Αγάπησε την Ελλάδα όσο τίποτε άλλο, αλλά ...δεν αγάπησε τους Έλληνες

Tου Κώστα Μπογδανίδη

Ήταν νύχτα 10 προς 11 Οκτωβρίου του 1862 όταν εκδίδεται Ψήφισμα του Έθνους για την κατάργηση της Βασιλείας του Όθωνα ως ακολούθως:

    "Τα δεινά της Πατρίδος έπαυσαν. Άπασαι αι επαρχία και η Πρωτεύουσα συνενωθείσαι μετά του Στρατού έθεσαν τέρμα εις αυτά, ως κοινή έκφρασις του Ελληνικού Έθνους ολοκλήρου Κηρύττεται και ψηφίζεται: Η Βασιλεία του Όθωνος καταργείται. Η Αντιβασιλεία της Αμαλίας καταργείται. Προσωρινή Κυβέρνησις συνιστάται όπως κυβερνήσει το Κράτος μέχρι συγκαλέσεως της Εθνικής Συνελεύσεως συγκειμένης εκ των εξής πολιτών: Δημητρίου Βούλγαρη, Προέδρου. Κωνσταντίνου Κανάρη, Βενιζέλου Ρούφου" 

Ο Όθωνας και η Αμαλία εγκατέλειψαν την Ελλάδα λίγες μέρες αργότερα με το αγγλικό πολεμικό “Σκύλλα”. Κατέφυγαν στο Μόναχο και αργότερα στο Μπάμπεργκ, αλλά ο Όθωνας δεν παραιτήθηκε επίσημα από το θρόνο.

Μετά από περίοδο μεσοβασιλείας, ο ελληνικός θρόνος δόθηκε στον Δανό πρίγκιπα Γεώργιο, που αναγορεύτηκε Βασιλεύς των Ελλήνων ως Γεώργιος Α΄. Ο Όθωνας πέθανε στις 26 Ιουνίου 1867 στο Μπάμπεργκ (Bamberg). Ο ίδιος θέλησε να θαφτεί με την παραδοσιακή ενδυμασία της Ελλάδας, τη φουστανέλα. Είναι θαμμένος μαζί με την Αμαλία στον οικογενειακό τάφο της Βαυαρικής δυναστείας, στην εκκλησία Theatinerkirche στο κέντρο του Μονάχου. Ίσως όπως λέγεται ο Όθων να αγάπησε την Ελλάδα, όσο τίποτε άλλο, αλλά είναι προφανές ότι δεν αγάπησε τους Έλληνες.

Ο Όθωνας ήταν Πρίγκιπας της Βαυαρίας, δευτερότοκος γιος του Διαδόχου και μετέπειτα Βασιλέως της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄ και έγινε ο πρώτος Βασιλιάς της Ελλάδος

Το 1832 διορίσθηκε κατουσίαν Βασιλιάς ύστερα από την τελική άρνηση του Λεοπόλδου της Σαξονίας που είχε επιλεγεί αρχικά και έγινε κατόπιν Βασιλιάς του νεοσύστατου Βασιλείου του Βελγίου.

O διορισμός του Όθωνος, –η πρώτη σχετική συμφωνία είχε γίνει με το Πρωτόκολλο του Φεβρουαρίου του 1832– είχε επικυρωθεί από τη Συνθήκη της 25ης Aπριλίου/7ης Mαΐου 1832 που υπέγραψαν η Bαυαρία και οι τρεις Προστάτιδες Δυνάμεις.

Σύμφωνα με την πράξη αυτή, τα ανακτοβούλια της Γαλλίας, της Mεγάλης Bρετανίας και της Pωσίας, ενεργώντας δυνάμει εξουσίας που τους είχε αναθέσει το ελληνικό έθνος, πρόσφεραν το στέμμα της Eλλάδας στον Όθωνα.

O Όθων θα έφερε τον τίτλο του «Bασιλέως της Eλλάδος». O βασιλιάς της Bαυαρίας, ως επίτροπος του ανήλικου γιου του, είχε αποδεχθεί υπέρ αυτού το ελληνικό στέμμα. H Eλλάδα, υπό τη βασιλεία του Όθωνος και με την εγγύηση των Tριών Δυνάμεων, θα αποτελούσε ανεξάρτητο μοναρχικό κράτος. Mέχρι την ενηλικίωση του βασιλιά, η οποία ορίστηκε για τις 20 Mαΐου/1Iουνίου 1835, τα κυριαρχικά δικαιώματά του θα ασκούσε «σε όλη τους την έκταση» τριμελής Aντιβασιλεία, που τα μέλη της θα τα επέλεγε ο πατέρας του. H διαδοχή θα ήταν κληρονομική, κατά τάξη πρωτοτοκίας, αλλά αν ο Όθων δεν αποκτούσε παιδιά, διάδοχός του θα ήταν ο νεώτερος αδελφός του και τα παιδιά του.

