Προτάσεις της ΠΟΜΕΝΣ για την ισότητα των φύλων στις Ένοπλες Δυνάμεις

Μια σημαντική πρωτοβουλία στην κατεύθυνση της ειλικρινούς συζήτησης για την ισότητα των φύλων στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις πήρε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών (ΠΟΜΕΝΣ) διοργανώνοντας εκδήλωση με ομιλητές, αλλά και ανοιχτό διάλογο με στελέχη των ενόπλων δυνάμεων.

Με βάση εργασίες που προηγήθηκαν της διοργάνωσης, η ΠΟΜΕΝΣ πρόκειται να αποστείλει υπόμνημα προς την πολιτική ηγεσία με προτάσεις οι οποίες παρουσιάστηκαν απόψε, ώστε να διευκολυνθεί η υπόθεση της ισότητας των φύλων με αποτελεσματικότερο τρόπο εντός του στρατού, του πολεμικού ναυτικού και της πολεμικής αεροπορίας. Οι πολιτικές που προτείνονται διακρίνονται σε τέσσερις άξονες, λαμβάνοντας υπόψη τις ήδη κατατεθειμένες θέσεις - μάλιστα για πρώτη φορά - του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, στο πλαίσιο της διαμόρφωσης του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021-2025.

Στον πρώτο άξονα προτεραιότητας που αφορά την πρόληψη και την καταπολέμηση της έμφυλης βίας, η ΠΟΜΕΝΣ ζητάει «να διασφαλιστεί ότι η νομοθεσία που ισχύει για τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένου του ποινικού δικαίου, απαγορεύει ρητά όλες τις μορφές βίας βάσει φύλου» ενώ επίσης «να θεσπιστεί ενιαίος Διακλαδικός Κανονισμός Πειθαρχίας και να προβλεφθεί ειδικό πειθαρχικό παράπτωμα, καθώς και η αντίστοιχη πειθαρχική ποινή για την τέλεση σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας».

Επιπλέον, προτείνει την σύσταση γραφείου πρόληψης και αντιμετώπισης της σεξουαλικής βίας στα πρότυπα του αμερικανικού στρατού, τα οποία μάλιστα κατά τη διάρκεια της συζήτησης παρουσιάστηκαν, καθώς και η εξέλιξη τους μετά από ένα ακραίο περιστατικό προ ολίγων ετών. Ως προς την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών σε θέσεις ευθύνης και λήψης αποφάσεων, η ΠΟΜΕΝΣ προτείνει μεταξύ άλλων την ετήσια καταγραφή στατιστικής έρευνας και την παρακολούθηση της ανέλιξης γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων. Μάλιστα κατά τη διάρκεια του ανοιχτού διαλόγου, τοποθετήθηκαν στελέχη τα οποία έχουν υποστεί διακρίσεις λόγω φύλου. Οι επιμορφώσεις και εκπαιδεύσεις στελεχών, είτε ανδρών, είτε γυναικών, ανάλογα με τον στόχο, καθώς και η δικτύωση των γυναικών, διατρέχουν σε διάφορα σημεία τους άξονες προτεραιότητας. Επιπλέον βαρύτητα δίνει η ΠΟΜΕΝΣ στην εξάλειψη της σεξιστικής γλώσσας από τα δημόσια έγγραφα.

Η πρωτοβουλία συγκροτήθηκε κυρίως από την γραμματεία ισότητας του συνδικαλιστικού φορέα και συγκεκριμένα από την Κατερίνα Κιουρτσίδου που έχει την ευθύνη της. Όπως σημείωσε η κ. Κιουρτσίδου κατά την ομιλία της, οι γυναίκες και άντρες στρατιωτικοί που υφίστανται διακρίσεις ή κακοποίηση, μπορούν να απευθύνονται «στον προϊστάμενο/η ή διευθυντή/ρια κάνοντας προσωπική αναφορά και εφόσον κρίνει η υπηρεσία να ξεκινήσει Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ), στην ΓΙΦ ΠΟΜΕΝΣ, ως συνδικαλιστικό όργανο, όπου προσφέρεται ψυχολογική και νομική συμβουλευτική, στον Συνήγορο του Πολίτη αλλά και στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας».

