Η οικουμενική κυβέρνηση που κράτησε μια διετία

Του Κώστα Μπογδανίδη

Στην Ελλάδα δεν έχουμε συνηθίσει τις οικουμενικές κυβερνήσεις. Και όσες φορές συγκροτήθηκαν τέτοιες οι κρίσεις ήταν τακτικό φαινόμενο που δεν τις άφηνε να ορθοποδήσουν. Όπως συνέβη και τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 1927.

Με τον όρο Οικουμενική κυβέρνηση στην ελληνική πολιτική ιστορία εννοούμε συνήθως την κυβέρνηση στην οποία συμμετέχουν θεωρητικά όλοι οι πολιτικοί σχηματισμοί. Τρία τέτοια κλασικά παραδείγματα είναι η κυβέρνηση Ζολώτα το 1989-90, η κυβέρνηση Ζαΐμη το 1926 και του Κανάρη το 1877. Όλες είχαν το χαρακτηριστικό ότι υπήρξαν βραχύβιες. Αν όχι θνησιγενείς.

Κλασικότερο παράδειγμα η κυβέρνηση Ζαΐμη που είχε κάθε τόσο να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα. Η αρχή έγινε με το σκάνδαλο της παρακολούθησης του Τσαλδάρη, την αντικατάσταση στρατηγού της Χωροφυλακής, το σκάνδαλο με την «Παουερ» κ.α.

Μετά την μικρασιατική Καταστροφή και την εκτέλεση των έξι η Ελλάδα ήταν σε δεινή οικονομική και πολιτική θέση. Οι προσπάθειες που έγιναν δεν απέδωσαν. Η χώρα είχε βυθιστεί σε τέλμα.

Την έκρυθμη πολιτική κατάσταση εκμεταλλεύτηκε ο Πάγκαλος, στρατηγός και πρωταγωνιστής της επανάστασης του 1922 και με κίνημα στο οποίο προέβη με τη δικαιολογία ότι η χώρα πρέπει να σωθεί από την κακοδιοίκηση, ανέτρεψε την κυβέρνηση Μιχαλακόπουλου τον Ιούνιο του 1925. Το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου διέλυσε τη Βουλή και ανάγκασε σε παραίτηση τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Π. Κουντουριώτη. Ανακηρύχτηκε ο ίδιος Πρόεδρος μετά από μια παρωδία εκλογών και κυβέρνησε δικτατορικά μέχρι τον Αύγουστο του 1926. Τότε ο δικτάτορας ανατράπηκε από το στρατηγό Γ. Κονδύλη, μετά από κίνημα που πραγματοποίησε ο δεύτερος. Ο Γ. Κονδύλης σχημάτισε κυβέρνηση, επανέφερε στο αξίωμά του τον Π. Κουντουριώτη και προκήρυξε εκλογές για της 7 Νοεμβρίου 1926. H εκλογική διαδικασία χαρακτηρίστηκε από ευρύτατες συμπράξεις και τη διαμόρφωση νέων κομματικών συμμαχιών, οι οποίες εξέφραζαν ένα μεγάλο φάσμα πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων.

Τα φιλοβενιζελικά κόμματα εξασφάλισαν 143 έδρες και τα αντιβενιζελικά 127, ενώ για πρώτη φορά κέρδισε έδρες το Κομμουνιστικό Κόμμα. Οι διαπραγματεύσεις για βιώσιμη κυβέρνηση συνασπισμού των αστικών κομμάτων έδιναν και το στίγμα της νέας Βουλής.

Έτσι, σχηματίστηκε Οικουμενική Κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Αλ. Ζαΐμη και έμεινε στην εξουσία με διάφορους μετασχηματισμούς μέχρι το 1928.  Η συμμετοχή ωστόσο σ' αυτή του Λαϊκού Κόμματος -που δεν είχε αναγνωρίσει το νέο πολίτευμα- σε συνδυασμό με ποικίλα άλλα ζητήματα τροφοδότησαν διαδοχικές κρίσεις, που κατέληξαν τελικά στην ανατροπή της.

Ανάμεσα σε αυτά συμπεριλαμβάνονται το αποτακτικό (δηλαδή η στάση της πολιτείας απέναντι στους αποταχθέντες λόγω εμπλοκής σε κινήματα), το σκάνδαλο που προκλήθηκε εξαιτίας της σύμβασης με την εταιρία ηλεκτρισμού Power κ.ά.  

