ΕΛΛAΔΑ
Σεξουαλική κακοποίηση: Ελλιπής ενημέρωση στο σπίτι και το σχολείο
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, στην Ελλάδα, 1 στα 6 παιδιά θα δεχθεί κάποιας μορφής σεξουαλική βία στη ζωή του και σε 9 στις 10 περιπτώσεις ο θύτης είναι ένας άνθρωπος που ανήκει στο στενό φιλικό ή συγγενικό περιβάλλον.
Η υπόθεση της σεξουαλικής κακοποίησης της 12χρονης στον Κολωνό έχει συγκλονίσει την κοινή γνώμη. Όπως σημειώνουν οι ειδικοί, αν και η κακοποίηση ανηλίκων είναι θέμα που όλοι γνωρίζουμε, αποφεύγουμε να το συζητήσουμε ανοιχτά ως κοινωνία.
Μπορεί, επομένως, και πρέπει η συγκεκριμένη υπόθεση να αποτελέσει αφορμή ώστε γονείς και εκπαιδευτικοί να ενημερώσουν τα παιδιά για τον κίνδυνο που διατρέχουν – να βρεθούν δηλαδή κοντά σε κάποιον που θα προσπαθήσει να τα εκμεταλλευτεί σεξουαλικά.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, στην Ελλάδα, 1 στα 6 παιδιά θα δεχθεί κάποιας μορφής σεξουαλική βία στη ζωή του και σε 9 στις 10 περιπτώσεις ο θύτης είναι ένας άνθρωπος που ανήκει στο στενό φιλικό ή συγγενικό περιβάλλον.
«Ξυπνήσαμε και ανακαλύψαμε το τέρας»
«Ξαφνικά, ξυπνήσαμε και ανακαλύψαμε το τέρας». Σε αυτή την φράση συμπυκνώνει το έλλειμμα της ενημέρωσης στο θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης, η Βάνα Μαρκετάκη, διευθύντρια της «ΕΛΙΖΑ- Εταιρία Κατά της Κακοποίησης του Παιδιού».
Το 2015, η «ΕΛΙΖΑ» σχεδίασε το πρόγραμμα «Ασφαλές Άγγιγμα», για παιδιά 5-9 ετών, με χρηματοδότηση του «Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος». Το πρόγραμμα άρχισε να «τρέχει» σε σχολεία σε όλη την Ελλάδα, αποσπώντας πλήθος θετικών σχολίων. Πριν ένα χρόνο, εντάχθηκε και επισήμως στους οδηγούς που μπορούν να χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί όταν διδάσκουν τα «εργαστήρια δεξιοτήτων», τα οποία ξεκίνησαν να υλοποιούνται πέρυσι στα σχολεία.
Από το 2016 ως το 2019, στις δια ζώσης εκπαιδεύσεις της «ΕΛΙΖΑ» συμμετείχαν 2.600 παιδιά, ενώ η εταιρεία έχει «συστήσει» το πρόγραμμα συνολικά σε 11.500 άτομα, μεταξύ των οποίων δάσκαλοι, γιατροί, αστυνομικοί, προπονητές και εκπαιδευτικοί.
«Προγράμματα σαν και αυτό, θα έπρεπε να είναι στην υποχρεωτική ύλη στο σχολείο» σημειώνει η κ. Μαρκετάκη και συνεχίζει: «Η ‘ΕΛΙΖΑ’ έχει θέσει επανειλημμένως το θέμα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και μέσα αυτών και των μαθητών, αλλά η απάντηση που παίρνουμε είναι πως το κράτος ισχυρίζεται ότι το πράττει ήδη. H επιμόρφωση έχει γίνει ακόμα πιο επιτακτική αν σκεφτεί κανείς ότι στην πανδημία, το θέμα της κακοποίησης των παιδιών πήρε μεγάλες διαστάσεις, αφού οι οικογένειες κλείστηκαν στα σπίτια και οι βίαιες συμπεριφορές αναδύθηκαν στην επιφάνεια με εμφαντικό τρόπο».
H αξία της πρόληψης
Η Άρτεμις Τσίτσικα, Επιστημονική Υπεύθυνη της «Μονάδας Εφηβικής Υγείας» (ΜΕΥ) στη Β΄ Παιδιατρική Κλινική Παν/μίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» και Πρόεδρος της «Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής» (Ε.Ε.Ε.Ι.) υπογραμμίζει πως η γνώση που λαμβάνουν τα παιδιά για το ευαίσθητο θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης είναι ελλιπής και αποσπασματική.
«Παιδιά που ήρθαν στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας για συγκεκριμένο λόγο, κατέληξαν να μας αφηγούνται ιστορίες παρενόχλησης ή/και κακοποίησης. Διαπιστώσαμε πως αυτά τα παιδιά ούτε βοήθεια είχαν λάβει, ούτε είχαν συζητήσει το θέμα με κάποιον. Θυμάμαι ένα μικρό κορίτσι που μάς ανέφερε πως όταν κοιμόταν στο σπίτι της φίλης της, την πλησίαζε με περίεργα αγγίγματα ο μπαμπάς της συμμάθητριας της. Η μητέρα του κοριτσιού το έμαθε από εμάς, ετεροχρονισμένα. Δεδομένου ότι τα παιδιά ντρέπονται να μιλήσουν για αυτά τα ζητήματα και ταυτόχρονα νιώθουν ενοχές, καταλαβαίνετε πόσο επιτακτικό γίνεται το θέμα της ενημέρωσης. Τα παιδιά πρέπει να έχουν τα γνωστικά εργαλεία από νωρίς στα χέρια τους. Άλλωστε, μπορούν να αντιληφθούν πολλά από πολύ μικρή ηλικία. Πολλά λοιπόν μπορούμε να τους πούμε κι εμείς χρησιμοποιωντας τον κατάλληλο τρόπο», τονίζει.
