ως προς την τήρησή της εκ μέρους μας, αλλά μόνο εάν επιπροσθέτως δώσουμε τον λόγο μας στην Αγιότητά Σας.

Συνεπώς, κρίναμε την όλη διαδικασία αρκετά επιζήμια και αρκεστήκαμε στο να απαντήσουμε στον αξιότιμο νούντσιο πως η Μακαριότητά Σας έχει κάθε λόγο να αισθάνεται πλήρως ικανοποιημένη από τη συμμόρφωσή μας στις επιθυμίες της σχετικά με τις προσπάθειες που κάνουμε σε ό,τι μας αφορά υπέρ της Βενετικής Δημοκρατίας, της οποίας εξάλλου τα συμφέροντα τα θεωρούμε και δικά μας. Ακόμα και αν αυτά δεν αφορούν, όπως συμβαίνει στην προκειμένη περίπτωση, στο γενικό καλό του συνόλου του χριστιανικού κόσμου.

Αλλά σχετικά με την βοήθεια των άλλων ηγεμόνων, θεωρούμε πως δεν είμαστε διόλου υποχρεωμένοι να αμβλύνουμε ένα αίσθημα δυσπιστίας το οποίο είναι τόσο άδικο και θίγει έμμεσα την τιμή μας, καθώς πραγματικά δεν έχουμε την παραμικρή πρόθεση να ξαναπάρουμε τα όπλα, εκτός αν μας εξωθήσουν σε αυτό έκδηλες και πολύ σημαντικές αδικίες, αν και είμαστε πολύ καλά ενήμεροι πως σε άλλες βασιλικές αυλές της Ευρώπης γίνονται προσπάθειες ώστε να φανεί πως πρόθεσή μας είναι να επιτεθούμε στις άλλες δυνάμεις.

Τέλος, ο λόγος μας δε θα μπορούσε να προσθέσει τίποτα στην ισχύ και την διατήρηση μιας επικυρωμένης συνθήκης ειρήνης. Σε κάθε περίπτωση, θεωρούμε πως οι Ισπανοί δεν έχουν καμία βάσιμη αιτίαση ώστε να μην στείλουν καθόλου βοήθεια στην Κάντια, ειδικά μάλιστα μόλις δουν ότι και εμείς είμαστε έτοιμοι να στείλουμε δικά μας στρατεύματα.

Παναγιότατε Πάτερ,

Έχει περάσει αρκετός καιρός από αυτή την πρώτη απάντηση που δώσαμε στον αξιότιμο νούντσιο, και επί του παρόντος μας δίνει να καταλάβουμε, ότι έχει λάβει επιστολή από τον αρχιεπίσκοπο Αλεξανδρείας, νούντσιο της Αγιότητάς Σας στην Ισπανία, (εννοεί τον πρέσβη του Βατικανού στη Μαδρίτη Μπορομέο) με ημερομηνία 23 Ιανουαρίου, η οποία τον πληροφορεί ότι η Βασίλισσα της Ισπανίας δήλωσε ότι επιθυμεί να στείλει στην Κάντια είκοσι γαλέρες με πλήρη εξοπλισμό, αρκετά πλοία, και σημαντική δύναμη πεζικού η οποία βρίσκεται στο Βασίλειο της Νάπολης. Επίσης μεγάλη ποσότητα τροφίμων και πολεμοφοδίων. Ακόμα πως οι σχετικές διαταγές για να αρχίσουν οι προετοιμασίες έχουν ήδη δοθεί και ότι για να ολοκληρωθεί η διαδικασία, αναμένουν νέα από την Κάντια.