Οι κρίσεις…

Η πρώτη κρίση για την κυβέρνηση Ζαΐμη ξέσπασε τον Ιανουάριο του 1927. Αφορμή δόθηκε με την έκδοση δύο διαταγών του Α’Σώματος Στρατού σύμφωνα με τις οποίες το 2ο επιτελικό Γραφείο φαινόταν ότι παρακολουθούσε τον αρχηγό του Λαικού Κόμματος Π.Τσαλδάρη που συμμετείχε στην κυβέρνηση ως υπουργός των Εσωτερικών! Ο οποίος φερόταν με βάση τις διαταγές εκείνες ότι ετοίμαζε κίνημα!

Το σκάνδαλο ήταν μεγάλο και βρέθηκε μπλεγμένος ο στρατηγός Μανέτας ο οποίος ήταν σωματάρχης αν και σε πρώτη φάση δεν φάνηκε να γνωρίζει για το περιστατικό. Τελικά η κυβέρνηση διασώθηκε αφού οι αρχηγοί συμφώνησαν να ‘μπει στον πάγο’ ο στρατηγός και να κλείσει εκεί το όλο θέμα.

Η δεύτερη κρίση υπήρξε λίγο μετά αυτή τη φορά με θύτη τον Τσαλδάρη. Ο οποίος προέβη στην αντικατάσταση του αρχηγού της Χωροφυλακής, υποστράτηγου Κατσώνα, χωρίς να ενημερώσει τους άλλους αρχηγούς της οικουμενικής. Τελικά κι εκεί βρέθηκε λύση βαφτίζοντας το όλο ζήτημα υπηρεσιακό και εμφανιζόμενοι να αποδέχονται ως προσωρινή λύση το νέο διοικητή…

Η Τρίτη κρίση ήταν ίσως και η σοβαρότερη. Ο υπουργός Συγκοινωνιών Ιωάννης Μεταξάς παρουσίασε στη βουλή τη σύμβαση με την εταιρεία ‘Πάουερ’ στην οποία παραχωρούσε και τον ηλεκτροφωτισμό και τη συγκοινωνία των Αθηνών.

Η «Πάουερ Τράξιον Φάινανς Κόμπανι»   αυτός ήταν το τίτλος του ληστρικού ομίλου που είχε και την εκμετάλλευση του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, διαδέχτηκε τη γαλλική εταιρία του Φραγκ. Φεράλδη (1857), καθώς και την αγγλική του Εδουάρδου Πίκεριγκ (1867).

Βουλευτές από όλα τα κόμματα επιτέθηκαν στον Μεταξά και ζήτησαν να πάρει πίσω τη σύμβαση. Τη θεώρησαν ληστρική και αποικιοκρατική. Έγιναν και απεργίες στην Αθήνα, αλλά η κυβέρνηση Ζαΐμη ήθελε να μην δυσαρεστήσει την αγγλική κυβέρνηση αφού το ίδιο διάστημα διαπραγματευόταν να πάρει δάνειο!

Τελικά όλοι οι αρχηγοί επέβαλαν ζήτημα πειθαρχίας την οποία ακολούθησαν όλοι οι βουλευτές.

Η Οικουμενική Κυβέρνηση  υπό την Προεδρεία του   υπερκομματικού Αλεξ. Ζαΐμη είχε ορκιστεί στις 4 Δεκεμβρίου 1926. Και με διάφορους ανασχηματισμούς έμεινε στην εξουσία ως τα τέλη του Μάη του 1928. Στις  25 του Μάη  ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας , ναύαρχος Κουντουριώτης, κάλεσε το Βενιζέλο να συσκεφτούν για αναζήτηση λύσης.  Ο Βενιζέλος, που ως τότε ασκούσε κριτική για την Οικουμενική Κυβέρνηση, η οποία πάλευε με τα πραγματικά προβλήματα της χώρας (προσφυγικό, οικονομικά...) και τα απροσδόκητα σκάνδαλα της εποχής  ανέλαβε και πάλι να βγάλει τα κάστανα από την φωτιά.

ΠΗΓΕΣ

 - Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων»,  

- Φ. Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας»,

- Στυλιανού Γονατά: «Απομνημονεύματα 1897 - 1957»   

-Βικιπεδία

-ΤΑ ΝΕΑ

-Αρχείον Θεόδωρου Πάγκαλου», εκδ.

- «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», Eκδοτική Αθηνών

-Cretalive.gr