Tο βαυαρικό κράτος θα διέθετε στον Όθωνα 3.500 άνδρες, οι οποίοι θα αντικαθιστούσαν τον γαλλικό στρατό που βρισκόταν στην Eλλάδα, και Bαυαροί αξιωματικοί θα επέβλεπαν την οργάνωση του ελληνικού τακτικού στρατού. Tα έξοδα των βαυαρικών δυνάμεων, καθώς και η αποζημίωση στην Tουρκία, –462.480 λίρες στερλίνες– θα καλύπτονταν από συμμαχικό δάνειο 2.400.000 λιρών. Tο δάνειο αυτό θα ήταν υπό μερική εγγύηση, δεδομένου ότι μόνο η πρώτη από τις τρεις δόσεις θα καταβαλλόταν με οριστική εγγύηση. Oι τόκοι του δανείου και οι ετήσιες δόσεις για την απόσβεση του κεφαλαίου θα πληρώνονταν κατ’ απόλυτη προτεραιότητα από τα εθνικά έσοδα.

Στην Ελλάδα…

Ο Όθωνας έφτασε στο Ναύπλιο το 1833 εν μέσω πολιτικής αταξίας .. Στο διάγγελμα του Οθωνα για την ανάληψη των καθηκόντων του δεν υπήρχε καμία νύξη περί Συντάγματος. Λόγω του νεαρού της ηλικίας του νέου Βασιλέως, και μέχρι την ενηλικίωσή του, οι εξουσίες του ασκήθηκαν από την Αντιβασιλεία.

Κατά την περίοδο της δεκαετούς απολυταρχικής διακυβέρνησης του Όθωνα έγιναν όντως τα πρώτα βήματα για τη διοικητική οργάνωση της χώρας, οργανώθηκε η δικαιοσύνη, θεσπίστηκαν ορισμένα βασικά νομοθετήματα όπως ο Εμπορικός Νόμος, ο Ποινικός Νόμος, οι Νόμοι για την Πολιτική και την Ποινική Δικονομία, ιδρύθηκε η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και τέλος, το 1834, μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα του βασιλείου από το Ναύπλιο στην Αθήνα.

Τα βασικά όμως χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής ήταν η έλλειψη Συντάγματος, η αυθαίρετη διακυβέρνηση, η κακή οικονομική κατάσταση και η αυταρχική νομοθεσία.

Η Αντιβασιλεία υπήρξε εξαιρετικά σκληρή. Από τα πρώτα διατάγματα ήταν η διάλυση των ελληνικών στρατιωτικών σωμάτων των οπλαρχηγών. Υπήρξαν έντονες αντιδράσεις και κάποιες εξεγέρσεις πνίγηκαν στο αίμα. Συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν πολλοί γνωστοί καπετάνιοι. Πέρασαν από δίκη τον Κολοκοτρώνη και τον Πλαπούτα που καταδικάστηκαν αρχικά σε θάνατο, αλλά η ποινή τους μετατράπηκε σε 20 χρόνια φυλακή.

Η διοίκηση του Κράτους ήταν έντονα συγκεντρωτική και γραφειοκρατική, με νομοθεσία εισηγμένη χωρίς να λαμβάνει υπ' όψη τις τοπικές ιδιομορφίες. Τα μέλη της Κυβέρνησης μοιραζόντουσαν ως προς την εύνοια ανάμεσα στους Αντιβασιλείς. Νομοθετικό και πολιτικό έργο της αντιβασιλείας

Έγινε η διαίρεση του κράτους σε 10 νομούς και 42 επαρχίες με επικεφαλής τους νομάρχες και έπαρχους. Οι νομάρχες είχαν ευρύτατες πολιτικο-στρατιωτικές και οικονομικές δικαιοδοσίες. Οι επαρχίες διαιρέθηκαν σε δήμους (πόλεις και κοινότητες). Σε κάθε δήμο υπήρχε δημοτικό συμβούλιο του οποίου τα μέλη εκλέγονταν από τους κατοίκους. Για τους δημάρχους ίσχυε το τριπρόσωπο= σε κάθε δήμο εκλέγονταν 3 υποψήφιοι και ο βασιλιάς επέλεγε ένα για δήμαρχο. Οι νομάρχες και οι έπαρχοι διορίζονταν από τον βασιλιά (έλεγχος δημοτικής διοίκησης)

Τα μέλη της Αντιβασιλείας (και πιο συγκεκριμένα ο Μάουρερ) έλαβαν αποφάσεις και εξέδωσαν διατάγματα σύμφωνα με τα οποία : 1) Ιδρύθηκαν δημοτικά σχολεία σε όλους τους δήμους με υποχρεωτική φοίτηση για παιδιά άνω των 6. (6χρόνια) 2) Ιδρύθηκαν Ελληνικά σχολεία σε όλες τις επαρχίες (3 χρόνια) 3) Ιδρύθηκαν γυμνάσια στην έδρα κάθε νομού. (4 χρόνια)

Έτσι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα οργανώθηκε πάνω στα πρότυπα του αντίστοιχου Βαυαρικού, με έναν κύκλο βασικής υποχρεωτικής εκπαίδευσης και δυο διαφορετικούς κύκλους μέσης, παρά το γεγονός ότι οι ελληνικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες ήταν πολύ διαφορετικές από αυτές της Βαυαρίας. Κύριο χαρακτηριστικό του περιεχομένου των σπουδών ήταν ο κλασικισμός και η αρχαιολατρία, ενώ ελάχιστη βάση δινόταν στην απόκτηση θετικών και τεχνικών γνώσεων.

Η αντιβασιλεία διατήρησε ορισμένες από τις τομές που έγιναν στον τομέα αυτό από τον Καποδίστρια και έτσι έχουμε την επαναλειτουργία των αλληλοδιδακτικών σχολείων, διορισμό νέων δασκάλων, αναδιοργάνωση του Ορφανοτροφείου και της Βιβλιοθήκης στην Αίγινα. Τέλος ιδρύθηκε η Αρχαιολογική υπηρεσία για τη συλλογή και προστασία αρχαιοτήτων.

Ο τακτικός στρατός μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια διαλύθηκε. Άτακτα στρατιωτικά σώματα περιφέρονταν στην περιοχή του Ναυπλίου και έδιναν μια εικόνα αναρχίας. Τα στρατεύματα αυτά θεωρούνταν από την Αντιβασιλεία ως εχθρικά προς τη μοναρχία.

Η Αντιβασιλεία διέλυσε όλα τα έκτακτα στρατεύματα και απομακρύνθηκαν οι στρατολογηθέντες μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη. Άλλοι που πολέμησαν στην Ελληνική Επανάσταση είχαν τη δυνατότητα να διαλέξουν μεταξύ της απόλυσής τους και την κατάταξη στους στον τακτικό στρατό.

Την ίδια ώρα η συμπεριφορά του Όθωνα χαρακτηριζόταν από αναποφασιστικότητα, σχολαστικότητα και αυταρχισμό, με συνέπεια τις επανειλημμένες προστριβές του ακόμη και με το στενό αυλικό περιβάλλον του. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, ισχυρή πρόθεσή του και πρωταρχικός στόχος του ήταν η δημιουργία νοσοκομείων και σχολείων στην Ελλάδα. Το 1837 ίδρυσε το Πολυτεχνικό Σχολείο στην Αθήνα.

Το 1937 παντρεύτηκε τη δούκισσα Αμαλία του Oldenburg με την οποία δεν έκανε παιδιά.

Η αντίδραση…

Η δυσαρέσκεια του λαού κατά την πολιτική του Όθωνα και τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων απαιτούσαν την παραχώρηση Συντάγματος. Συγκεκριμένα η Αγγλία πίστευε ότι ο κοινοβουλευτισμός θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα συμφέροντα της ενώ η Γαλλία δεν ήθελε να φαίνεται αντίθεση με την παραχώρηση ελευθεριών. Τέλος η Ρωσία επιδίωκε κάποια αλλαγή με την οποία ο Όθωνας θα αναγκαζόταν να παραιτηθεί καθώς είχε ελπίδες ότι θα ανέβαινε στο θρόνο Ρώσος πρίγκιπας. Μοχλός πίεσης των Δυνάμεων ήταν οι οικονομικές υποχρεώσεις της Ελλάδας. Έτσι η Ρωσία απαίτησε άμεση καταβολή των τοκοχρεολυσίων των πρώτων 2 δόσεων του 1833 και την επιστροφή των προκαταβολών της 3ης δόσης. Με αυτά συμφώνησαν και οι υπόλοιπες δυνάμεις με αποτέλεσμα να μεγαλώσει η δυσφορία κατά του Όθωνα, ο οποίος αναγκάστηκε να καταφύγει σε αντιλαϊκά μέτρα (σταμάτησε την εκτέλεση έργων, ανέστειλε την καταβολή μισθών και απέλυσε πολλούς).

Η δυσαρέσκεια οδήγησε στη συνωμοσία μερικών πολιτικών και αξιωματικών- με αρχηγούς τον Μακρυγιάννη και τον Καλλέργη- οι οποίοι ήθελαν να επιβάλουν στον Όθωνα την παραχώρηση Συντάγματος. Ωστόσο ο Όθωνας και η κυβέρνηση δεν έλαβαν καθόλου προστατευτικά μέτρα.

Τη νύχτα της 2ης προς 3ης Σεπτεμβρίου ένα τάγμα συγκέντρωσε πολίτες και κατευθύνθηκε προς τα ανάκτορα με την κραυγή «Ζήτω το Σύνταγμα». Ο Όθωνας κάλεσε το πεζικό, του οποίου όμως επικεφαλής ήταν μυημένος και ενώθηκε με τους επαναστάτες. Ο Μακρυγιάννης αυτοανακηρύχθηκε φρούραρχος της πόλης και ανέλαβε την προστασία των ανακτόρων και των δημοσίων καταστημάτων. Το υπουργείο του Χρηστίδη έχει διαλυθεί και σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Μεταξά. Μια εξαμελής επαναστατική επιτροπή παρουσιάστηκε στο βασιλιά και τον ανάγκασε να διατάξει σύγκληση Εθνικής Συνέλευσης για την ψήφιση του Συντάγματος. Οι επαναστάτες διεκδικούσαν τα πολιτικά τους δικαιώματα και όχι την απομάκρυνση του Όθωνα.

Ο Όθωνας τελικά παραχώρησε Σύνταγμα αλλά η νέα κυβέρνηση ζητούσε από το βασιλιά όχι μόνο αμνηστία αλλά και την απονομή μεταλλίου στους πρωτεργάτες της Επανάστασης. Ο βασιλιάς αρχικά δεν συμφώνησε αλλά τελικά πιέστηκε, υποχώρησε και έγινε δεκτός από το λαό και το στρατό.

Με το Σύνταγμα της 3ης Σεπτεμβρίου αναγνωρίστηκε η επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα η ορθοδοξία ενώ οποιαδήποτε άλλη θρησκεία ήταν ανεκτή.

Η έξωση…

Μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο άρχισε μια νέα περίοδος . Την ίδια ώρα ο Όθωνας δεν κατάφερε να κάνει παιδιά και έτσι άρχισε η αναζήτηση για ένα νέο ορθόδοξο πρίγκιπα.

Επίσης το φιλελεύθερο πνεύμα που επικρατούσε στην Ιταλία εμψύχωσε τους Έλληνες οι οποίοι πίστευαν ότι οι Ιταλοί μετά από τη νίκη τους πάνω στην Αυστρία θα προχωρούσαν στην απελευθέρωση των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής. Ο λαός περίμενε από τον Όθωνα ενεργή δράση αλλά εκείνος δίσταζε και κατηγορήθηκε για φιλοαυστριακά αισθήματα.

Ο Τύπος στρεφόταν ανοιχτά κατά του βασιλιά και στη Βουλή ενισχύθηκε η αντιπολιτευτική παράταξη. Ο Όθωνας διέταξε τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης Μιαούλη η οποία διενήργησε εκλογές το 1859 και κέρδισε. Η αντιπολίτευση αντέδρασε για τις σκανδαλώδεις παρεμβάσεις υπέρ των κυβερνητικών υποψηφίων. Μετά από την απομάκρυνση πολλών βουλευτών και αναταραχές ο Όθωνας τελικά διέλυσε τη Βουλή και έκανε εκλογές το 1861 στις οποίες τόσο ο Όθωνας, όσο και η κυβέρνηση χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα για να επικρατήσουν οι κυβερνητικοί. Μια απόπειρα δολοφονίας της Αμαλίας μετρίασε κάπως τα πνεύματα αλλά σε λίγο ο αντιδυναστικός αγώνας βρισκόταν και πάλι σε έξαρση.