Η επιστολή αναφέρει επίσης, πως όλα τα παραπάνω δεν θα γίνουν πράξη για την προστασία της Κάντια, εάν η Αγιότητά Σας δεν διαβεβαιώσει πρώτα εξ’ ονόματός μας τη Βασίλισσα πως η ειρήνη θα διαρκέσει όλο το παρόν έτος. Αυτό το νέο γεγονός το θεωρήσαμε πολύ σημαντικό και μας έβαλε σε σκέψεις, αν και οι υποψίες αυτές των Ισπανών εναντίον μας είναι εντελώς αβάσιμες. Ωστόσο, επειδή ενδεχόμενη άρνησή μας να αμβλύνουμε τις υποψίες αυτές μπορεί να αποβεί ιδιαιτέρως επιζήμια για την Βενετική Δημοκρατία αλλά και για ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο, και επειδή πάντα ήταν ευχαρίστησή μας να ικανοποιούμε τις επιθυμίες της Μακαριότητάς Σας, σήμερα, αφήνουμε στην άκρη όλες τις αντιρρήσεις μας τις οποίες εκθέσαμε παραπάνω και με την παρούσα επιστολή δηλώνουμε στην Αγιότητά Σας πως για όλη τη διάρκεια του τρέχοντος έτους, όπως το επιθυμεί η Βασίλισσα της Ισπανίας, θα τηρήσουμε απαρέγκλιτα την συνθήκη ειρήνης που υπογράφτηκε στο Αιξ Λα Σαπέλ, δίχως να την παραβιάσουμε με οποιαδήποτε επίθεση, εχθρική ενέργεια ή βιαιοπραγία έναντι οποιουδήποτε Κράτους, χώρας ή περιοχής που τελεί υπό την κυριαρχία του βασιλικού στέμματος της Ισπανίας, για οποιοδήποτε λόγο, κίνητρο ή πρόσχημα και σε οποιοδήποτε σημείο και αν βρίσκονται οι προαναφερόμενες χώρες και περιοχές.

Για ετούτο δίνουμε στην Αγιότητά Σας τον βασιλικό μας λόγο, στον οποίο μπορείτε να βασιστείτε για να δώσετε τον δικό Σας, εάν το κρίνετε αναγκαίο, στην Βασίλισσα της Ισπανίας. Ταυτόχρονα παρακαλούμε τον Θεό, Παναγιότατε Πάτερ, να έχει η Αγιότητά Σας για πολλά χρόνια υπό την προστασία της την μητέρα μας Αγία Εκκλησία.

Παρίσι, 13 Φεβρουαρίου 1669

Ο θεοσεβής υιός Σας, Βασιλιάς της Γαλλίας και της Ναβάρας

Λουδοβίκος (συνυπογράφει ο ντε Λιόν υπουργός των Εξωτερικών)

Η πολυπόθητη επιστολή του Λουδοβίκου δόθηκε. Η ικανοποίηση του Βατικανού για την κατ’ αρχήν υλοποίηση μιας διεθνούς εκστρατείας στην Κάντια υπό τη σημαία του ποντιφικάτου, θα σκόνταφτε λίγο αργότερα στην αρχική δυστοκία για τον ορισμό του γενικού αρχιστράτηγου. Παράλληλα όμως, στα ναυπηγεία της Τουλών στη νότια Γαλλία τα σφυριά εκατοντάδων καραβομαραγκών δουλεύουν ασταμάτητα και νυχθημερόν πάνω από τα σκαριά των γαλερών που ναυπηγούνταν για την τεράστια διεθνή ναυτική εκστρατεία. Ο Βασιλιάς Ήλιος είχε δώσει το πράσινο φως.

Στο επόμενο 3ο μέρος: Ο ενωμένος χριστιανικός στόλος της τελευταίας Σταυροφορίας σπεύδει με ενθουσιασμό στη χειμαζόμενη Κάντια. 350 χρόνια μετά: Η εξόριστη μνημοσύνη σε μια πόλη που έχει γυρίσει την πλάτη στην Ιστορία της.

(*) Το παραπάνω ιστορικό κείμενο είναι πολύ μικρό μέρος από άγνωστο αρχειακό υλικό Δυτικών πηγών αδημοσίευτο στην Ελλάδα, κυρίως από τα αρχεία της βιβλιοθήκης του Βατικανού, του πάπα Κλήμη IX και τις παπικές νουντσιατούρες στην Ευρώπη κατά την τελευταία περίοδο πολιορκίας του Χάνδακα. Η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, ο Δήμος Ηρακλείου και το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, απέρριψαν σχετικό αίτημα του συγγραφέα για την επετειακή έκδοση για τα 350 χρόνια από την πτώση της πόλης του Χάνδακα αυτού του άγνωστου αρχειακού υλικού που αφορά στον Κρητικό Πόλεμο μέσα από τη μυστική Ευρωπαϊκή Διπλωματία της εποχής. Ο κ. Κωστής Μαυρικάκης είναι Πολιτικός Μηχανικός με ενδιαφέροντα στη συγγραφή και την ιστορική έρευνα. Έχει βραβευτεί (2017) με τον έπαινο της Τάξης Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών.