Μπορούμε να ζήσουμε 150 χρόνια;

Οι περισσότεροι άνθρωποι υπολογίζουμε ότι θα ζήσουμε μέχρι, περίπου, 80 χρόνια. Κάποιοι όμως, ιδιαίτερα στην Οκινάουα της Ιαπωνίας και στη Σαρδηνία της Ιταλίας, αφήνουν πίσω τους για τα καλά το ορόσημο του ενός αιώνα ζωής. Η πιο ηλικιωμένη γυναίκα της Ιστορίας, άλλωστε, η Γαλλίδα Ζαν Καλμάν, γιόρτασε τα 122α γενέθλιά της, παρότι είχε γεννηθεί το 1875, όταν το προσδόκιμο ζωής δεν ξεπερνούσε τα 45 χρόνια. Ποιο, όμως, είναι το μέγιστο όριο της ανθρώπινης μακροζωίας; Αυτό το ερώτημα ανέκαθεν απασχολούσε ειδικούς και μη. Παρότι ο υπολογισμός του μέσου προσδόκιμου ζωής είναι εύκολος, το ανώτατο όριο μακροζωίας προσδιορίζεται πολύ δυσκολότερα. Παλιότερες έρευνες υποδείκνυαν ότι η μέγιστη ηλικία που μπορεί να ζήσει ο άνθρωπος είναι τα 140 χρόνια. Πρόσφατη μελέτη μάς χαρίζει άλλη μία δεκαετία ζωής, τοποθετώντας το όριο της μακροζωίας στα 150 χρόνια. 

Τον 19ο αιώνα

Η παλαιότερη μέθοδος υπολογισμού του προσδόκιμου του βίου, αλλά και της μέγιστης ηλικίας, βασίζεται στη λεγόμενη «εξίσωση Γκόμπερτζ». Πρόκειται για μία παρατήρηση που έγινε για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα, ότι δηλαδή τα ποσοστά θανάτων εξαιτίας ασθένειας αυξάνονται εκθετικά με το πέρασμα του χρόνου. Ετσι ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο, καρδιοπάθεια ή λοίμωξη,διπλασιάζεται με την πάροδο οκτώ ή εννέα ετών. Η ίδια εξίσωση μπορεί να μεταβληθεί κατά τρόπο ώστε να υποδείξει με ποιον τρόπο παράγοντες όπως το φύλο και οι ασθένειες επηρεάζουν τη χρονική διάρκεια της ζωής σε έναν πληθυσμό. Αυτές οι μέθοδοι χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα στον υπολογισμό των ασφαλίστρων υγείας. Ακριβώς αυτός είναι ο λόγος που οι ασφαλιστικές εταιρείες δείχνουν τέτοιο ενδιαφέρον για το αν καπνίζετε, αν είστε παντρεμένος και γενικότερα για οτιδήποτε τους επιτρέπει να υπολογίσουν σε ποια ηλικία θα αποχαιρετήσετε τα εγκόσμια. 

Μία άλλη μέθοδος που, επίσης, υπολογίζει το ανώτατο όριο της ανθρώπινης μακροζωίας είναι η μελέτη της φθοράς των διαφορετικών οργάνων που προκαλεί η γήρανση. Σε αυτήν την περίπτωση συνυπολογίζεται η ταχύτητα εξέλιξης αυτής της φθοράς. Καλό παράδειγμα αυτής της προσέγγισης είναι αφενός η παρακολούθηση της λειτουργίας των οφθαλμών, όσο και της ποσότητας οξυγόνου που καταναλώνουμε όταν ασκούμαστε. Αμφότερα αποκαλύπτουν το γενικό πρότυπο της φθοράς που επιφέρει η γήρανση. Οι περισσότεροι ειδικοί εκτιμούν πως κανένα όργανο δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί περισσότερο από 120 χρόνια.

Είναι, όμως, αυτή όλη η αλήθεια; Οι ίδιες μελέτες αποδεικνύουν, επιπλέον, ότι μεταξύ των ατόμων καταγράφονται αξιοσημείωτες διαφορές, ιδιαίτερα στη διαδικασία της γήρανσης. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό της νεφρικής λειτουργίας. Σε κάποιους ανθρώπους οι νεφροί, με το πέρασμα του χρόνου, φθίνουν και υπολειτουργούν, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα, σε άλλους λειτουργούν τέλεια παρά το βαθύ γήρας.
Επιστήμονες από τις ΗΠΑ, τη Σιγκαπούρη και τη Ρωσία θέλησαν να μάθουν τον μέγιστο αριθμό ετών που μπορεί να ζήσει ένας άνθρωπος, επιλέγοντας μια τελείως διαφορετική προσέγγιση. Σύμφωνα με υπολογιστικό μοντέλο που δημιούργησαν μπορούμε να ζήσουμε μέχρι τα 150 χρόνια.

