Τα πρώτα λίθινα εργαλεία δεν φτιάχτηκαν από ανθρώπινο χέρι

Ευρήματα 2,9 εκατομμυρίων ετών που ανακαλύφθηκαν στην Κένυα επιβεβαιώνουν τις υποψίες ότι η τεχνολογία των λίθινων εργαλείων αναπτύχθηκε πριν από την εμφάνιση του γένους Homo που περιλαμβάνει τον σύγχρονο άνθρωπο και τους προϊστορικούς συγγενείς του.

Διεθνής ερευνητική ομάδα περιγράφει στο κορυφαίο περιοδικό Science 330 λίθινα εργαλεία από τις όχθες της λίμνης Βικτόρια, τα οποία χρησιμοποιούνταν για τον τεμαχισμό μεγάλων ζώων και την άλεση φυτικών υλικών.

Τα εργαλεία κατασκευάστηκαν με την τεχνική του Όλντοβαν, μια επαναστατική τεχνολογία που έδωσε τα πρώτα αιχμηρά όργανα.

Κανείς δεν γνωρίζει ποιο είδος μπορεί να τα δημιούργησε, δίπλα τους όμως βρέθηκαν δύο απολιθωμένα δόντια Paranthropus, ενός μακρινού συγγενή μας που περπατούσε στα δύο πόδια και κατατάσσεται στην ομάδα των ανθρωπίνων.

Έζησε εκατομμύρια χρόνια πριν από τον Homo sapiens, ο οποίος εμφανίστηκε στην Αφρική πριν από περίπου 300.000 χρόνια.

Από την ανασκαφή στην τοποθεσία Νιαγιάνγκα στις όχθες της λίμνης Βικτόρια (J.S. Oliver)

«Για πολύ καιρό οι ερευνητές υπέθεταν ότι μόνο το γένος Homo, στο οποίο ανήκουν οι άνθρωποι, ήταν ικανό να κατασκευάζει πέτρινα εργαλεία» δήλωσε ο δρ Ρικ Ποτς, επικεφαλής της μελέτης , σε ανακοίνωση του Ιδρύματος Smithsonian όπου εργάζεται.

«Η ανακάλυψη του Paranthropus δίπλα σε αυτά τα λίθινα εργαλεία ανοίγει μια συναρπαστική αστυνομική υπόθεση για τον εντοπισμό του ενόχου» είπε.

Δεν απέκλεισε ωστόσο το ενδεχόμενο τα εργαλεία να ανήκουν σε άλλο είδος ανθρωπίνων που μπορεί να ζούσε ταυτόχρονα με τον Paranthropus στην ίδια περιοχή.

Ωμός ιπποπόταμος

Τα ευρήματα της λίμνης Βικτόρια, ηλικίας 2,6 – 3,0 εκατ. ετών, είναι περίπου 700.000 χρόνια αρχαιότερα από το αμέσως επόμενο δείγμα εργαλείων Όλντοβαν, το οποίο είχε βρεθεί παλαιότερα στην Αιθιοπία.

Ακόμα πιο αρχαία εργαλεία, ηλικίας 3,4 εκατ. ετών, είχαν ανακαλυφθεί το 2015 στην Κένυα και συνδέθηκαν με το γένος Australopithecus. Ήταν όμως πιο πρωτόγονα και αμβλεία, καθώς είχαν κατασκευαστεί χτυπώντας πέτρες πάνω σε επίπεδες πέτρινες επιφάνειες.

Αντίθετα, τα εργαλεία της νέας μελέτης κατασκευάστηκαν με την πιο προηγμένη μέθοδο του Όλντοβαν, στην οποία ο τεχνίτης κρατούσε την πέτρα στο ένα χέρι και την χτυπούσε με ένα πέτρινο σφυρί στο άλλο.

Η τεχνική αυτή απαιτεί επιδεξιότητα, δίνει όμως μικρότερα, πιο αιχμηρά εργαλεία.

Η στρογγυλεμένη πέτρα στα αριστερά χρησιμοποιούταν ως σφυρί με το οποίο οι τεχνίτες χτυπούσαν άλλες πέτρες (T.W. Plummer, J.S. Oliver, E. M. Finestone)

«Με τα εργαλεία αυτά μπορείς να συνθλίψεις αντικείμενα καλύτερα από ό,τι οι γομφίοι ενός ελέφαντα και να κόψεις καλύτερα από ό,τι οι κυνόδοντες ενός λιονταριού» είπε ο Ποτς.

«Με την τεχνολογία του Όλντοβαν ήταν σαν να αποκτήσαμε ξαφνικά μια σειρά δοντιών έξω από το σώμα μας, κάτι που έδωσε πρόσβαση σε μια μεγαλύτερη ποικιλία τροφής στην αφρικανική σαβάνα».

Οστά ιπποπόταμων που βρέθηκαν στην ανασκαφή έφεραν ίχνη από τομές, ενώ η ανάλυση των σημείων φθοράς στα ίδια τα εργαλεία υποδεικνύει ότι χρησιμοποιούνταν για να κόβουν και να πολτοποιούν ζωικά και φυτικά υλικά.

Κοντά στα εργαλεία βρέθηκαν δύο γομφίοι του Paranthropus (S.E. Bailey)

Πρόκειται για τις αρχαιότερες ενδείξεις τεμαχισμού μεγάλων ζώων, τουλάχιστον 600.000 χρόνια αρχαιότερες από τα αμέσως επόμενα ευρήματα.

Το άγνωστο είδος που κατασκεύασε τα εργαλεία φαίνεται πως κυνηγούσε και κατανάλωνε μεγάλα θηράματα, δεν γνώριζε όμως τη μαγειρική.

Οι αρχαιότερες ενδείξεις χρήσης φωτιάς χρονολογούνται περίπου δύο εκατομμύρια χρόνια αργότερα, κάτι που σημαίνει ότι οι κατασκευαστές των εργαλείων έτρωγαν τα πολτοποιημένα τρόφιμα ωμά, επισημαίνουν οι ερευνητές.

Με την πάροδο των χιλιετιών, η τεχνολογία του Όλντοβαν εξαπλώθηκε εκτός της Αφρικής, μέχρι τη σημερινή Κίνα και τη Γεωργία.

Πέρασε καιρός, μέχρι τα 1,7 εκατομμύρια χρόνια πριν, πριν εμφανιστεί η επόμενη τεχνολογία λίθινων εργαλείων, η Αχελαία τεχνολογία, η οποία έδωσε τα πρώτα πέτρινα τσεκούρια.