Σημειώνεται πως η «Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής» έχει εκδώσει επίσης υλικό (όπως και η «ΕΛΙΖΑ») που συμπεριλαμβάνεται στα νεοσύστατα εργαστήρια δεξιοτήτων. Ο οδηγός με τίτλο «Μαθαίνω για το σώμα μου» συνοδεύεται από αντίστοιχο εγχειρίδιο για τους δασκάλους και αυτό που μαθαίνει στα παιδιά είναι τα «καλά» και τα «κακά» αγγίγματα, τις συμπεριφορές που μπορεί να προβληματίσουν αλλά και τις συνθήκες που ενδέχεται να οδηγήσουν σε αδιέξοδα.
Όπως υπογραμμίζει η κ. Τσίτσικα: «η πρόληψη χρειάζεται χρόνο, τόλμη, έμπνευση, υπομονή. Είναι πραγματικά πολύ σημαντικό να μην κλείνουμε τα μάτια σε ένα θέμα ταμπού, το οποίο θεωρείται δυσάρεστο και απωθητικό, αφήνοντας τα παιδιά ανυπεράσπιστα, ανεκπαίδευτα και χωρίς υπεύθυνη πληροφόρηση».
Η «είσοδος» της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία
Ποια είναι όμως η ενημέρωση των παιδιών στην παρούσα φάση για το θέμα; Πέρυσι, η θεματική της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης «πέρασε» για πρώτη φορά με πιο οργανωμένο τρόπο τις «πύλες» των σχολείων, μέσα από τα εργαστήρια δεξιοτήτων. Στην ουσία, πρόκειται για μια νέα διδακτική ενότητα 4 βασικών θεματικών με 12 συνολικά υποενότητες, οι οποίες ξεκινούν να διδάσκονται στο νηπιαγωγείο και φτάνουν μέχρι και το τέλος του γυμνασίου.
Η υποενότητα «Γνωρίζω το Σώμα μου – Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση» διδάσκεται για κάποιες ώρες στην τρίτη (Γ’), στην έκτη (ΣΤ’) δημοτικού και στη δευτέρα γυμνασίου. Οι οδηγοί «Ασφαλές Άγγιγμα« και «Μαθαίνω για το Σώμα μου» συμπεριλαμβάνονται σε αυτούς που προτείνει το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής σε εκπαιδευτικούς.
Όπως εξήγησαν στην «Κ» από το Ινστιτούτο, οι δάσκαλοι δεν είναι υποχρεωμένοι να χρησιμοποιήσουν τους εν λόγω οδηγούς. Αν θέλουν, μπορούν να δημιουργήσουν το δικό τους υλικό (σε συνεννόηση με τον σχολικό σύμβουλο της μονάδας τους) για να εισάγουν τα παιδιά στο θέμα.
Πολλοί δάσκαλοι ωστόσο υποστήριζουν πως αυτός ο τρόπος είναι τελικά αόριστος και μη δεσμευτικός. Όπως σημειώνει η Γιώτα Βενετόπουλου, γενική γραμματέας της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί νιώθουν αμήχανοι απέναντι στο θέμα, φοβούμενοι και τις αντιδράσεις που συχνά αντιμετωπίζουν από μερίδα γονέων. «Δεδομένου ότι και το μάθημα δεν έχει υποχρεωτική ύλη, η ανταπόκριση που έχουμε μέχρι στιγμής από τα σχολεία είναι πως αντιμετωπίζεται από πολλούς δασκάλους με φόβο και τελικά διεκπεραιώνεται» καταλήγει η κ. Βενετοπούλου.
Διστακτικοί και οι γονείς
Γι’ αυτήν την απροθυμία να συζητηθεί το θέμα ακόμα και μέσα στην οικογένεια μιλά στην «Κ» ο Στέφανος Αλεβίζος, ψυχολόγος στο «Χαμόγελο του Παιδιού» και συντονιστής της γραμμής 1056. Σημειώνει καταρχήν πως το θέμα της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης συζητείται σήμερα δημοσίως πολύ περισσότερο απ’ ό, τι στο παρελθόν. Όμως, όπως τονίζει, αυτό συμβαίνει με τον λάθος τρόπο, δηλαδή μέσω δημοσιοποίησης περιστατικών με λογική «κλειδαρότρυπας» και κίτρινο ύφος, δίνοντας έτσι πολύ κακές προσλαμβάνουσες στα παιδιά που απορροφούν αυτές τις πληροφορίες. H δε συζήτηση στο σπίτι, παραμένει θέμα «ταμπού».
Όπως εξηγεί ο κ.Αλεβίζος: «Συχνά, ακούμε τους γονείς να μας λένε ότι αναβάλλουν την κουβέντα, με τη δικαιολογία ότι τα παιδιά “είναι μικρά”. Όταν τελικά την κάνουν, αυτό γίνεται με άγαρμπο και αναποτελεσματικό τρόπο προσπαθώντας να “περάσουν” δέκα συμβουλές ταυτόχρονα. Οι γονείς φοβούνται ότι αν μιλήσουν στα παιδιά για αυτά τα θέματα, θα συμβούν κιόλας. Θεωρούν ότι μια συζήτηση για οτιδήποτε έχει να κάνει με το σεξ, είτε καλό, είτε κακό, σηματοδοτεί και τέλος της παιδικότητας, ενώ τα παιδιά πραγματικά διψάνε να μάθουν την αλήθεια για αυτά τα θέματα».