Η κ. Κιουρτσίδου ανέφερε ότι καταγράφονται τέτοια περιστατικά στις ένοπλες δυνάμεις, αλλά συνήθως σε άτυπα κανάλια και ανεπίσημα. Όπως υπογράμμισε «στρατοί των χωρών που αναφέρουν συνήθως μηδενικά ή ελάχιστα περιστατικά, πάσχουν συνήθως από αποτελεσματικούς μηχανισμούς παραπόνων-καταγγελιών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, οι ένοχοι-δράστες πολύ συχνά να μην αντιμετωπίζουν κυρώσεις εξαιτίας της κουλτούρας που επικρατεί, τέτοιες συμπεριφορές να θεωρούνται μέρος της στρατιωτικής ζωής και πειθαρχίας, ενώ η συνήθης τακτική περιλαμβάνει αποσιώπηση των μαρτύρων, απομόνωση ή απομάκρυνση του θύματος από το περιβάλλον εργασίας». Το αποτέλεσμα είναι, «πολλά περιστατικά κατά τη διοικητική τους αντιμετώπιση να μην βρίσκουν το δρόμο προς τη λύση τους, ενώ για όσα τελικά καταγγέλλονται, τα θύματα αναφέρουν πως βιώνουν τη δευτερογενή θυματοποίηση (μετάθεση, χαμηλά προσόντα, ψυχολογική βία), φαινόμενα που ωστόσο δύσκολα αποδεικνύονται».

«Έχει έρθει η ώρα πια να αντικρούσουμε τον ελέφαντα στο δωμάτιο και του δικού μας σπιτιού» είπε χαρακτηριστικά η κ. Κιουτσίδου, η οποία παρουσίασε βίντεο με τις μαρτυρίες τριών στελεχών των ενόπλων δυνάμεων, που κατήγγειλαν σε καθεστώς ανωνυμίας και με κάθε μέτρο για να προστατευτεί η ταυτότητά τους, βία που έχουν υποστεί λόγω φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης τοποθετήθηκε η Παναγιώτα Πετρόγλου, δικηγόρος και μέλος του Δικτύου Νομικών Εμπειρογνωμόνων για την Ισότητα των Φύλων και τη μη Διάκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία, μεταξύ άλλων, παρουσίασε εξαιρετικά ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την σεξουαλική παρενόχληση στο σώμα των κυανόκρανων του ΟΗΕ, όπου καταγράφεται ότι 1 στους 10 υπήρξε θύμα και 1 στους 10 μάρτυρας τέτοιας συμπεριφοράς εις βάρος άλλων, ενώ ανάμεσα σε αυτούς τα συντριπτικά ποσοστά αφορούν γυναίκες.