Ο Όθωνας κάλεσε τότε την αντιπολίτευση να σχηματίσει κυβέρνηση αλλά αυτή απαίτησε :

-να τηρείται αυστηρά το Σύνταγμα,

-οι υπουργοί να επιλέγονται αποκλειστικά από τον πρωθυπουργό,

-να γίνουν αλλαγές στη σύνθεση της Γερουσίας,

-να ιδρυθεί εθνοφυλακή,

-να κατοχυρωθεί ελευθεροτυπία και

-να γίνει διεξαγωγή ελεύθερων και τίμιων εκλογών.

Ο Όθωνας συμφώνησε, έπειτα ανακάλεσε την εντολή και έδωσε την πρωθυπουργία και πάλι στον Μιαούλη.

Επαναστατικά κινήματα…

Στο Ναύπλιο εμφανίστηκαν τα πρώτα επαναστατικά κινήματα. Το 1862 οι επαναστάτες κατέλυσαν τις αρχές και επιδίωξαν την κατάργηση του συστήματος και την αναγόρευση νέου, τη διάλυση του παρανόμου της Βουλής και τη σύγκληση Εθνοσυνέλευσης. Η κυβέρνηση πολιόρκησε το Ναύπλιο. Ο Όθωνας χορήγησε μερική αμνηστία, υπό τον όρο οι πρωτεργάτες να εγκαταλείψουν το ελληνικό έδαφος σε δύο πλοία.

Επαναστατικά κινήματα πραγματοποιήθηκαν και στη [Σύρος|Σύρο]]. Οι επαναστάτες εξόπλισαν ένα εμπορικό πλοίο αλλά ο Όθωνας έστειλε το πολεμικό Αμαλία με ικανή στρατιωτική δύναμη και συνέλαβε τους επαναστάτες. Χορήγησε αμνηστία σε όσους συμμετείχαν στην επανάσταση εκτός από τους πρωτεργάτες.

Επανάσταση και έξωση του Όθωνα…

Τελικά ο Μιαούλης υπέβαλε την παραίτηση του και ο Όθωνας έκανε πρωθυπουργό τον Ιωάννη Κολοκοτρώνη. Ο Όθωνας μάλιστα έκανε κρυφά σχέδια με την Ιταλία για κοινή δράση κατά της Πύλης. Η Αγγλία, μαθαίνοντας γι’αυτά τα σχέδια, έλαβε τα κατάλληλα μέτρα για τη ματαίωση τους.

Στο εσωτερικό επικρατούσαν οι αντιβασιλικές διαδηλώσεις και το βασιλικό ζεύγος θεώρησε σωστό να κάνει μια περιοδεία στις επαρχίες για να αποκατασταθεί η δημοτικότητα του. Ενώ όμως η υποδοχή έδειχνε ενθουσιώδης, στο μεταξύ ξέσπασε στην Αιτωλοακαρνανία επανάσταση που έφτασε μέχρι την Αθήνα. Το βασιλικό ζεύγος έμεινε στο πολεμικό “Αμαλία” ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις τους συμβούλευαν να αναχωρήσουν αμέσως. Ήταν η αρχή του τέλους για τη βασιλική οικογένεια που λίγο μετά αναγκάστηκε να φύγει από την Ελλάδα.

ΠΗΓΕΣ

-Δ. Φωτιάδη: «Η έξωση του Όθωνα»,

-Γ. Κορδάτου: «Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας»

-Φίνλεϋ Γ.: «Iστορία της Eλληνικής Eπανάστασης»

Ν. Σβορώνος: «Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας»,

-Βικιπεδία

-Mαρκεζίνης Σ.: «Πολιτική ιστορία της νεωτέρας Eλλάδος 1826-1964»

-Tρικούπης Σ.: «Iστορία της Eλληνικής Eπαναστάσεως»

-Φιλάρετος Γ.: «Ξενοκρατία και βασιλεία εν Eλλάδι (1821-1897)»,

-Παπαρηγόπουλος K.: «Iστορία του Eλληνικού Έθνους από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των νεωτέρων»

-Cretalive.gr