Είναι προφανές ότι ο κίνδυνος θανάτου είναι αντιστρόφως ανάλογος της ικανότητας ταχείας και πλήρους ανάρρωσης από κάποια ασθένεια. Αυτή η παράμετρος είναι το μέτρο της ικανότητας διατήρησης της ομοιόστασης –της ισορροπίας της φυσιολογίας του οργανισμού– δηλαδή, αυτού που ονομάζεται «ανθεκτικότητα». Στην πραγματικότητα, η γήρανση μπορεί να οριστεί ως η απώλεια της ικανότητας διατήρησης της ομοιόστασης. Είναι γνωστό σε όλους ότι όσο νεότερης ηλικίας είναι ένας άνθρωπος, τόσο ταχύτερα μπορεί να αναρρώσει πλήρως εάν αρρωστήσει. 

Προκειμένου να καταλήξουν σε σαφή συμπεράσματα, οι ερευνητές έλαβαν δείγματα αίματος από 70.000 εθελοντές με ηλικία μέχρι τα 85 χρόνια. Τα επίπεδα των λευκών αιμοσφαιρίων αποκαλύπτουν το επίπεδο φλεγμονής στον οργανισμό του. Ταυτόχρονα, ο όγκος των ερυθρών αιμοσφαιρίων «μαρτυρεί» τον κίνδυνο καρδιοπάθειας, εγκεφαλικού επεισοδίου ή έκπτωσης των γνωσιακών ικανοτήτων, όπως π.χ. είναι η απώλεια της μνήμης. Οι ερευνητές απλοποίησαν όλα αυτά τα δεδομένα σε μία μοναδική παράμετρο, τον δείκτη δυναμικής κατάστασης οργανισμών (DOSI).

Γήρανση και νοσήματα

Οι μεταβολές στην τιμή του συγκεκριμένου δείκτη μεταξύ των συμμετεχόντων στην έρευνα προέβλεψαν με ακρίβεια ποιοι θα εμφάνιζαν νοσήματα που συνδέονται με τη γήρανση και πότε θα απολέσουν την «ανθεκτικότητά τους». Η ανάλυση των στοιχείων έδειξε ότι η «ανθεκτικότητα» εξαλείφεται ολοκληρωτικά στα 150 χρόνια, ασχέτως της γενετικής προδιάθεσης ή της κατάστασης υγείας του ανθρώπου. Αυτό, εκτιμούν οι επιστήμονες, είναι το ανώτατο όριο της μακροζωίας μας. Ωστόσο αυτές οι μέθοδοι έχουν περιορισμούς, καθώς λαμβάνουν ως δεδομένο ότι η ιατρική επιστήμη δεν εξελίσσεται και ότι δεν εφευρίσκονται νέες θεραπείες για τις πιο συνηθισμένες νόσους. Πρόκειται για σοβαρό σφάλμα, αφού η επιστήμη προοδεύει κατά τη διάρκεια της ζωής μας και κάποιοι ωφελούνται από αυτό. Ενα μωρό που θα γεννηθεί σήμερα μπορεί να ελπίζει ότι οι ιατρικές εξελίξεις των επόμενων 85 ετών θα αυξήσουν τη μακροζωία του. Αντιθέτως, ο σημερινός 85χρονος περιορίζεται από τις ιατρικές εξελίξεις που έχουν ήδη συντελεστεί. Οι υπολογισμοί των επιστημόνων, λοιπόν, μπορεί να είναι ακριβείς όσον αφορά τους ηλικιωμένους ανθρώπους, αλλά σίγουρα η αξιοπιστία τους μειώνεται αντιστρόφως ανάλογα με την ηλικία.

Αν θέλετε να ζήσετε περισσότερο από τη Ζαν Καλμάν και να φτάσετε το ανώτατο όριο της ανθρώπινης μακροζωίας, τα 150, πρέπει να έχετε τρία πράγματα: καλά γονίδια, εξαιρετική διατροφή και καθημερινή άσκηση, που συνδυαστικά προσθέτουν 15 χρόνια στο προσδόκιμο ζωής, και τελικά μεγάλη τύχη ώστε η επιστημονική γνώση για τους μηχανισμούς της γήρανσης να «εκφραστεί» σε νέες θεραπείες και φάρμακα που θα σας κρατήσουν υγιή. 

Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, κατά 15% έως 20%, είναι κάτι πολύ δύσκολο, επειδή δεν γνωρίζουμε αρκετά για τη βιολογία της γήρανσης. Ομως θα γίνει. Μέσα σε μισή ώρα το μέσο προσδόκιμο ζωής αυξάνεται κατά 6 λεπτά. Με αυτόν τον ρυθμό, πάντως, ο μέσος άνθρωπος δεν θα μπορέσει να κλείσει τα 150 πριν από την πάροδο τριακοσίων ετών.