Αντίστοιχα, οι θύτες ήταν κατά 94% άνδρες και κατά 54% ανώτεροι ιεραρχικά. Τουλάχιστον το 36% των θυμάτων δεν κατήγγειλαν την βία που υπέστησαν, ενώ στις περιπτώσεις που καταγγέλθηκαν, στατιστικά, για 7 στις 15 δεν ακολούθησε καμία ενέργεια, 8 στις 15 οδήγησαν σε ΕΔΕ αλλά μόνο 3 από αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα την αλλαγή πολιτικής ή πρακτικής και μόνο σε 6 από αυτές τα θύματα πληροφορήθηκαν ότι υπήρξε κάποια συνέπεια για τον δράστη, που ήταν κυρίως επίπληξη.
Κατόπιν, ο Αναστάσιος Πετρόπουλος, δικηγόρος με ειδίκευση στα εργατικά ζητήματα και πρώην υφυπουργός Εργασίας, αναφέρθηκε σε υπόθεση που έχει αναλάβει, όπου τελικά οι συνέπειες για τον δράστη ήταν μηδενικές, μάλιστα με ευθύνη της πολιτικής και φυσικής ηγεσίας, ενώ αντιθέτως, τόσο το θύμα που ήταν γυναίκα, όσο και οι δύο μάρτυρες άνδρες συνάδελφοι του θύματος, βρέθηκαν ανεπίσημα στο στόχαστρο των υπηρεσιών τους. Ο κ. Πετρόπουλος τόνισε την υποκρισία και την διάσταση μεταξύ λόγων και πράξεων, αναφέροντας χαρακτηριστικά, ότι ένα μέτρο προστασίας του θύματος που λαμβάνεται είναι η απομάκρυνσή του από τον χώρο εργασίας, αλλά στην πραγματικότητα θα έπρεπε να απομακρύνεται ο δράστης και όχι το θύμα που έμμεσα επαναθυματοποιείται με αυτό τον τρόπο για την καταγγελία του.
Η Καλλιόπη Λυκοβάρδη, βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για την ίση μεταχείριση, αναφέρθηκε εκτενώς στις νομικές προβλέψεις και τα εργαλεία που έχει στα χέρια του ένα πιθανό θύμα διάκρισης ή κακοποίησης, και στις ενέργειες που προβαίνει ο Συνήγορος σε περίπτωση που φτάσει σε αυτόν σχετική καταγγελία, είτε για τον δημόσιο τομέα, είτε για ιδιώτη εργοδότη. Η έρευνα μπορεί να ξεκινήσει μετά από αναφορά στον Συνήγορο, είτε αυτοπροσώπως, είτε ταχυδρομικά, ή ηλεκτρονικά.

Η κ. Λυκοβάρδη σημείωσε την ανησυχία όσων προχωρούν σε καταγγελία για σεξουαλική παρενόχληση, ότι θα υποστούν αρνητικές συνέπειες στον χώρο εργασίας τους, αλλά και ότι θα εκτεθούν ή θα στιγματιστούν μετά από αυτή.

Τέλος, η Βάσω Κόλλια, πρώην γενική γραμματέας Ισότητας των Φύλων και μέλος του Δ.Σ. Κέντρου Μελέτης για το Φύλο και την Ισότητα (ΚΕΜΕΦΙ), αναφέρθηκε εκτενώς σε ένα δυστυχώς εξαιρετικά επίκαιρο θέμα, δηλαδή την έμφυλη βία στον πόλεμο και ως εργαλείο πολέμου:

«Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που υπέγραψαν τη Διακήρυξη Δέσμευσης για τον Τερματισμό της Σεξουαλικής Βίας στις Ένοπλες Συγκρούσεις» είπε η κ. Κόλλια, υπογραμμίζοντας ότι «βεβαίως, τα ψηφίσματα και οι δηλώσεις δέσμευσης της διεθνούς κοινότητας δεν επαρκούν για να επιλύσουν το πρόβλημα. Αποτελούν όμως απολύτως απαραίτητα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση».

«Καμία παρέμβαση δεν θα πείσει αν η γυναίκα δεν πάψει να αντιμετωπίζεται από την κοινωνία ως υποψήφιο θύμα διακρίσεων και κακοποίησης» σημείωσε η κ. Κόλλια, ενώ κλείνοντας τόνισε ότι «στην αναζήτηση συμμάχων για την καταπολέμηση κάθε μορφής έμφυλης βίας, δεν πρέπει να παραλείψουμε να προσεγγίσουμε άνδρες και αγόρια».

Εξαιρετικά υποστηρικτικός προς της πρωτοβουλίες της γραμματείας, παρουσιάστηκε ο Δημήτριος Ρώτας, πρόεδρος της Ομοσπονδίας στον σύντομο χαιρετισμό του. Επιπλέον, διαβάστηκαν σύντομα μηνύματα εκ μέρους βουλευτών και ευρωβουλευτών, υπήρξαν σύντομοι χαιρετισμοί εκπροσώπων των κομμάτων και παρουσιάστηκαν βιντεοσκοπημένα μηνύματα σχετικά με το δίκτυο υποστηρικτικών δομών για τις γυναίκες από την υφυπουργό αρμόδια για θέματα Δημογραφικής Πολιτικής και Οικογένειας, Μαρία Συρεγγέλα και την γενική γραμματέα Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, Καλυψώ Γούλα.